Dagblaðið Vísir - DV - 17.09.1990, Qupperneq 14

14
MÁNUDAGUR 17. SEPTEMBER 1990.
Otgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91J27022-FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð I lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Burt með biðröðina
Þegar félagsmálaráðherra var að ýta húsbréfafrum-
varpi sínu gegnum Alþingi var því lofað að húsbréfun-
um fylgdu engar þær biðraðir sem einkennt hafa eldri
íbúðalánakerfi. Biðraðirnar yrðu úr sögunni.
Með það markmið í huga kemur hörmungaástandið
hjá húsbréfadeild Húsnæðisstofnunar ríkisins enn frek-
ar á óvart. Ætti þó þjóðin líklega að vera farin að venj-
ast því að stjórnmálamenn standi fyrir gagngerum
umbyltingum á ríkjandi húsnæðislánakerfi án þess að
hafa gert sér næga grein fyrir því fyrirfram hvernig það
komi til með að virka í raunveruleikanum.
Margir sem eru að selja og kaupa húsnæði hafa kom-
ist í mikil vandræði vegna vanmáttar Húsnæðisstofnun-
ar til að afgreiða þær umsóknir sem borist hafa. Birst
hefur í DV viðtal sem lýsir dæmigerðum vanda barna-
ijölskyldu sem er föst vikum saman við stífluna í Hús-
næðisstofnun. Fjölskyldan hafði þegar fengið umsókn
sína metna lánshæfa hjá stofnuninni en síðan beðið vik-
um saman eftir því að fá fasteignaveðbréf í hendur svo
hægt væri að ganga frá kaupum á íbúð sem beið þeirra:
„Við erum búin að bíða síðan fyrir verslunarmanna-
helgi eftir þessu fasteignaveðbréfi frá húsbréfadeild
enda erum við nánast á götunni“, sagði eiginkonan í
viðtalinu við DV. Og ennfremur: „Við erum stöðugt að
hringja þangað en fáum alltaf sömu svörin: „Þú færð
svar í þessari viku“, en svörin koma aldrei. Við fáum
ekki að hitta starfsmenn deildarinnar og var til dæmis
manni mínum vísað frá þó hann færi niðureftir. Okkur
er bara sagt að hringja þó maður verði vanalega að bíða
í tvo tíma eftir að fá samband. Það verður ekki gaman
að fá símreikningana eftir þetta.“
Sumir talsmenn Húsnæðisstofnunar bregðast
ókvæða við gagnrýni á þetta vandræðaástand og bera
við sígildum afsökunum um að þeir hafi alls ekki átt
von á þeim fjölda umsókna sem borist hefur. Slík afsök-
un hefur áður heyrst þegar fyrri húsnæðislánakerfi
hafa sprungið í höndum opinbera kerfisins. Læra menn
aldrei af reynslunni?
Auðvitað átti mikil ásókn einmitt á þessum tíma ekki
að koma neinum á óvart. Þvert á móti. Fyrir 15. maí
síðast liðinn var húsbréfakerfið einungis opið fyrir þá
sem lagt höfðu inn umsóknir um lán hjá Húsnæðisstofn-
un fyrir 15. mars 1989 og áttu lánsrétt. En eftir 15. maí
í vor var húsbréfakerfið opnað upp á gátt fyrir öll íbúða-
kaup nema nýbyggingar, en þær verða teknar inn 15.
nóvember næstkomandi. Þessi tímasetning, 15. maí,
bauð því upp á gífurlega fjölda umsókna í sumar.
Húsnæðisstofnun var hins vegar á engan hátt undir
slíkt flóð búin. Hún hafði ekki heldur komið því í verk
að ganga frá samningum við lánastofnanir í landinu um
afgreiðslu umsókna þar, sem þó var stefnt að með hús-
bréfakerfinu og sem ljóslega er eina leiðin til þess að
koma í veg fyrir að húsbréfakerfið ah af sér enn eina
biðhstastofnun ríkisins.
Margir hafa lent í verulegum vandræðum vegna þ'ess
að loforð um að biðtími eftir afgreiðslu myndi heyra
sögunni til með tilkomu húsbréfakerfisins hafa ekki
staðist. Þörf er skjótra úrræða félagsmálaráðherra.
Það þarf með snöggu átaki að afgreiða alla þá sem
bíða í röðinni löngu. Það þarf líka hið snarasta að færa
mat á lánshæfni umsækjenda frá þessari alræmdustu
biðhstastofnun landsins til banka og sparisjóða.
Það á að standa við stóru orðin og gera þetta strax.
Elías Snæland Jónsson
Vinnubrögö Jóns Sigurðssonar
iðnaðarráðherra og samverka-
manna hans í svonefndu álmáli eru
stöðugt að verða reyfarakenndari.
Ráöherrann hefur keyrt áfram
samningaviðræður um erlenda ál-
bræðslu af miklu kappi en lítilli
forsjá. Ríkisstjórnin hefur alltof
lengi leyft ráöherranum einleik í
málinu.
Stjórnin átti þess kost í mars sl.
að stöðva einleik ráðherrans og
ganga frá ákveðnum grunnfor-
sendum varðandi framhald máls-
ins. Það var ekki gert heldur var
ráðherranum 13. mars 1990 heimil-
að að skrifa upp á yfirlýsingu í
nafni ríkisstjómarinnar ásamt
með Atlantal-hópnum þar sem m.a.
er tekið fram að stefnt skuli að því
Forsætisráðherra landsins kvað upp úr um það að höfuðborgarsvæði
títtnefnt endaði tit suðurs við Straumsvík - segir hér m.a.
Hrikaleg
vinnubrögd
að ljúka öllum samningum um ál-
bræösluna fyrir 20. september 1990.
í framhaldi af þessum gjörningi
samþykktu stjórnarhðar i vor á
Aiþingi, að höfundi þessarar grein-
ar undanskildum, frumvarp um
raforkuver vegna væntanlegrar ál-
bræðslu. Þar var Landsvirkjun
m.a. heimilað að fengnu samþykki
ríkisstjórnarinnar að verja allt að
300 milljónum króna til viðbótar í
virkjanaundirbúning á árinu 1990,
„eftir því sem samningum um ál-
verið vindur fram“!
Réttmæt aðvörunarorð
Ég hef ítrekað varað við þessum
vinnubrögðum, m.a. að falhst yrði
á ofangreinda tillögu iðnaðarráð-
herra um yfirlýsingu, og bókaði
m.a. eftirfarandi í þingflokki Al-
þýðubandalagsins:
„Ég er því algjörlega andvígur að
þingflokkurinn fallst á að teknar
verði upp viðræður um álver allt
að 200 þúsund tonn að stærð við
þrjú erlend fyrirtæki án þess að
gengið hafí verið frá því fyrirfram
á hvaða grundvelli þær viðræður
fari fram af hálfu íslenskra stjórn-
valda varðandi eignarhald, raf-
orkuverð, staðsetningu, mengun-
arvarnir og fleiri þætti.“
Á sama hátt rökstuddi ég and-
stöðu mína gegn frumvarpinu um
raforkuver 7. apríl 1990.
„Þegar stefnir í óefni með raf-
orkuverö til álbræðslunnar og svo
er að sjá sem forusta Landsvirkjun-
ar sé reiöubúin til aö teygja sig afar
langt í afslætti á raforkuverði.
Fjármagn til virkjanaframkvæmda
verður að langmestu leyti tekið að
láni og m.a. vegna óvissu um þróun
raunvaxta ætti að vera ástæða til
að tryggja raforkuverð sem sé vel
yfir framleiðslukostnaði nýrra
virkjana."
Um staðsetningu bræðslunnar
sagði ég þá m.a.:
„Staðsetning álbræðslunnar hef-
ur ekki verið ákveðin og gefið er í
skyn af stjórnvöldum að erlendir
eignaraðilar bræðslunnar eigi að
hafa síðasta orðiö í þeim efnum.
Sýnir fátt betur afleiðingar þess að
fela forræði í slíku fyrirtæki í hend-
ur útlendinga. Sveitarfélögum og
einstökum landshlutum hefur ver-
ið att út í keppni um fjárfestinguna
sem leitt hefur til þess að einstök
byggðarlög eru farin að bjóða niður
framkvæmdakostnað í þágu út-
lendinganna. Fráleitt er með öllu
að reisa stórfyrirtæki af þessu tagi
á höfuðborgarsvæðinu, en jafn-
framt er ljóst að það leysir ekki
atvinnuvanda landsbyggðarinnar
nema staðbundið og í takmörkuð-
um mæli.“
Slæmur bisness
Sjálfsagt er að nýta íslenskar
orkulindir til að koma upp iðnaði
og tryggja góð lífskjör í landinu,
enda séu forsendur í lagi, m.a. um
arðsemi og umhverfisvernd.
Álverið, sem Jón Sigurðsson
reynir nú að fá stuðning við, er
hins vegar augljóslega slæmur bis-
Kjallariim
Hjörleifur Guttormsson
alþingismaður
ness. Raforkuveröið, sem er til
umræðu, virðist langt undir líkleg-
um framleiðslukostnaði og er tengt
mikilli áhættu, m.a. þar eð gert er
ráð fyrir beinni tengingu þess við
álverö á heimsmarkaði. Lands-
virkjun gerir í bjartsýnum forsend-
um ráð fyrir 5-8% arði (innri vöxt-
um) af fjárfestingu sinni í virkjun-
um. Enginn heilvita maður í við-
skiptalífi lætur sér nægja slíka
ávöxtun. Útlendingarnir, sem eru
að hugsa um að fjárfesta í álbræðsl-
unni, telja hins vegar 10% arðgjöf
svartalágmark, enda algengt að
miða viö um 15%. Menn hljóta að
þurfa að svara því hvort ekki sé
að finna vænlegri fjárfestingar-
kosti í atvinnuvegum okkar, svo
og á sviði framkvæmda eins og t.d.
vegagerðar.
Ef hugmyndin er að skapa at-
vinnu í landinu með fyrirtæki eins
og álveri, finnst vart langsóttari
kostur. Störfin sem tengjast rekstri
álversins eru talin verða um 650
og við rekstur orkumannvirkja 36
sem er samanlagt aðeins um hálft
prósent vinnandi fólks á vinnu-
markaði. Fjárfesting á hvern
starfsmann er þannig a.m.k. 50
milljónir króna. Það þætti rausnar-
legt framlag til að skapa störf ann-
ars staðar í atvinnulífi í landinu.
Umhverfismálin eru svo kapítuli
út af fyrir sig. Þrátt fyrir hátíðlegar
yfirlýsingar stjórnvalda um að ál-
bræðsla Atlantal muni verða búin
fullkomnustu mengunarvömum
er komið babb í bátinn. Heyrst hef-
ur t.d. að ekki þyki sjálfsagt aö út-
lendingarnir þurfi að fjárfesta í
vothreinsibúnaði til að fjarlægja
brennisteinsdíoxið úr útblæstri
verksmiöjunnar, a.m.k. ekki á
Keilisnesi.
Ný skilgreining
á höfuðborgarsvæði
Það er nú opinbert leyndarmál
að útlendingarnir vilja sjá ál-
bræðsluna rísa á Keilisnesi á
Vatnsleysuströnd, spölkorn frá
Hafnarfirði. Þegar sú niðurstaöa
kvisaðist innan ríkisstjórnarinnar
kvað forsætisráðherra landsins
upp úr um það að höfuðborgar-
svæðið títtnefnt endaði til suðurs
við Straumsvík. Fleiri ráðherrar
hafa tekið þessari nýju landafræði
fegins hendi og er svo aö skilja að
hér sé í uppsiglingu hið þarfasta
byggðamál. Aðeins em greindar
meiningar um hvar á Reykjanes-
skaga norðanverðum fyrirtækinu
verði best fyrir komið!
Landsbyggðarfólk er þó ekki búið
að innbyrða þennan boðskap upp
til hópa og finnst þetta skjóta eitt-
hvað skökku við fyrri yfirlýsingar.
Það hefur alltaf veriö ljóst að stað-
setning stóriðjuvers, sem felur í sér
100 milljarða króna fjárfestingu,
yrði hvalreki fyrir viðkomandi
svæði, burtséð frá því hvort fyrir-
tækið sé þjóðhagslega hagkvæmt.
Þess vegna er staðarvalið stórmál
í byggðapólitísku samhengi. Það
eru hins vegar ekki útlendingarnir,
sem reisa og reka álverið, sem
leggjá til væntanlega vítamíngjöf
fyrir höfuðborgarsvæðið að
Reykjanesi meðtöldu, heldur fólk
og byggðarlög annars staðar á
landinu. Það er einmitt alvaran á
bak við þessa niðurstöðu.
Efni í metsölubók
Aðdragandi álbræðslu Atlantal
er einhver mesti reyfari sem um
getur hérlendis frá því Alusuisse
nam land í Straumsvík. Iðnaðar-
ráðherrar, sem komið hafa að mál-
inu, hafa ekki haft miklar áhyggjur
af efnahagslegum afleiðingum
þessa fyrirtækis fyrir ísland í heild.
Spunnar hafa verið upp ótrúlegar
sögur um ágæti álframleiðslu og
er sú frægust sem Jón Sigurðsson
margtuggði í fyrravetur þess efnis
aö eitt tonn af áli skilaði álíka
miklu í þjóðarbúið og eitt tonn af
þorski upp úr sjó.
Þaö var ekki fyrr en reiknað var
út fyrir ráðherrann að hér færi
hann með margföld ósannindi að
þessi söngur þagnaöi. En hverju
skiptir það? Þá er bara að byrja á
nýju stefni um ágæti álsins sem hér
á öllu að bjarga, a.m.k. áframhald-
andi þingsæti fyrir þjóðhagsstjóra
í orlofi.
Hjörleifur Guttormsson
,,Það hefur alltaf verið ljóst að staðsetn-
ing stóriðjuvers, sem felur í sér 100
milljarða króna fjárfestingu, yrði hval-
reki fyrir viðkomandi svæði, burtséð
frá því hvort fyrirtækið sé þjóðhagslega
hagkvæmt.“