Dagblaðið Vísir - DV - 21.01.1989, Qupperneq 21

- LAUGARDAGUR 21. JANÚAR 1989.
/»(•21
Ofj arli mætt
- sannsögulegt samtal úr flugvél
Það er ekki það oft sem maður
mætir ofjarli sínum en þetta henti
mig þó á dögunum er mig bar heim
á leið til íslands utan frá Ameríku, í
einu af hinum þröngu sætum Flug-
leiða rétt fyrir jólin sem nú eru nýlið-
in. Mér hafði verið holað niður aftar-
lega í vélinni þó ekki í raðir reykj-
enda heldur í miösæti á milli tveggja
misaldra kvenna. Á vinstri hönd
mína sat hftrfríö ung stúlka sem ég
taldi þegar að væri hánorsk og sann-
aði hún mér það innsæi mjög fljót-
lega með sínum vængjaða talanda,
en mér á hægri hönd sat hins vegar
roskin bandarísk húsmóðir eða svo
sýndist mér einnig réttilega vera.
Hér var ég sem sagt staddur í nokk-
urri kvennaklemmu, á milli tveggja
nálægra sálna sem mér sýndust á
svipnum að væru iðandi af löngun
til-þess að tala og tala út, opna sig
og standa berskjaldaðar gagnvart
mér. Það var því með óvenjulegri
ákveðni sem ég greip og gróf mig
niður í eintak af DV sem flugfreyjan
hafði rétt mér áður en vélin tók sig
á loft. Af þegjandi áfergju sökkti ég
mér niður í nýlegar íslenskar fréttir
af utanför Guðna Bergs og heim-
komu Lindu Péturs.
En þó að DV sé bæði stórt og mikið
blað er erfltt að treina sér það til lesn-
ingar alla leið frá Hudson-flóa og
heim að Reykjanesvita og skammt
undan Grænlandsströndum hef ég
lokið við skemmtilega upptalningu á
helgarvöktum apótekanna og neyðist
til þess að láta blaðið góða niður síga.
Ég sit varnarlaus gagnvart þessum
tveimur málfreyjum og stoðar lítt
þótt ég reyni að skoða leiðarvisi
neyðarútganga vélarinnar, hann
verður mér alls ekki sú vörn sem
Dagblaðið. Og von bráðar byrjar sú
til hægri að krukka í mig með lúmsk-
um athugasemdum. Að hætti Amer-
íkana hefur hún spurningahríðina á
þeirri sigildu „Hvaðan ert þú?“ og
síðan fylgja fleiri og lengri að loknum
stuttlegum svörum mínum. En mér
á óvart lengjast þó smám saman svör
mín og það vottar jafnvel fyrir áhuga
með mér á þessari konu sem virðist
svo átakanlega venjuleg. Eitthvað er
það sem ég finn í fari hennar sem
Ur mínu höfði
Hallgrímur Helgason
Hallgrimur Helgason
kallar á áhuga minn, eitthvað sem
kemur í ljós þegar á samtalið líður.
Smám saman rennur það upp fyrir
manni að hér er ekki við að ræða
neina venjulega manneskju, nei, hér
hefur maður greinilega loks mætt
ofjarli sínum, þessi kona er ein af
þeim sem kann allt, veit allt og hefur
gert það allt saman sjálf.
Þetta samtal okkar fer sakleysis-
lega af stað og hún bendir mér á ull-
arvöruauglýsingarnar í „Atl-
antica“-tímaritinu með öllum hinum
geysifógru ljósmyndum Páls Stefáns-
sonar og við hefjum spjall um iðn-
rekstur. Þar kem ég ekki að tómum
kofanum þvi í ljós kemur aö hún
hefur nýhafið rekstur á sínu eigin
fyrirtæki, hún sér um allt í sambandi
við pakkningar, gjafaumbúðir og
svoleiöis, „ef þú kauþir svona ilm-
vatn á flugvellinum, þá færðu svona
pakkningar, eins og ég geri.“ Því
miður kannast ég ekki við slíkar
umbúöir þar sem ég kaupi sjaldan
ilmvörur í flughöfnum en næ að
sveigja umræðuna að íslensku mód-
elunum í ullarpeysunum á litmynd-
unum í Atlantica. Ég ýja létt aö því
að módelstörfm séu nú alls ekkert
auðveld, þetta Sé hörkudjobb, en hún
er þá fljót að flétta sér mat úr því,
því „þetta þekki ég allt svo vel, elsk-
an mín góða, ég var módel sjálf í tutt-
ugu ár, já, já, biddu fyrir þér, maður,
það var sko ekkert sældarlíf...“
Ekki treysti ég mér að halda fram
umræðu um sýningarstörf við svo
sviösvana manneskju og kem mér
undan henni meö því aö koma auga
út um gluggann, þar sem í pólsvartri
nóttunni blikkar óreglulegt ljós und-
ir væng flugvélarinnar. Mér tekst að
beina athygli hennar að því og spyr
rétt sisvona hvort þetta sé nú ekki
óeðlilegt blikk, varla eigi þetta að
vera svona, er ekki eitthvað að? En
vonir mínar um að eyða samtalinu
út um gluggann með þessari tækni-
legu athugasemd verða að engu þeg-
ar í ljós kemur aö konan hefur einka-
flugmannspróf, „Já, nei, blessaður,
hafðu ekki áhyggjur af þessu þetta
er bara flugsviðsljósið, ég þekki þetta
svo vel, ég flýg nefnilega svo mikið,
á meira að segja litla eins hreyflls-
vél.“ Og þannig heldur hún áfram
nokkra stund um leið og ég tek nokk-
ur létt andvörp. Að loknum fleiri
flugsögum fer hún síðan að grennsl-
ast fyrir um mína hagi en byrjar svo
, strax að mala meira þegar ég segist
vera listmálari að atvinnu. „Nei, en
gaman, ég er nefnilega líka svo mikið
að mála, já, já, ég mála portrett og
landslag, og stundum kannski dýra-
myndir líka en mér flnnst bara svo
erfltt að málá öll þessi hár, en þú,
hvað málar þú?“
Ég get hins vegar ómögulega farið
að lýsa því fyrir henni í fáum orðum
og reyni í þriðja sinn að beina um-
ræöunni inn á almennari brautir, fer
að fjalla létt um vandamál líðandi
stundar. Fljótt ber okkur niður í
umfjöllun um ættleiðingar sem þó
endar snögglega þegar hún opnar sig
og upplýsir mig um að hún hafi sjálf
verið ættleidd í tvígang. „Já, já, biddu
fyrir þér, ég þekki þetta allt svo vel,
heldurðu að ég hafi ekki verið svona
óheppin með fjölskyldu í fyrra skipt-
ið?“ Ég þakka pent þessa óvæntu
opnun og reyni að fitja upp á óhuggu-
legri atburcum, en allt fyrir ekki, því
, já, ég þekki það, mömmu var nefni-
lega nauðgað, þ.e.a.s. þannig varð
hún ólétt að mér, já, já, blessaður,
ég var svo mikið vandamálabarn."
Það kemur létt á mig svo ég sveigi
talið að hversdagslegri vanda, en í
ljós kemur að konan er auðvitað tví-
fráskilin og skilur það því þeim mun
betur. Enn reyni ég að skipta um gír
og beini máli mínu að bjartari hliö-
um, segist hafa gengið í hjónaband á
árinu, en það virkar þó hálflítilfjör-
legt miöað við bónorðið sem hún fékk
fyrr í vikunni og alla spennuna í
kringum það.
Það kemur mér því ekki lengur á
óvart þegar þessi kona við hlið mér
í flugvélinni reynist vera skyggn að
eigin sögn, hún þekki það vel hvern-
ig hún sjái atburði langt fram í tím-
ann, m.a. hafi hún sagt fyrir um flug-
slysið mikla í Skotlandi. Ég malda
lítt í mótinn og fer eitthvað að babbla
um hve hræðilegt þaö hafi nú verið,
fiöldi manns hafi dáiö. En ég hrekk
þó fljótt upp úr því áhugaleysisgjálfri
þegar hún fyllir mælinn með athuga-
semd sem úr munni hennar hljómar
þó jafnhversdagslega og allar hinar
á undan. „Dáið, já, já, elskan mín
góða, það þekki ég nú svo vel, þvi að
ég hef nefnilega dáið sjálf, biddu fyr-
ir þér, ég lá þarna á skurðarborðinu
hjá þeim eftir bílslysið og sveif bara
sisvona upp úr líkamanum og sá
sjálfan mig liggja þarna undir hníf-
unum hjá þeim, þetta var svona kort-
ér, tuttugu mínútur, ég dó í svona
kortér, áður en ég kom aftur niöur."
Að þessu lokíiu treysti ég mér ekki
til að heyra meira, næg var þessi of-
urmennska orðin i bili og pínulítill
lét ég mig síga niður í sætið um leið
og sú norska hinum megin viö mig
lifnaði við. Hún liafði heyrt að ein-
hver hafði dáið, einhver var í tali
sínu komin út yfir gröf og dauða og
það fékk hún ekki staðist og hóf þeg-
ar þátttöku í þessum umræðum. En
ég hallaði sæti mínu aftur og lét sem
ég svæfi það sem eftir var leiðar heim
tO íslands þó ég fengi alls ekki sofið,
því yfir hinum heimsku hausamót-
um mínum fóru nú fram einar þær
mestu, dýpstu, opnustu og einlæg-
ustu samræður sem fram hafa farið
á mifli tveggja skrafunnandi kvenna.
Flaug þar á milli þeirra margur gull-
molinn og mörg þekkingin sem ég
fékk aflað mér með þessum gervi-
svefni, leyndarmál sem\ég get því
miður ekki miðlað til háttvirtra les-
enda af einfóldum ástæðum.
Hallgrímur Helgason.
Frá Textiltríennalnum ad Kjarvalsstöðum, i forgrunni eru verk eftir Jennifer
Lloyd, Noregi.
Árið 1988 var nokkuð gott fyrir mér til að um það bil fimmtán veflist-
unnendur veflista á íslandi. Telst arsýningar hafi verið haldnar á því
Veftir öðrum þræði
Fimmti norræni
Textíltríennalinn
timabOi, þar á meðal nokkrar eftir
þekktar listakonur á borð við Guð-
rúnu Gunnarsdóttur, Ásu Ólafsdótt-
ur, Kristínu Jónsdóttur frá Munka-
þverá og Halldóru Thoroddsen. Auk
þess komu að minnsta kosti þrjár
markverðar sýningar að utan :
Sænsk veflist, samsýningin „saar-
illa" og „3 norrænar veflistakonur"
(Annette Graae, Merete Zacho &
Anette Örom).
Ekki fór á milli mála að á öllum
þessum sýningum var fyrst og fremst
gengið erinda þráöar og vefta, könn-
uð mýkt og áferð bands og þanþol
þels.
Við vitum sem sagt hvar við Stönd-
um þegar verk ofangreindra hsta-
manna eru annars vegar.
Svo kemur Norræni textíltríennal-
inn, og við vitum ekki okkar rjúk-
andi ráð, því þar stríðir fiöldi verka
jafnan gegn grundvallarreglum um
veflistir.
Sem þýðir ekki að þau séu slæm,
seisei nei, heldur aðeins að þau séu
til orðin á allt öðrum forsendum.
Þá er spurningin hvort ekki sé
löngu oröið tímabært annað tveggja
að þrengja vinnureglur dómnefndar,
eða að gera þær enn frjálslégri og
kenna sýninguna þá viö „mjúk efni"
eða „efnabreytingar" fremur en vef-
listir.
Ég vil í þessu sambandi minna á
„Stoffwechsel" sýningarnar í Kassel
þar sem tilraunir með mjúk efni eru
í fyrirrúmi.
Pappírsmassi og tjörupappi
Þessar hugsanir flökruðu að mér
við skoðun á fimmta Textíltríenn-
alnum, sem nú hefur göngu sína aö
Kjarvalsstöðum og verður á flakki
um Norðurlöndin öll árið 1989.
Þar eru nefnilega verk sem mundu
sóma sér vel á flestum skúlptúrsýn-
ingum, gerð úr handgerðum pappír,
pappírsmassa og tjörupappa, eða úr
gerviefnum: plastþynnum, álþynn-
um, pólýester og plexígleri.
Þarna eru grafisk þrykk á dúkum,
svo og málverk á dúkum, vantar að-
eins blindrammann.
Einnig er áberandi að á sýningunni
er leitun að verkum með minnstu
hlutbundnu skírskotun, sem kemur
soldiö flatt upp á mann eftir norrænu
samsýningarnar sem nefndar voru
hér í upphafi.
Þar virtist nefnilega ríkja jafnræði
milli hins hlutbundna og hins óhlut-
bundna.
En ítrekað skal að.efasemdir mínar
varða eingöngu þær forsendur, eða
vöntun á forsendum, sem þessi Text-
íltríennall er reistur á, ekki þau verk
sem á honum eru sýnd.
Uppíloft og upp á nýtt
Þar má nefnilega líta fiöldann allan
af verkum sem reyna með ýmsum
hætti á hefðbundinn efnivið og við-
tekin viðhorf, sérstaklega í þrívíðri
list, snúa þeim uppíloft og skilgreina
þau upp á nýtt.
Ég vil til dæmis nefna renninga
Beret Aksnes frá Noregi, filt-skúlpt-
úra löndu hennar, Kristine Broders-
en, pólýester-skúlptúra Gjertrud
HaJs, einnig frá Noregi, gólf-samloku
Leenu Rantanen, Finnlandi, lín-og
tjörupappaverk Onnuhisu Troberg,
Finnlandi og „brú“ Merju Winqvist,
Finnlandi.
Mér sýnist sem sagt á öllu sem
norskir og finnskir listamenn komi
best út úr'þessum Tríennal.
Þess ber einnig að geta að uppsetn-
ing á sýningunni er sérlega stílhrein
og smekkleg.
-ai.