Dagblaðið Vísir - DV - 12.05.1990, Qupperneq 15

LAUGARDAGUR 12. MAI 1990.
15
Eftir hálfan mánuö verður gengiö
til sveitarstjórnarkosninga víðast
hvar á landinu. Þótt afmörkuð
verkefni í heimabyggð og persónu-
legar vinsældir manna í einstökum
bæjarfélögum hafl veruleg áhrif á
framboðsmál og úrsht sveitar-
stjórnarkosninga, þá er engu að
síður ljóst að þessar kosningar
munu setja nokkurt mark á lands-
málastöðu flokkanna - sumra
hverra að minnsta kosti.
Þannig undirstrika borgarstjórn-
arkosningamar í Reykjavík til
dæmis þann veruleika, sem marg-
sinnis hefur birst í mörgum skoð-
anakönnunum, að Borgaraflokkur-
inn er fylgislaus meðal þjóðarinnar.
Framboðsmálin í Reykjavík hafa
einnig orðið Alþýðubandalaginu
þung í skauti. Með þeim ágreiningi
hefur verið safnað í eldgos sem
mun brjótast út að kosningunum
loknum og jafnvel leiða til klofn-
ings þess flokks næsta vetur.
Kosningabandalag
Einkenni framboða minni flokka
til sveitarstjóma hefur gjarnan
verið kosningabandalag af ýmsu
tagi. Meira er um slíkt samstarf nú
en oft áður. í sumum bæjarfélög-
um, þar sem Sjálfstæðisflokkurinn
hefur farið með meirihlutavald um
árabil, hafa allir andstæðingar
sameinast í eitt framboð í von um
að atkvæðin nýtist betur en ella.
Þrátt fyrir langan aðdraganda og
mikil fundahöld tókst andstæðing-
um Sjálfstæðisflokksins í Reykja-
vík hins vegar ekki að ná slíku
samstarfl. Þess vegna eru framboð-
in í höfuðborginni sjö að þessu
sinni. Þótt skoðanakannanir bendi
til þess að af minnihlutaframboð-
unum standi samstarfslisti Al-
þýðuflokks og hluta Alþýðubanda-
lagsins best að vígi, er engu að síð-
ur ljóst að hann hefur ekki náð að
„slá í gegn“. Enda virðist ríflegur
meirihluti Davíðs Oddssonar og
ráðuneytis hans borðliggjandi.
Atvinnumál
í brennidepli
DV hefur að undanförnu kynnt
framboðslista og stefnumál fram-
bjóðenda í kaupstöðum og öðrum
helstu þéttbýlisstöðum á landinu
og lýkur þeirri kynningu í næstu
viku.
Athyglisvert er að eitt baráttumál
er sem rauður þráður í viðtölum
blaðsins við efstu menn framboðs-
lista nánast hvar sem er á landinu.
■

f ✓

.
■ : :::::
- ;

uðu sig á eðli Borgaraflokksins og
settu hann í rétt sögulegt sam-
hengi.
Það er nefnilega algengt einkenni
á sprengigosum í íslenskum stjórn-
málum síðustu áratugina að þótt
ágreiningur um áherslur í ýmsum
málum sé yfirleitt hluti þeirra
deilna sem leiða til klofnings, þá
hafa átökin fyrst og fremst snúist
um einstaka menn.
Þetta átti í ríkum mæli við um
Borgaraflokkinn sem varð til á
svipstundu í miklum æsingi vegna
þess hversu klaufalega var tekið á
málum Alberts Guðmundssonar.
Umtalsverðum hluta kjósenda
fannst Albert órétti beittur og veitti
honum því stuðning í kosningun-
um. Fólk úr ýmsum áttum kom
honum til aðstoðar, og sumir flutu
inn á þing með honum í samúðar-
bylgjunni.
En fljótlega flaraði út, eins og við
var að búast, flokkurinn, sem hafði
engan sameiginlegan kjarna, ekk-
ert bindiefni, fór að tætast í sundur
og varð í reynd að engu viö brottfór
Alberts af landinu.
Nú er einungis eftir útför Borg-
araflokksins, en henni hefur veriö
frestað til næstu alþingiskosninga.
Hannibal
og Vilmundur
Vinstriflokkarnir hafa hvað eftir
annað orðið fyrir hliðstæðri
reynslu og Sjálfstæðisflokkurinn
við tilkomu Borgaraflokksins.
Þetta á alveg sérstaklega við um
Alþýðuflokkinn, sem hefur sögu-
lega séð átt í mestum erfiðleikum
með að halda liði sínu saman. Fyrst
fóru kommúnistar og stofnuðu eig-
in flokk, þá Héðinn Valdimarsson
og stuðningsmenn hans sem gerðu
bandalag viö kommúnista, síðan
Hannibal Valdimarsson sem hélt í
sömu átt og Héðinn með fylgis-
menn sína og loks Vilmundur
Gylfason sem stofnaði Bandalag
jafnaðarmanna. Er þetta allt hin
skrautlegasta saga og eitt af undr-
um íslenskra stjórnmála að Al-
þýðuflokkurinn skuli hafa lifað allt
þetta af.
Bandalag jafnaðarmanna var að
sjálfsögðu flokkur af þessu sama
tagi og Borgaraflokkurinn síðar:
stofnaður í kringum einn mann,
Vilmund Gylfason, í pólitískum
stormi og lognaðist út af þegar
storminn lægði og foringinn féll
frá.
Brotthvarf Hannibals Valdimars-
sonar úr Alþýðubandalaginu og
Nýir flokkar og gamlir
Það er sú ósk þeirra að íbúunum
verði tryggð næg atvinna á heima-
slóðum.
Þetta endurspeglar auðvitað þá
staðreynd að á ýmsum stöðum á
landinu hefur atvinnuástand verið
ótryggt og margir þurft að sætta
sig við atvinnuleysi um lengri eða
skemmri tíma. Að vísu hefur kom-
ið á móti að víða hefur vantað fólk
til starfa í fiskvinnslunni og jafnvel
þurft að flytja inn útlendinga í
verulegum mæli til að mæta þeirri
þörf. Hér eru íslendingar komnir í
sama far og ýmsar nágrannaþjóðir
sem flytja inn vinnuafl til þess að
inna af hendi erfiðustu og oft verst
launuðu störfin.
Hræða sporin nóg?
Auðvitað er mikilvægt að koma
upp fyrirtækjum í framleiðslu og
þjónustu þar sem slíkt er hag-
kvæmt. Það er hins vegar engin
auðveld leið til að auka atvinnu úti
á landsbyggðinni. Ýmsar aðgerðir,
sem gripið hefur verið til á undan-
fornum árum í þessu skyni, meira
og minna eftir forskriftum stjórn-
málamanna og sérfræðinga þeirra,
með víðtækri opinberri fyrir-
greiðslu, hafa gjörsamlega mistek-
ist og einungis leitt til hörmunga
fyrir flölmarga einstaklinga. Nægir
þar að nefna loðdýraræktina og
flskeldið.
Sporin hljóta að hræða í þessu
efni. En hræða þau nógu mikið til
þess að vinnubrögðum verði
breytt?
Það er óvíst.
Hafa menn trú á því að við upp-
byggingu framleiðslufyrirtækja á
næstu árum verði markaðsaðstæð-
ur kannaðar ítarlega af þar til bær-
um sérfræðingum áður en ákvarð-
anir um jafnvel stórfellda flárfest-
ingu eru teknar? Að staðið verði
að uppbyggingu fyrirtækja af fag-
mennsku en sérfræðin ekki „lærð
á staðnum“? Að hætt verði að
stofna til fyrirtækja þar sem „eig-
endur“ hafa nánast ekkert eigið fé
heldur fá mestallt flármagnið úr
bönkum og opinberum sjóðum? Að
hætt verði að byggja fyrirtæki ein-
göngu upp á verðtryggðu eða geng-
istryggðu lánsfé?
Þeir sem til þekkja hafa enga trú
á að hægt verði að svara ofan-
greindum spurningum játandi á
næstunni. Þess vegna er hætt við
að loðdýraharmleikurinn endur-
taki sig á öðrum sviðum.
Lífseigur fjórflokkur
Margir undra sig á því hversu
lífseigur „flórflokkurinn", eins og
Laugardags-
pistill
Elías Snæland
Jónsson,
aðstoðarritstjóri
gömlu stjórnmálaflokkarnir eru
stundum kallaðir, reynist í ís-
lensku stjórnmálalífi. Þrátt fyrir
miklar hræringar á undanfórnum
árum og áratugum, klofning flokka
og stofnun nýrra, heldur gamla
flokkakerflð enn velli.
Tveir þessara flokka voru stofn-
aðir á árum fyrri heimsstyijaldar-
innar: Alþýðuflokkurinn og Fram-
sóknarflokkurinn. Sjálfstæðis-
flokkurinn fylgdi í kjölfarið á þriðja
áratugnum og Alþýðubandalagið
getur rakið sögu sína aftur til árs-
ins 1930 þegar Kommúnistaflokkur
íslands varð að veruleika.
Margt veldur því að þessir flokk-
ar eru enn áhrifamestir í íslensk-
um stjórnmálum. Mestu máli
skiptir að þeir hafa allir á bak við
sig þrennt, að vísu í mismiklum
mæli: kjarnafylgi sem byggir á
sögulegri hefð starfa og stefnu,
veruleg ítök í sterkum hreyfingum
og samtökum í atvinnulífi og á
vinnumarkaði og síðast en ekki síst
ríka sameiginlega hagsmuni
margra þeirra sem að flokkunum
standa.
Þess vegna hefur flórflokkurinn
staðið af sér gjörningaveður tíma-
bundinna pólitískra æsinga.
Flokkar um menn
Þegar Borgaraflokkurinn varð til
skömmu fyrir síðustu kosningar
og Sjálfstæðisflokkurinn beið síðan
einstakt afhroð í alþingiskosning-
um spáðu ýmsir því að nú væri tíð
hans sem langstærsta flokks lands-
ins fyrir bí. Uppstokkun flokka-
kerfisins væri á næsta leiti.
Slíkar getgátur voru óþarfar, eins
og öllum mátti ljóst vera sem átt-
stofnun Samtaka fijálslyndra og
vinstri manna bar einnig sömu ein-
kenni. Endaniðurstaðan sú sama.
Hvaö næst?
Eina undantekning síðustu ára frá
þessari reglu eru Samtök um
kvennalista. Þau voru stofnuð um
málefni en ekki einstaklinga, eins
og rækilega er undirstrikað af þeim
sem þar starfa með því til dæmis
að takmarka þann árafiölda sem
fulltrúar samtakanna sitja á þingi
eða í sveitarstjórnum. Það eru ein-
mitt þessi sameiginlegu málefni
sem gefa Kvennalistanum það
bindiefni sem þarf til að lifa þegar
stundaræsing einna kosninga
hjaðnar.
En þótt flórflokkurinn hafi staðið
af sér sprengigos síðustu ára, þá
er nokkuð ljóst að eldvirknin er
enn til staðar í flestum flokkunum.
Sprengihættan er nú mest í Al-
þýöubandalaginu, og reyndar í Al-
þýðuflokknum líka ef Nýr vett-
vangur nær ekki flugi í borgar-
stjórnarkosningunum. Það getur
hins vegar enginn flórflokkanna
lengur talið sig utan hættusvæðis
pólitískra eldgosa.
Elías Snæland Jónsson