Dagblaðið Vísir - DV - 21.04.1990, Qupperneq 14

14
LAUGARDAGUR 21. APRÍL 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 >27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Harðstjórn spakmæla
Meirihluti íslendinga leggur ekki sjálfstætt mat á
ýmis hugtök, sem eru kjarninn í stjórnmálastefnu okk-
ar og helzta forsenda þess, hve erfiðlega okkur gengur
að ná árangri sem þjóð. í staðinn tyggja menn hver eft-
ir öðrum ýmis spakmæli eða klisjur, sem spara hugsun.
íslendingar telja „þjóðhagslega“ hagkvæmt að „full-
vinna“ „hráefni“ sjávarútvegsins, hafa vexti „sann-
gjarna“, vera „sjálfum okkur nógir“ 1 búvöru og fram-
leiða „mat handa hungruðum heimi“ og að ferðamenn
fáist til að koma og skoða „hreint og óspillt land“.
íslendingar telja, að „allt landið skuli vera byggt“ og
að stöðvuð skuli „elfur fjármagnsins suður“ til Reykja-
víkursvæðisins. íslendingar telja eðlilegt, að fólk og fyr-
irtæki fái „fyrirgreiðslu“ hins opinbera og að ráðherrar
setji „reglugerðir“ til að bæta hag sérhagsmunahópa.
Til þess að haga málum sem greinir frá hér að fram-
an, telja íslendingar heppilegt, að allt vald sé í höndum
„ráðherrans“. Valdamenn eru því vinsælli, sem þeir
setja fleiri reglugerðir, er miða að framgangi ofan-
greindra spakmæla og annarra af svipuðum toga.
Ein dýrasta klisja íslendinga er, að fiskur sé hráefni,
en ekki matur. Fólk, sem vill sjálft ekkert nema nýja
ýsu í fiskbúðinni, telur eigi að síður, að verðgildi henn-
ar í útflutningi verði því meira, sem meira er hamast á
henni í frystihúsum og öðrum fiskvinnslustöðvum.
Þetta gekk svo langt, að ráðherrann, sem er vinsæl-
astur og reglugerðaglaðastur allra valdamanna, bannaði
útflutning á ferskum fiskflökum, sem keypt voru á 300
krónur kílóið í útlöndum. Hann gerði það á þeim for-
sendum, að fersku flökin væru líklega skemmd!
Engin leið er til að fá íslendinga til að skilja, að verð-
gildi fyrirhafnar af ýmsu tagi mæhst bezt á því, hversu
mikið verð umheimurinn fæst til að greiða fyrir hana
á frjálsum markaði. Enda eru lögmál markaðarins
meirihluta þjóðarinnar að mestu leyti lokuð bók.
Þess vegna hafa íslendingar ákveðið, að með afli ríkis-
ins skuh allt landið vera byggt og helzt í sömu hlut-
föllum og voru fyrr á öldinni. Menn eru andvígir „rösk-
un“ búsetuflutninga, þótt hún hafi verið stærsta gróða-
fyrirtæki þjóðarinnar fyrstu sex áratugi aldarinnar.
Mjög fáum dettur í hug, að rétt sé, að vextir stjórnist
af framboði og eftirspurn. Miklum og vaxandi fjölda
atvinnurekenda fmnst, að „fjármagnskostnaður“ fyrir-
tækja þeirra sé eitthvert óviðkomandi náttúruafl, sem
sé eins og hver önnur utanaðkomandi óheppni.
Ein kyndugasta klisjan, sem þjóðin gengur með á
heilanum, er, að ísland sé hreint og fagurt land. Forsæt-
isráðherra er sífellt að skipa nýjar nefndir í því máli,
þótt endalaust hafi verið rakin dæmi um, að íslendingar
eru óvenju miklir sóðar, þrátt fyrir mikið landrými.
Hér rýkur volgt skolpið frá sjónum yfir allan bæ. Hér
eru opnir sorphaugar leikvöllur fugla, sem bera gerla
og veirur út um allt. Hér er neyzluvatn tekið af yfir-
borði jarðar, fullt af gerlum af ýmsu tagi. Hér er landeyð-
ing vegna landbúnaðar eins og hún gerist mest í Afríku.
Dýrustu klisjur íslendinga eru þær, sem notaðar eru
til að stjórna landbúnaði. Það kostar okkur 15 milljarða
á ári að halda Jafnvægi í byggð“ dreifbýlis og halda
uppi sjálfsþurftarbúskap í nútíma, sem Vesturlandabú-
umer almennt kunnugt um, að byggist á sérhæfmgu.
Ógöngur íslendinga eru ekki verk fárra stjórnmála-
manna. Þær eru afleiðingar þess, að þjóðin hefur látið
spakmæh og klisjur spara sér að hugsa málin rökrétt.
Jónas Kristjánsson
Markus Meckel, foringi sósíaldemókrata (t.v.), og Lothar de Maziere, foringi kristilegra demókrata og tilvon-
andi forsætisráðherra, takast í hendur eftir undirritun stjórnarsáttmálans í Austur-Berlin. í þvi plaggi er kraf-
ist ógildingar hernaðaráætlunar NATÓ. Simamynd Reuter
Framtíð hernaðar-
bandalaga I Evrópu
komin á dagskrá
Varsjárbandalagið er nafnið eitt
eftir atburði síðustu missera í Mið-
og Austur-Evrópu. Þetta er öllum
ljóst. Nú er að koma á daginn að
Atlantshafsbandalagið er að fara í
hnút vegna sömu atburðarásar.
Ástæðan er fyrst og fremst fyrirsjá-
anleg sameining þýsku ríkjanna.
Þau eru sem stendur sitt í hvoru
hernaðarbandalaginu, Vestur-
Þýskaland í Atlantshafsbandalag-
inu og Austur-Þýskaland í Varsjár-
bandalaginu. í Austur-Þýskalandi
er nálægt 400.000 manna sovéskt
herlið og álíka fjölmennir herir
vestrænna bandamanna í Vestur-
Þýskalandi, þar af 275.000 frá
Bandaríkjunum. Á báða bóga eru
kjarnavopn til umráða. Þama hef-
ur framvarðlína kalda stríðsins
legið í fjóra áratugi. Vandi stjórn-
málamanna og herforingja er nú
sá hvernig hana skuli leysa upp við
það að kalda stríðinu slotar. Til
marks um þau málalok er að þýsku
ríkin sameinast.
Afstaða Atlantshafsbandalags-
ríkja er að sameinað Þýskaland
skuli teljast til NATÓ en tillit verði
tekið til öryggishagsmuna Sovétríkj-
anna og bandamanna þeirra. Er tal-
að um að sovéskur her verði áfram
um einhvern ótiltekinn tíma á svæð-
inu sem nú er Austur-Þýskaland og
þar verði til frambúðar enginn hern-
aðarviðbúnaður á vegum NATÓ.
Sovétstjórnin talaði fyrst um að
sameinað Þýskaland yrði hlut-
laust, utan beggja hernaðarbanda-
laga. Síðasta uppástungan frá
Moskvu er hins vegar sú að sam-
einað Þýskalandi teljist til beggja
hernaðarbandalaga fyrst um sinn,
þau fimm ár eða sjö sem það taki
að koma á sameiginlegu öryggis-
kerfi fyrir Evrópu alla og láta er-
lenda heri rýma þýska grund.
Nú er kominn nýr aðili til þessa
máls. Sigurvegari þingkosninga í
Austur-Þýskalandi, bandalag
hægri flokka, hefur myndað ríkis-
stjórn með sósíaldemókrötum og
frjálslyndum. í stjórnarsáttmálan-
um er gert ráö fyrir aö sameinað
Þýskaland teljist til NATÓ „til
bráðabirgöa fram að myndun ör-
yggiskerfis sem nær yfir Evrópu í
heild“. Þetta er þó því aöeins hugs-
anlegt, segir nýja stjórnin í Aust-
ur-Berlín, að áður sé varpað fyrir
róða hernaðarstefnu NATÓ eins og
hún leggur sig.
Nýi utanríkisráöherrann í Aust-
ur-Berlín er Markus Meckel, mót-
mælendaprestur og foringi sósíal-
demókrata. Hann fær það erindi í
væntanlegum sameiningarsamn-
ingum að sjá svo um að NATÓ
hverfi frá ríkjandi hernaðaráætlun
Erlendtíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
um framvarnir, sveigjanleg viö-
brögð og beitingu kjarnavopna að
fyrra bragði. Þetta er í samræmi
við stefnumótun sósíaldemókrata í
vesturhluta væntanlegs Stór-
Þýskalands.
Umturnun hernaðaráætlunar
NATÓ á þennan veg hefði að sjálf-
sögðu í for með sér grundvallar-
breytingar á þörfinni fyrir herafla
og vopnabúnað. Fyrir var í Vestur-
Þýskalandi hörð andstaða, bæði í
stjórnarliði og hjá stjórnarand-
stöðu, við fyrirætlanir herstjórnar
NATÓ, studdar af stjórnum Banda-
ríkjanna og Bretlands, um end-
urnýjun skammdrægra kjarna-
flauga sem miðað yrði á skotmörk
í Póllandi, Tékkóslóvakíu og Ung-
verjalandi.
Vestur-þýskar þingkosningar
verða 2. desember. Þar standa meg-
inátökin milli kristilegu flokkanna
undir forustu Helmuts Kohls
kanslara og sósíaldemókrata.
Bandaríkjastjórn e^ mjög í mun að
hygla Kohl til að styrkja kosninga-
stöðu hans. Því þykir sýnt að hún
sjái sig tilknúna að hverfa frá
áformum um endurnýjun kjarna-
flauga Bandaríkjahers í Vestur-
Þýskalandi. Meira að segja fullyrða
fréttamenn í Washington aö ráð-
gjafar Bush forseta séu komnir að
þeirri niðurstöðu að bandarískum
kjarnavopnum verði ekki öllu leng-
ur vært í landinu.
Nú hefur það um langan aldur
verið grundvallarsjónarmið
bandarískra stjórnmálamanna og
herforingja að því aöeins sætti
bandaríska þjóðin sig við setu
bandarísks hers í Evrópu að hann
geti reitt sig á kjarnavopn. Því er
tekið aö svipast um eftir nýjum
stöðvum fyrir þau utan Þýska-
lands. Fullyrt var fyrir fund forseta
Bandaríkjanna og Frakklands á
Key Largo í vikunni að eitt megin-
erindi Bush við Mitterrand væri
að kanna undirtektir við þá hug-
mynd að Frakkland gerist á ný
þátttakandi í sameiginlegri her-
stjórn NATÓ og bandarískar
sprengjuflugvélar búnar kjarna-
sprengjum fái stöðvar í Frakklandi.
Fram til þessa hefur Frakklands-
stjóm hugsað á öðrum nótum. Hún
hefur verið vestrænna stjórna hlið-
hollust hugmyndinni um að með
tíö og tíma myndist öryggiskerfi
sem spanni yfir Evrópu í heild auk
Bandaríkjanna og Kanada. Fyrir
fundinn á Key Largo styrkti Mitter-
rand stööu sína með því að sýna
fram á að öxullinn París-Bonn í
Evrópubandalaginu væri eins
öflugur og nokkru sinni fyrr og
tæki yfir allt málefnasviðið, þar á
meðal öryggismál.
Sama dag og Mitterrand hitti
Bandaríkjaforseta var birt sameig-
inleg yfirlýsing þeirra Kohls kansl-
ara um málefni EB. Þar er lögð
megináhersla á tvö atriði. Annars
vegar að vinda beri aö því bráðan
bug að koma á sameiginlegri
stefnumótun Evrópubandalags-
ríkja í utanríkismálum og öryggis-
málum meö því að stofna til þeirrar
pólitísku sameiningar sem með
þarf til slíks. Hins vegar er sett þaö
mark að sameiginleg efnahags- og
fjármálastefna Evrópubandalags-
ríkja gangi í gildi um leið og mark-
aðssamruninn í ársbyrjun 1993.
Verður ekki annað skilið en að
þeir Mitterrand og Kohl hyggist
taka þessi atriði upp af fullum
þunga á fundi æðstu manna ríkja
EB í Dyflinni 28. þessa mánaðar.
Bæði ganga þau í berhögg við af-
stöðu Margrétar Thatcher, forsæt-
isráðherra Bretlands.
Einn evrópskur stjórnmálafor-
ingi hefur þegar sett á dagskrá
hvað taka skuli við af báðum hern-
aðarbandalögunum, jafnt í austri
sem vestri. Það er Václav Havel,
forseti Tékkóslóvakíu. Á fundi
æðstu manna sex samliggjandi
ríkja um miðja Evrópu, frá Póll-
andi í norðri til Ítalíu í suðri, lagði
hann til í fyrri viku að þegar á
þessu ári yrði sett á laggirnar ör-
yggismálanefnd Evrópu. Markmið-
ið sé að upp af starfi hennar spretti
heildaröryggiskerfi fyrir álfuna
sem komið geti í stað NATÓ og
V arsj árbandalagsins.
Ómögulegt er að hverfa aftur til
Evrópu hins liðna, sagði Havel. Við
þurfum því að móta áætlun um
mótun Evrópu framtíðarinnar. Ut-
anríkisráðherra Ítalíu, Gianni de
Michelis, kallaði tillögu Tékkósló-
vakíuforseta „skref í rétta átt“.