Dagblaðið Vísir - DV - 25.07.1990, Blaðsíða 5

5
MIÐVIKUDAGUR 25. JÚLÍ 1990.
DV
Ríkisstjómin hafnaöi aðvörunmn gagnvart samningi háskólamanna:
Fréttir
Afneitaði tímasprengjunni
allt fram í rauðan dauðann
Það var fögnuður við undirskrift kjarsamnings háskólamanna og ríkisins á
síðasta ári. Þessi samningur hefur nú kippt fótunum undan vonum ráð-
herranna um betri tíð með blóm í haga allt fram til kosninga.
Félagsdómur hefur kollvarpað sýn
ráðherra ríkisstjórnarinnar um betri
tíð með blóm í haga. Þeir sáu fyrir
jafnvægi í efnahagsmálum, lægri
verðbólgu en undanfama tvo áratugi
og bættan hag fyrirtækja allt fram
að kosningum næsta vor. Nú blasir
hins vegar við „vítisvél óðaverð-
bólgu“ eins og Ólafur Ragnar Gríms-
son orðar það. Það verður að teljast
furðulegt að samningur, sem ráð-
herramir sjálfir stóðu að fyrir rúmu
ári, skuli grípa þá jafneftirminnilega
í bólinu.
Strax eftir að Ólafur Ragnar ritaði
undir kjarasamning háskólamanna
hjá ríkinu bentu fjölmargir á að þessi
samningur væri í raun timasprengja.
Þetta álit á samningnum var síðan
endurtekið reglulega en ráðherram-
ir púuðu það niður opinberlega.
Eftir að Alþýðusambandið og
vinnuveitendur undirrituðu sinn
kjarasamning í febrúar varaði Einar
Oddur Kristjánsson, formaður
vinnuveitenda, við því sem fælist í
samningi háskólamanna og kallaði
samninginn tímasprengiu.
Ólafur Ragnar andmælti þessu í
DV á sínum tíma og sagði:
„Það er ljóst að Einar Oddur Krist-
jánsson, formaður Vinnuveitenda-
sambandsins, hefur ekki lesið vel
yfir kjarasamning Bandalags há-
skólamanna hjá ríkinu þegar hann
kallaöi þá tímasprengju sem þyrfti
að aftengja. Það hefur engin tíma-
sprengja verið tengd.“
Þessi ummæli era hjákátleg í dag
eftir að Félagsdómur losaði öryggið
af tímasprengjunni.
Hækkanir umfram aðra
En hvemig virkar þessi tíma-
sprengja?
Það era tvö atriði í kjarasamningi
háskólamanna sem valda spreng-
ingu. í fyrsta lagi felur samningurinn
í sér jöfnun á launakjöram háskóla-
manna hjá ríkinu og á hinum al-
menna launamarkaði. Vitað var að
þessi jöfnun myndi færa háskóla-
mönnum hjá ríkinu umtalsverðar
hækkanir á samningstímanum eða
allt fram til 1994. Til að tryggja þess-
ar launahækkanir er í samningnum
ákvæði sem segir að háskólamenn
skuli, auk þeirra hækkana sem
samningurinn kveður á um, fá sjálf-
krafa allar þær launahækkanir sem
launþegar á almennum vinnumark-
aði kunna hugsanlega að ná fram á
samningstímanum, eða aUt fram til
1994.
Sest á hrygginn á
Sóknarstúlkunni og gefið í
Forsvarsmenn annarra verkalýðs-
félaga lýstu yfir vandlætingu sinni á
þessari stefnubreytingu ríkisstjóm-
arinnar. Það hafði verið yfirlýst
stefna ríkisstjórnarinnar að mest
áhersla yrði lögð á að veita þeim sem
lægst höfðulaunin mestar hækkanir.
Nú var stefnan sú að láta háskóla-
menn lyá ríkinu ujóta mestra launa-
hækkana.
Gunnar Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri Starfsmannafélags
ríkisstofnana, sparaði ekki stóra orð-
in þegar hann sagði sína skoðun á
þessari stefnubreytingu:
„Ég get vel unnt háskólamönnum
að ná fram góðum samningum. Þá
varðar ekkert um þjóðarhag og þá
sem sömdu við þá ekki heldur, að
því er virðist. Það sem mér finnst
alvarlegast er aö lausn kjaradeilunn-
ar fólst í raun í því að samkvæmt
ákvæðum samningsins eigi að auka
launamismuninn í landinu á næstu
árum. Það á að tryggja þetta með
vísitölu kaupgjalds láglaunastétt-
anna í landinu. Mér finnst það eins
ómerkilegt og hugsast getur að þess-
ar stéttir skuli leyfa sér að setjast á
hrygginn á Sóknarstúlkunni og gefa
í.“
Öryggið hélt ekki
í febrúarsamningi Alþýðusam-
bandsins og vinnuveitenda er
ákvæði sem er ekki ósvipað þessu
Fréttaljós
Gunnar Smári Egilsson
atriði í samningi háskólamanna. í 10.
grein febrúarsamningsins segir að
ein af tíu forsendum samningsins sé
að „launaþróun annarra verði sú
sama og gert er ráð fyrir í þessum
samningi".
Með þessu ákvæði var staðan í
launamálum orðin sú að til þess að
forsendur febrúarsamningsins, sem
ráðherrar vildu kalla þjóðarsáttina,
stæðust varð að koma í veg fyrir
hækkanir til háskólamanna sem
taka áttu gildi 1. júlí. Ef þær hækkan-
ir kæmu fram fengju félagar í Al-
þýðusambandinu sams konar hækk-
un. Ef það gengi eftir ættu háskóla-
menn aftur rétt á hækkun vegna
ákvæða í sínum samningi og síðan
koll af kolli.
Þetta var það sem menn kölluðu
tímasprengju. Ráðherrar ríkisstjórn-
arinnar töldu sig hins vegar hafa
sett öryggi á þessa sprengju. Það felst
í fyrstu grein samningsins við há-
skólamenn þar sem segir að standa
skuli að hækkunum til háskóla-
manna með „þeim hætti að ekki valdi
röskun á hinu almenna launakerfi í
landinu".
Félagsdómur hefur úrskurðað að
þetta öryggi haldi ekki.
Hringekjan komin í gang
Staðan er því sú að háskólamenn
hafa fengið 4,5 prósent launahækkun
umfram aðra. Alþýðusambandið
gerir sjálfkrafa kröfu um sams konar
hækkun samkvæmt ákvæðum síns
samnings. Opinberir starfsmenn
hafa ekki slíkt ákvæði í sínujn samn-
ingi en fara engu að síður fram á
sams konar launahækkun.
Afleiðingin er sú að spár um 7 pró-
sent verðbólgu á þessu ári kollvarp-
ast ef ekkert er aö gert. Launahækk-
un háskólamanna hefur í sjálfu sér
lítil áhrif á verðbólguna en launa-
hækkun til annarra stétta hefur hins
vegar bein áhrif á vísitöluna.
Ef miðað er við einn hring í þess-
ari hringekju, það er hækkun á laun-
um háskólamanna nú og víxlhækk-
un á launum annarra stétta í kjölfar-
ið, þá mun verðbólguhraðinn fara
upp í um 20 prósent í haust. Ef miðað
er við að hringirnir verði fleiri verð-
ur verðbólgan 30 til 35 prósent um
og upp úr áramótum. Slíku ástandi
fylgir óáran í efnahagsmálum.
Röð mistaka ráðherranna
Eítir að niðurstaða Félagsdóms
liggur fyrir hefur röð mistaka ríkis-
stjórnarinnar opinberast. í fyrsta
lagi var samningurinn við háskóla-
menn hagfræöileg mistök. Með hon-
um var stórum hluta af þeim tækjum
sem hægt var að beita við efnahags-
stjórn í raun hent út um gluggann.
í öðru lagi hefur ríkisstjórnin stað-
ið í þeirri trú allan þann tíma sem
liðinn er frá samningsgerðinni að
engin hætta væri á ferðum. í stað
þess að reyna að ná samkomulagi við
háskólamenn í febrúar um hækkanir
í takt viö kjarasamning Alþýðusam-
bandsins og vinnuveitenda stóðu
ráðherrarnir fast á að fyrsta grein
samningsins kæmi í veg fyrir spreng-
inguna sem nú er orðin.
I þriðja lagi hefur ríkisstjómin á
engan hátt undirbúið sig undir að
þetta kynni að verða niðurstaðan.
Það er ekki ólíklegt að ríkisstjómin
heíði fengið lögfræðiálit sem hefði
verið hliðhollt henni ef hún hefði leit-
að eftir því hjá óvilhöllum aðilum.
Með slíkt álit í höndunum væri ekki
loku fyrir það skotið að ríkisstjómin
gæti sett bráðabirgðalög, á háskóla-
menn þrátt fyrir úrskurð Félags-
dóms. Eins og staðan er í dag eru
slík lög talin pólitískt óhugsandi.
En aðrir kostir eru líka vondir. í
dag er líklegasta lendingin sú aö
hringekjunni verði leyft að fara einn
hring. Þegar Alþýðusambandið hef-
ur fengið sína hækkun segi Ólafur
Ragnar upp samningum sínum við
háskólamenn. Háskólamenn hjá rík-
inu eru hins vegar sú stétt sem hefur
sýnt mestan vilja til harðvítugra
átaka. Þeir munu því ekki taka slíku
fagnandi.