Dagblaðið Vísir - DV - 25.08.1990, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 25. ÁGÚST 1990.
Erlendbóksjá
Ævintýramaður
Richard Francis Burton var
einn helsti ævintýramaður Eng-
lendinga á síðustu öld. Allt sitt líf
sótti hann inn á ókannaðar slóðir
þar sem reyndi á líkamlegt og
andlegt þrek. Hann fór eigin slóð-
ir, var óstýrilátur í meira lagi og
haldinn skapgerðargöllum sem
urðu til þess að hann náði aldrei
þeim frama sem hann sóttist eftir.
Burton vakti fyrst verulega at-
hygh þegar honum tókst að
dulbúa sig sem araba og komast ■
sem pílagrímur til Medínu og
Mekku, allt aö Kaaba og hinum
helga svarta steini - en slíkt er
forboðið öðrum en sanntrúuðum.
Síðar varð hann fyrstur hvítra
manna til að komast að Tangany-
ikavatni og ferðaðist víða um
heiminn, meðal annars til ís-
lands. Hann bar reyndar landi og
þjóð illa söguna.
Nú á dögum er nafn Burtons
þó einkum tengt þýðingum hans
á Þúsund og einni nótt og öðrum
ritum, einkum austrænum, en
Burton var einstakur málamað-
ur. Hann skrifaði fjölda bóka,
sem eru misjafnar að gæðum, þar
á meðal tveggja binda verk um
íslandsheimsóknina.
Þessi ævisaga gefur glögga
mynd af óvenjulegum manni sem
var stór, jafnt í kostum sínum
sem göllum.
BURTON.
Höfundur: Byron Farwell.
Penguln Books, 1990.
HAMLET, REVENGE!
hichael innes
Hamletsmorðið
Á glæsilegu ensku herrasetri
eru hertogahjónin að undirbúa
fjölmenna veislu. Hápunktur
fagnaðarins er sýning á Hamlet
þar sem fjölskyldan og vinir
þeirra fara með helstu hlutverk.
I þeim hópi er fjármálaráðherra
landsins sem leikur Póliníus, ráð-
gjafa konungsins. Sýningin geng-
ur vel þar til kemur aö því atriði
þegar Póliníus er veginn. Þá
kveður við byssuskot á sviðinu
og Póliníus er ailur í eiginlegri
merkingu: fjármálaráðherrann
hefur verið myrtur.
Þetta er ein af kunnari saka-
málasögum enska höfundarins
I.M. Stewart sem ritaði undir
höfundamafninu Michael Innes
um ævintýri Appelby lögreglu-
foringja, en það er sá rólyndi lög-
reglumaöur sem leysir morðgát-
una að lokum eftir ýmis hliðar-
spor og fleiri morð.
Þessi saga kom fyrst út árið
1937 er ber þess að sjálfsögðu
ýmis merki. En hugmyndin er
snjöll og úrvinnslan með ágæt-
um.
HAMLET, REVENGEI
Höfundur: Michael Innes.
Penguln Books, 1990.
Þýska stúlkan sem
varð Katrín mikla
Sófía Ágústa Frederíka, prinsessa
af Anhalt-Zerbst, fæddist vorið 1729
(21. apríl eða 2. maí) í Stettin sem þá
var hluti af þýsku smáríki. Sófia var
fyrsta bam foreldra sinna sem höfðu
vonast eftir syni til að taka við nafni
og löndum ættarinnar.
Framavonir enn einnar prinsessu
í þýsku smáríki voru ekki miklar.
Þess vegna átti ferill Sófía eftir að
koma öllum á óvart. Fimmtán ára
að aldri var hún lofuö ríkisarfa Ró-
manov-ættarinnar, Pétri Stórhertoga
af Rússlandi. Þau gengu í það heilaga
en eiginmaöurinn þurfti að bíða í
nær tvo áratugi eftir að erfa ríkið.
Skömmu eftir að Pétur tók við keis-
aratign, eða 1762, gerði Sófía, sem við
hjónabandið var gefið nafnið Katrín,
hallarbyltingu gegn manni sínum og
settist á valdastól sem keisaraynja.
Hún hélt völdum allt til dauðadags,
34 árum síðar, og hlaut fyrir frammi-
stöðu sína viðumefnið „hin mikla“.
Jafnaö við Messalínu
En það vora ekki allir jafnhrifnir
af Katrínu. Um hana vora sagðar
þegar í lifanda liíi fjölmargar magn-
aðar hneykshssögur.
Margir urðu til að gagnrýna hana
harkalega sem siðlaust ævintýra-
kvendi sem hefði látið myrða eigin-

mánn sinn og stolið krúnunni sem
hún átti ekkert lagalegt kall til.
Mest var þó hneykslast á því
hversu oft hún skipti um elskhuga.
Var hún af andstæðingum sínum tal-
in svo sjúklega vergjöm að engri
konu væri við að jafna í þeim efnum
nema hinni rómversku Messalínu.
Það er til merkis um orðspor Katr-
ínar á sviði ástarlífsins að eftir dauð-
Vesturlandabúar voru mikið fyrir að teikna skopmyndir af Katrínu miklu.
Hér er hún með sverð á lofti að berjast við Tyrki.
ann komst á kreik makalaus öfug-
uggasaga um hvernig andlát hennar
hefði borið að höndum. í þeirri sögu,
sem enn lifír góðu lífi, kom einn stóð-
hestur keisaraynjunnar mjög við
sögu.
Merkur stjórnandi
Þótt höfundur þessarar ágætu ævi-
sögu Katrínar miklu víki að sjálf-
sögðu að öllum hneykshssögunum
og reyni eftir fóngum að grafast fyrir
um staðreyndimar að baki þeim þá
er megináhersla lögð á það í þessari
bók að varpa Ijósi á Katrínu sem
stjómanda eins helsta stórveldis átj-
ándu aldarinnar í nieira en þrjá ára-
tugi.
Við þá skoðun fer ekkert á mhh
mála að Katrín hafði til að bera mikla
hæfileika th að laða að sér fylgis-
menn og stjórna þeim. Hún var afar
metnaðargjöm, sumir segja valda-
sjúk en hafði einnig búið sig vel und-
ir að stjóma ríkinu. Þannig hafði hún
kynnt sér ítarlega kenningar vest-
rænna heimspekinga um stjórnlist
og átti um langt árabil í bréfaskrift-
um við suma þeirra, einkum Volta-
ire.
Þótt það gengi upp og ofan að koma
hugmyndum hennar í framkvæmd í
afar víðlendu, margbreythegu og að
ýmsu leyti framstæðu landi setti hún
viða mark sitt á þjóðfélagið.
Kona andstæðnanna
Katrín mikla var kona mikiha and-
stæðna.
Hún var gáfuð, hugdjörf og slægvit-
ur, enda þurfti vissulega mikla hæfi-
leika og dugnað til þess fyrir þýska
prinsessu að ná völdum í Rússlandi
og halda þeim.
En hún var einnig nautnasjúk kona
sem þarfnaðist aðdáunar og atlota
sífeht yngri manna eftir því sem ald-
urinn færðist yfir hana. Sá veikleiki
hefur varpað nokkram skugga á af-
rek hennar á öðram sviðum. Þessi
ævisaga, sem er jafnt við hæfi al-
mennings sem fræðimanna, ætti að
rétta nokkuð af þá skökku mynd.
CATHERINE THE GREAT
Hölundur: John T. Alexander
Oxford University Press, 1990
Metsölubækur
Bretland
Kiljur, skáldsöaur;
1. J, Barnesi
A MISTORY OF THE WORLD IN
10'/) CHAPTERS.
2. KEN FOLLETT:
PILLARS OF THE EARTH.
3. COUN DEXTER:
THE WENCH IS OEAO.
4. Wtlbur Smith:
A TIME TO DIE.
5. Tom Ctancy:
CLEAH AND PRESENT DANGER.
6. Oaníolle Steel:
STAR.
T. P. D. James;
DEVICES AND DESIRES.
8. Charlotte Blngham:
THE BUSINESS.
9. Qarrlson Kelllor:
WE ARE STILL MARRIED.
10. Kszuo Ishíguro:
THE REMAINS OF THE OAY.
Rit almenns eðlis:
1. Peter Mayle:
A YEAR IN PROVENCE.
2. Hannah Hauxwetl:
SEASONS OF MY UFE.
3. floaemary Conley:
COMPLETE HIP & THIGH DIET.
4. Rosemary Conloy:
INCH-LOSS PLAN.
5. Sruce Chatwln:
WHAT AM I DOING HERE.
8. PROMS '90.
7. Judlth Wllls:
A FLAT STOMACK IN 1S DAYS.
8. Olrk Sogarde;
A PARTICULAR FRIENDSHIP.
9. Germalne Greer:
DADDY, WE HARDLY KNEW YOU.
10. Joseph Corvo:
ZONE THERAPY.
(Byggt 4 The Sunday Tlmes)
Bandaríkin
Mctsölukiljur:
1. Tom Clancy:
CLEAR AND PRESENT DANGER.
2. Scott Turow:
PRESUMED INNOCENT.
3. Ken Follett
THE PILLARS OF THE EARTH.
4. Mary Hlggins Clark:
WHILE MY PRETTY ONE SLEEPS.
5. Bctva Ploln:
BLESSINGS.
6. Amy Tan:
THE JOY LUCK CLUB.
7. Dorís Mortman:
RIGHTFULLY MINE.
8. Martin Cruz Smith:
POLAR STAR.
9. Elleen Goudge:
GARDEN OF LIES.
10. John le Carré:
RUSSIA HOUSE.
11. Lawrence Sanders:
CAPITAL CRIMES.
12. Rosamunde Pllcher:
THE SHELL SEEKERS.
13. Mergeret Trumsn:
MURDER AT THE KENNEÐY
CENTER,
14. Jobn Irvlng:
A PRAYER FOH OWEN MEANY.
15. Tom Wotfe:
THE BONFIRE OFTHE VANITIES.
16- Pal Booth:
BEVERLY HILLS.
Rit aimenns eðlis:
1. Gllda Radner:
IT’S ALWAYS SOMETHING.
2. Truddi Chase:
WHEN RABBIT HOWLS.
3. Robert Futghum:
ALL I REALLY NEED TO KNOW 1
LEARNED IN KINDERGARTEN.
4. Stephen Hawkíng:
A BRIEF HISTORY OF TIME.
5. M. Scott Peck:
THE ROAD LESS TRAVELED.
6. C. David Hoymann:
A WOMAN NAMEO JACKIE.
7. OUR STORY: NEW KIDS ON
the BLOCK.
8. David Halberslam:
SUMMER OF '49.
9. Leslte Walker:
SUDDEN FURY.
10. Bernle S. Sleget:
LOVE, MEDICINE AND
MIRACLES.
(Byggt 4 N«w York Tánes Book Review)
■' Danmörk
Metsölukiljur:
1. Dagmar O'Connor:
AT ELSKE MED DEN SAMME
HELE LIVET.
2. Jean M. Auel:
hulebjornens klan,
3. Jan Guillou:
KODENAVN COQ ROUGE.
4. Jean M. Auel:
HESTENES DAL.
5. Jean M. Auel:
M ANNUTJÆGERNE.
6. Unda Lay Schuler:
KVINDEN DER HUSKER.
7. B. Bhutlo:
0STENS DATTER.
8. Bjarni Reuter
DEN CUBANSKE KABALE.
9. Djlan:
BETTY BLUE.
10. Isabel Allende:
ÁNDERNES HUS.
(Byggt 4 Polltlken Sondag)
Umsjón: Elías Snæland Jónsson
©'
iCTIONAEY OF
TWENTIETH-CEftTURY
HISTORY1900-1989
Uppsláttarrit
um öldina okkar
Ný útgáfa af gamalkunnu upp-
sláttarriti um sögu tuttugustu
aldarinnar hefur séð dagsins ljós.
Höfundurinn hefur endurskoð-
að um 150 kafla bókarinnar og
bætt við tæplega 30 nýjum vegna
þeirra atburða sem átt hafa sér
stað síðustu sjö árin. Mikilvægir
atburðir gerðust í Austur-Evrópu
þegar bókin var að fara í prentun
undir lok síðasta árs og hefur tek-
ist að koma ýmsum þeirra til
skila.
í uppsláttarritinu er hægt að
fræðast um lönd og þjóðir, at-
burði og einstaklinga, samtök og
stofnanir, stefnur og strauma.
Fjallað er um stjórnmál, hermál,
efnahagsmál, félagsmál og trú-
mál. Hins vegar er t.d. listum,
vísindum og íþróttum sleppt. Ri-
tið er því einkum ætlað þeim sem
þurfa að finna á fljótan og einfald-
an hátt helstu staðreyndir um
menn eða málefni sem hafa verið
áberandi í stjómmálasögu ein-
stakra ríkja eða í samskiptum
þjóða á milli á þessari öld. Þótt
stundum megi deila um mat höf-
undar á því hvað sé mikilvægt
sýnist mér þessi útgáfa gegna
híutverki sínu afar vel.
DICTIONARY OF TWENTIETH-CENT-
URY HISTORY 1900-1989.
Höfundur: Alan Palmer.
Penguin Books, 1990.
Marsliljurnar
Sögusvið þessarar fyrstu
spennusögu enska blaðamanns-
ins Philip Kerr er óvepjulegt af
reyfurum að vera. Söguhetjan,
Bernie Gunther, starfar nefnilega
í Berlín árið 1936, það er á valda-
tíma Adolf Hitlers og nasista
hans.
Það er ekki auðvelt að vinna
sem einkaspæjari í Þriðja ríkinu,
þegar glæpir era oftar en ekki
framdir af valdhöfunum sjálfum.
Bemie tekur þess vegna fegins
hendi viö verkefni frá auöugum
iðnrekanda, Hermann Six, sem
vill að hann finni rándýrt hálsm-
en sem stolið hafi verið frá dóttur
hans. Vandhm er hins vegar sá
að ræningjamir myrtu stúlkuna
þegar þeir rændu meninu. Bemie
þarf því í leiðinni að leysa morð-
gátuna.
Inn í málið blandast að sjálf-
sögðu nasistar sem era orðnir svo
traustir í sessi að tækifæris-
sinnamir, marsliijurnar svoköll-
uöu, flykkjast til þeirra sem
bylgju framtíðarinnar í von inn
fé og frama. Og gegn þeim er er-
fitt að rísa.
Sagan er bæði læsileg og spenn-
andi en jafnframt raunsæ og
sannferðug.
MARCH VIOLETS.
Hötundur: Philip Kerr.
Penguin Books, 1990.