Dagblaðið Vísir - DV - 04.07.1989, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 4. JÚLÍ 1989.
Frjálst.óháð dagblaö
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTjANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JONAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (1)27022 - FAX: (1)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 900 kr.
Verð í lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr.
Heimasmíðuð kreppa
Tæplega 2000 manns hafa verið atvinnulaus að jafn-
aði fyrstu mánuði þessa árs. Það er um það bil tvöfalt
á vlð það, sem var árin 1969 og 1983, er voru verstu ár
lýðveldisins. Atvinnuleysi hefur raunar ekki verið
svona mikið síðan í kreppunni miklu fyrir stríð.
Segja má, að 2000 manns séu ekki óbærilega mikill
flöldi. En spáð er í Verzlunarráði, að talan fari upp í
5000 manns með haustinu. Líklegt má því telja, að næsti
vetur verði mun harðari en hinn síðasti og að heima-
gerða kreppan fari að síga á með vaxandi þunga.
Fyrirtæki standa hvarvetna höllum fæti. Landbúnað-
urinn hggur alveg uppi á ríkissjóði og skattgreiðendum.
Fyrirtæki í sjávarútvegi ramba á barmi gjaldþrots og
eru sum á gjörgæzlu hjá opinberum sjóðum. Þjónustu-
fyrirtæki búa við taprekstur eins og Sambandið.
Á sama tíma hafa lífskjör almennings versnað, einn-
ig þeirra, sem enn hafa atvinnu. Ekki var fyrr búið að
rita undir allsherjar kjarasamninga í vor en ríkisstjórn-
in tók aha kjarabótina th baka og meira til með nokkr-
um völdum handaflsgerðum til bjargar ríkissjóði.
Við sjáum fram á gjaldþrot fyrirtækja og samdrátt í
atvinnukfi. Við sjáum fram á mikið og vaxandi atvinnu-
leysi og gjaldþrot heimha. Landflótti er að he^ast, svo
sem sést af auknum fyrirspurnum hjá sendiráðum
Norðurlanda. Mörg mögur ár virðast vera framundan.
íslenzka kreppan á sér enga forsendu utan land-
steina. Efnahagur þjóða blómstrar hvarvetna umhverfis
okkur. Verðlag útflutningsafurða okkar er fremur hátt,
þar sem kaupgeta er mikh í útlöndum. Við ættum við
eðlilegar aðstæður að geta fylgt nágrönnunum.
íslenzka kreppan byggist ekki á aflabresti. Sjávarafh
okkar er mikhl og góður og hefur verið thtölulega jafn
árum saman. Vísindamenn telja, að við þurfum að fara
að draga meira úr sókninni. Þau ráð hafa enn ekki ver-
ið þegin, svo að kreppan er ekki því að kenna.
Sérstaða íslenzku kreppunnar er, að hún er heimath-
búin. Hún er framleidd með handafh íslenzkra stjórn-
valda. Við höfum í tæpt ár mátt þola ríkisstjórn, sem
er mun hneigðari fyrir miðstýringu en nokkur önnur
stjóm hefur verið á síðustu þremur áratugum.
Vandamálin byrjuðu þó fyrir tíð þessarar ríkisstjórn-
ar. Einna alvarlegasta atlagan að þjóðarhag var búvöm-
samningur th fjögurra ára, sem fyrri ríkisstjórn Stein-
gríms Hermannssonar gerði fyrir rúmlega tveimur
ámm. Samningurinn hneppti þjóðina í þrældóm.
En það er ekki fyrr en með thkomu síðari ríkisstjórn-
ar Steingríms Hermannssonar, að hjól ógæfunnar hafa
farið að snúast af fuhum krafti. Frá upphafi hefur stjórn
hans hagað sér í fjármálum og atvinnumálum eins og
peningar væm skítur, sem dreifa bæri út í veður og vind.
Þegar í fyrrahaust vom stofnaðir mhljarðasjóðir th
að tryggja framhald á örvæntingarrekstri úr fortíðinni
og um leið óbeint th að hindra þróun nýs rekstrar, sem
horfði th framtíðar. Æ síðan hefur stjómin gengið fram
eins og hver mhljarður króna væri bara skiptimynt.
Sumum vandræðum hefur verið frestað með erlend-
um lánum. Önnur hafa lent á ríkissjóði, sem rekinn er
með mhljarðahaha á þessu ári og verður með tvöfalt
meiri haha á því næsta. Ríkisstjórnin telur sig því þurfa
að ná meiri sköttum af fátækara fólki og fyrirtækjum.
Ráðherrar sitja á kafi í eigin ósóma og halda áfram
að haga sér eins og þeir séu húsum hæfir og hafi meira
að segja vit á enn meira handafli, enn meiri miðstýringu.
Jónas Kristjánsson
Badlandsþjóðgarðurinn er í suðvestanverðu Suður-Dakótafylki og er samtals um 1000 ferkílómetrar að stærð.
Náttúravernd
á undir
högg að sækja
Heimsókn í
Badiandsþjóðgarð
í vor dvaldi ég í bandarískum
þjóðgarði um þriggja vikna skeið.
Fyrir utan það að njóta náttúrunn-
ar og samvista við landverði dvaldi
ég þar til að kynna mér starfsemi
þjóðgarðsins.
Badlandsþjóðgarður er í suðvest-
anveröu Suður-Dakótafylki og er
samtals um 1000 ferkílómetrar að
stærð. Þetta er meðalstór þjóðgarð-
ur á bandaríska vísu með rúmlega
20 manna fostu starfsliði og a.m.k.
25 manns aukalega yfir sumarið.
Garðinn heimsækja árlega um eða
yfir ein mifijón gesta, langflestir í
júní, júlí og ágúst.
Það var ánægjulegt að sjá þessa
starfsemi með eigin augum en dap-
urlegt að hugsa til þess hversu
skammsýn íslensk stjómvöld hafa
verið við að efla náttúravemd.
Fjölgum starfsfólki í
íslenskum þjóðgörðum
í íslenskum þjóðgörðum, sem eru
þrír, er einvörðungu sumarstarfs-
fólk nema einn þjóðgarðsvörður í
Skaftafelli og hálfur á Þingvöllum.
Allt heilsársfólk Náttúruverndar-
ráðs, sem sér um þjógarðana í
Skaftafelli og í Jökulsárgljúfrum -
samtals um tvöföld stærð Bad-
landsþjógarðs, er innan við tíu
manns.
Ef ég held áfram samanburðinum
þá er augljóst mál að allt viðhald
situr á hakanum á okkar svæðum.
Uppbygging nýrra göngustíga er
líka sérlega brýn til að vernda hinn
viðkvæma gróður. Stjómun og
skipulag á rannsóknum jafnt sem
gestamóttöku og eftirhti með um-
gengni um náttúmverðmæti er í
molum í þjóðgörðum og á öðmm
náttúruvemdarsvæðum í umsjá
Náttúmverndarráðs, svo sem Mý-
vatnssveit og Friðlandi að Fjalla-
baki (Landmannalaugum). Þær
náttúrufræðirannsóknir, sem em
stundaðar, em ekki í neinum
tengslum við gestamóttöku eða
starf landvarða. A.m.k. hefi ég ekki
orðið var við þau tengsl í starfi
mínu sem landvörður í Skaftafelli
og í Mývatnssveit.
Fjölsóttasti þjóðgarðurinn, Þing-
vellir, er undir stjóm Alþingis og
Gróa segir að betur sé búið þar en
á svæðum Náttúravemdarráðs.
Því miður em tengsl Þingvalla-
þjóðgarðs og Náttúravemdarráðs
engin (eða a.m.k. ókunn landvörð-
um). Þaö tengslaleysi er með öllu
óafsakanlegt.
Vegna fámennis við gestamót-
töku í Jökulsárgljúfmm, Skafta-
KjáUarinn
Ingólfur A. Jóhannesson
landvörður í þjóðgarðinum i
Jökulsárgljúfrum
felli og víðar fer mestur kraftur og
tími landvaröa þar í tjaldsvæða-
vörslu meðan gæslu- og fræðslu-
störf sitja á hakanum. Úr þessu
verður Htið bætt meðan náttúm-
vernd og þróun náttúruvemdar-
svæða sitja á haka fjárveitinga-
valds.
Eftirlit með náttúru-
verðmætum í molum
Enda er það svo að virðing fyrir
náttúmvemdarsvæðum er of lítil
og hugsunarleysi of mikið. Margt
fólk skirrist ekki við því að aka þar
sem því sýnist hverju sinni til að
spara sér spor eða auka leti sína.
Hér er ekki eingöngu við ferðafólk
að sakast því aö það er ekki síður
fólk sem vegna atvinnu sinnar eöa
af öðrum ástæðum styttir sér leið
hingað og þangað. Við hneigjumst
til aö vera of háð ökutækinu.
Því fer víðs fjarri að ég mæh með
því að taka upp bandarískt kerfi
með landvörðum í einkennisbún-
ingi eða undir vopnum. Á milli
skilur þó aö virðing er borin fyrir
bandarískum landvörðum, „ran-
gers“ eins og þeir em nefndir, og
litiö er á brot gagnvart bandarísk-
um náttúravemdarlögum sem al-
varlegt mál sem sektir og önnur
viöurlög liggja við. Á meðan ég
dvaldi í Badlandsþjóðgarði vom
t.d. þrír feðgar frá Ilhnois sektaðir
á staðnum fyrir steingervinga-
þjófnað. Á íslandi hefur komið fyr-
ir að sýslumenn hafi stungið kær-
um um brot á náttúruverndarlög-
um undir stól eða afgreitt kæmm-
ar seint og um síðir.
Við íslenskir landverðir höfum
gráa peysu með merki Náttúm-
vemdarráðs og passa sem bara út-
lendingar bera virðingu fyrir því
aö þeir vita ekki að engin ógnun
býr að baki. Ekki er fátítt aö land-
verðir við skyldustörf sæti svívirð-
ingum lögbrjóta eða kjána, t.d.
þeirra sem tjalda ólöglega eða hafa
ekið utan vegar. Hent hefur að það
eitt að vera í peysu Náttúmvemd-
arráðs hafi orðið tilefni svívirðinga
um landvörðinn persónulega eða
um Náttúruverndarráð allt.
Hvað er til úrbóta?
Ég tel að úrbætur, hverjar sem
þær eru, hljóti undir öhum kring-
umstæðum að fela í sér stórefhngu
Náttúmverndarráðs. Á stjóm-
sýslustiginu myndi stofnun sér-
staks umhverfismáiaráðuneytis
vera skref í rétta átt. Það myndi
tengja betur starfsemi Náttúm-
vemdarráðs og Ferðamálaráðs svo
að dæmi sé nefnt.
Núverandi Náttúruverndarráð
gæti sem best unnið að auknum
tengslum landvörslu, umhverfis-
túlkunar og náttúrufræðirann-
sókna ef það vhl. Einnig þarf að
auka upplýsingastreymi, fræöslu
og áróður, bæði af hálfu opinberra
stofnana, einstaklinga og félaga-
samtaka. Sem dæmi um það er
framtakið Folda sem Landvarðafé-
lagið og Sjálfboðahðasamtökin
standa að.
Einnig tel ég að auka þurfi viður-
lög við brotum á náttúruverndar-
lögum. Aögerðir gagnvart fálka-
þjófum er gott dæmi um að það er
hægt ef vhji er fyrir hendi.
Við sjálf sem einstaklingar þurf-
um að minnka sjálfselsku okkar
og samræma betur framtíðarþarfir
náttúmnnar við stundaránægju.
Ingólfur Á. Jóhannesson
„Hent hefur að það eitt að vera í peysu
Náttúruverndarráðs hafi orðið tilefni
svívirðinga um landvörðinn persónu-
lega eða um Náttúruverndarráð allt.“