Dagblaðið Vísir - DV - 19.11.1990, Blaðsíða 14

Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð f lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarbiað 130 kr.
Húsbréfakerfi spillt
Miklir spekingar í toppstöðum hafa hvað eftir annað
reynt að leysa húsnæðisvandann eins og það er kallað.
Svokölluð kerfi koma og fara. Gömlum kerfum hús-
næðismála er kastað og ný tekin upp. En húsnæðisvand-
inn ætlar ekki að leysast. Nú hefur lengi verið fengizt
við að reyna að leysa vanda þess fólks, sem er í miklum
greiðsluerfiðleikum vegna kaupa á íbúðarhúsnæði. Um
þúsund fjölskyldur eru taldar ghma við slíka örðug-
leika. Þetta fólk virðist ekki ætla að komast út úr þeim
án áfalla, að minnsta kosti sumt þess. Frumvarp er
komið fram á þingi um að gefa þessu fólki kost á að
komast inn í húsbréfakerfið, skipta á fasteignaveðlánum
sínum og húsbréfum. Við gaumgæfilega athugun sést,
að þetta mundi stofna húsbréfakerfmu í hættu án þess
að leysa vanda þessa hóps.
Hugsunin bak við húsbréfakerfið var, að fólk, sem
færi að skulda húsbréf í stað annars konar lána, gæti
síðan nokkuð auðveldlega ráðið við að greiða húsbréfm.
Allt virtist þetta í byrjun vendilega útreiknað og íhug-
að. Kostir þess voru augljósir, að íbúðarkaupendur
skulduðu í formi húsbréfa, það virtist viðráðanlegra en
skuldir í öðru formi, svo sem lána í bönkum. Þá fengju
seljendur íbúðarhúsnæðis húsbréf, sem gengju kaupum
og sölu á frjálsum markaði. Verð bréfanna færi eftir
stöðu á markaðinum, breyttist eftir framboði og eftir-
spurn. Við það mundu markaðsöflin ráða miklu meira
en fyrr um aðstæður, og verð íbúðarhúsnæðis mundi
leita jafnvægis. Þannig virtist húsbréfakerfið valda jafn-
vægi á markaðinum, þegar fram í sækti, og stuðla því
að stöðugleika í efnahagsmálum. Allt þetta er rétt, hús-
bréfakerfið var til mikilla bóta miðað við fyrri ringul-
reið. Bæði kaupendur og seljendur mundu hagnast á
húsbréfakerfmu. En nú er verið að kasta þessu í glatkist-
una. Frumvarpið, sem Jóhanna Sigurðardóttir félags-
málaráðherra og stjórnin í heild standa að, gengur þvert
gegn tilgangi húsbréfakerfisins.
Verði frumvarpið á lögum, yrði húsbréfakerfið út-
víkkað og næði til íbúðareigenda, sem margir gætu ekki
greitt bréfm. Þetta er fólk, sem komið er í slíkar skuld-
ir, að það réði ekki við þær, þótt fasteignaveðlánum
yrði breytt í húsbréf. Margar íbúðirnar stæðu ekki und-
ir skuldunum við sölu. Margar mundu fara á nauðung-
aruppboð, og þær yrðu seldar fyrir lágt verð. Dæmi
Jóhönnu lítur svo sem nógu vel út á pappírnum. Setja
má fram tölur um, að greiðslubyrði fólks í vandræðum
yrði miklu minni, ef fasteignaveðlánunum yrði breytt í
húsbréf. En vandinn yrði mikill fyrir þetta fólk, sem
nú þyrfti að fást við að fylgjast með breytilegu gengi
húsbréfa. Fyrst og fremst yrði húsbréfakerfið, sem í
aðalatriðum getur verið gott kerfi, í upplausn eftir þessa
breytingu. Þeim sem hafa orðið illa úti í gamla kerfinu
yrði þá kastað út í húsbréfakerfi, og með því yrði hús-
bréfakerfmu spillt.
Við höfum undanfarna daga fylgzt með sveiflunum á
húsbréfamörkuðunum, þar sem verð hefur breytzt frá
klukkustund til klukkustundar, mínútu til mínútu. En
við munum, að verið var að loka húsbréfamörkuðunum,
af því að eftirspurnin eftir bréfunum var svo miklu
minni en framboðið. Húsbréfakerfið var því að springa,
þótt hinir bjartsýnustu voni, að jafnvægi komist á að
lokum. En þetta sýnir, að enn alvarlegra væri, að þús-
und fjölskyldur í greiðsluerfiðeikum kæmu inn á þenn-
an markað til viðbótar.
Haukur Helgason
MÁNUDAGUR 19. NÓVEMBER 1990.
Þrír þingmenn Framsóknar-
flokksins hafa lagt fram á Alþingi
tillögu til þingályktunar um eigin
eftirlaunasjóöi einstaklinga.
Tillagan gerir ráð fyrir aö í stað
núverandi lífeyriskerfis komi
reikningar í bönkum og/eða trygg-
ingafélögum. Þessir reikningar
verði verðtryggðir og á nafni hvers
einstaklings. Inneign á banka-
reikningunum á að standa undir
framfærslu eigandans í ellinni
meðan inneign endist og koma
þannig i stað ellilífeyris núverandi
lífeyrissjóða. Áhættulífeyrir (ör-
orku-, maka- og barnalífeyrir) verði
greiddur úr ríkissjóði. _
Það er skoðun undirritaðs að
þeirri lausn, sem tillagan gerir ráð
fyrir, sé að mörgu leyti ábótavant
„Reynsla islendinga af bankareikningum er heldur döpur ef litið er til
margra áratuga,“ segir m.a. í grein Þorgeirs.
Gylliboð í lif-
eyrísmálum
og geti ekki komið í stað núver-
andi lífeyriskerfis og rökstyð ég þá
skoðun mína með eftirfarandi
hætti:
Reynsla íslendinga af banka-
reikningum er heldur döpur ef litið
er til margra áratuga. Sparifjáreig-
endur hafa löngum verið hlunn-
farnir nema nú allra síðustu ár. Á
það skal bent að í lífeyriskerfum
er verið að tala um 30 til 40 ára
sparnað. Mikilvæg forsenda tillög-
unnar og þeirra dæma, sem notuð
eru til að vinna henni fylgi, er að
innlánsreikningarnir beri 5% vexti
umfram verðbólgu. Þessi forsenda
er vafasöm með hliðsjón af reynslu
okkar íslendinga.
Flest ár hafa innlán ekki haldið
í við verölag. Verði vextir umfram
verðlag á næstu áratugum 3%
lægri en flutningsmenn gefa sér
verða greiðslurnar af bankareikn-
ingunum einungis þriðjungur af
því sem þeir gefa upp. Slík ávöxtun
er líkleg þegar horft er til reynslu
annarra þjóöa og tekið er tillit til
vaxandi lífeyrissparnaðar hér á
landi á næstu áratugum.
Rekstrarkostnaður
Fullyrt er að rekstrarkostnaður
lífeyrissjóðanna sé mikill og að-
sáralítiö af greiðslum inn til banka
eða tryggingafélaga færi i rekstrar-
kostnað. Rekstrarkostnaöur nokk-
urra minni sjóða er að sönnu hár
ef hann er borinn saman við ið-
gjöld greidd til sjóðanna. En hjá
stærri sjóöum er hann einungis um
0,3% til 0,4% af eignum þeirra
(0,2% hjá Lífeyrissjóði verzlunar-
manna). Þegar þessi kostnaður er
borinn saman við þann vaxtamun,
sem bankarnir þurfa, sem er 4%
til 5% af eignum, sést að rekstrar-
kostnaður mun ekki minnka held-
ur rúmlega tífaldast við þessa
breytingu.
Tillagan gerir ráð fyrir að greiðsl-
ur úr umræddum einkaeftirlauna-
sjóðum verði skattfijálsar. í núver-
andi lífeyriskerfi er sparnaður ein-
staklinga að sönnu tvískattaðúr.
Þessu getur Alþingi aö sjálfsögðu
breytt með lagasetningu ef því sýn-
ist svo en lífeyrissjóðirnir hafa
margsinnis óskað leiðréttingar á
margsköttun þessari.
Nokkrir núverandi lífeyrissjóða
eru séreignasjóðir, þ.e. hver sjóö-
félagi á sína séreign, nákvæmlega
eins og tillagan gerir ráð fyrir.
Löngum hefur verið bent á þann
ókost að séreignasjóðir taka enga
áhættu af sjóöfélaganum. Þeir sem
ná háum aldri verða uppiskroppa
með sína séreign. Hvað eiga þeir
að gera þegar innstæðan er uppur-
in?
Flutningsmenn telja það hug-
mynd sinni til ágætis að inneignin
á bankareikningnum erfist til
maka eða annarra aðstandenda.
Kostnaður viö þannig lífeyriskerfi
verður meiri þar sem lífeyris-
Kjallariim
Þorgeir Eyjólfsson
formaður Landssambands
lífeyrissjóða
greiðslur til hinna öldruðu verða
minni aö óbreyttu iðgjaldi. Þannig
sést glögglega samtryggingareigin-
leiki flestra núverandi lífeyris-
sjóða. Ef einhver lendir í því „ó-
láni“ að verða mjög gamall og
verða tekjulaus í elli í áratugi nýtur
hann lífeyris úr sínum lífeyrissjóði
langt umfram það sem greitt var
vegna hans til sjóðsins. Sá einstakl-
ingur, sem fellur frá rétt fyrir töku
ellilífeyris og lætur hvorki eftir sig
maka eða börn, varð ekki fyrir
þessu „áfalli“. Hann naut aftur á
móti öryggisins alla tið eins og bíl-
eigandi sem aldrei lenti í tjóni en
greiddi skilvíslega sín iðgjöld til
bifreiðatry ggingafélagsins.
Skatthækkun
Samkvæmt tillögunni er gert ráö
fyrir að ríkissjóður taki að sér
greiðslu alls áhættulífeyris. Skatt-
ar verða að hækka sem þessu nem-
ur. Ekki veröur séð aö þær bætur
verði jafnháar eða aö þeim veröi
betur fyrir komiö hjá ríkissjóði en
hjá lífeyrissjóðunum eins og nú er.
Það er hæpið aö kostnaður hjá hinu
opinbera verði minni eða þjónust-
an verði betri. Þvert á móti má
benda á sífelld íjárhagsvandræði
ríkissjóðs og örlög ýmissa sér-
greindra skatta eins og þjóðarbók-
hlöðuskattsins.
Samkvæmt tillögunni er gert ráð
fyrir að einkalifeyrissjóður beggja
hjóna veröi sameign og skiptist á
milli þeirra við skilnaö. í þessu
sambandi má benda á að fyrirliggj-
andi frumvarp til laga um starf-
semi lifeyrissjóða gerir ráð fyrir
skiptingu á áunnum lífeyrisrétti
viö skilnað og leysist þvi þetta mál
um leið og frumvarpið verður sam-
þykkt.
Frumvarp til laga um
starfsemi lífeyrissjóða
Flest þeirra atriða, sem flutnings-
menn finna að núverandi lífeyris-
kerfl, leysast þegar „frumvarp til
laga um starfsemi lífeyrissjóða“
verður að lögum eins og ríkis-
stjórnin gaf fyrirheit um við gerð
síðustu kjarasamninga. Þessi atriði
eru helst:
1) Eftirliti verður komið á með
starfsemi lífeyrissjóða.
2) Traustum grundvelli verður
skotið undir rekstur sjóðanna.
3) Lífeyrissjóðum mun fækka
verulega sem leiöa mun til auk-
innar hagkvæmni og lægri
rekstrarkostnaöar.
4) Réttindi hjóna skiptast milli
þeirra við skilnað.
5) Réttindi glatast ekki ef einstakl-
ingur skiptir um starf. Þetta ger-
ist sjaldan í núverandi lífeyris-
kerfl þar eð flestir sjóðimir eiga
aðild að samskiptasamkomulagi
lífeyrissjóða.
Flutningsmönnum tillögunnar
verður tíðrætt um þá mismunun
sem felst í réttindum almennra
launamanna annars vegar og
þeirra lífeyrisréttinda sem ráö-
herrar og alþingismenn njóta hins
vegar. Það ættu að vera hæg
heimatökin hjá þingmönnum, ef
vilji væri fyrir hendi, að afnema
þau forréttindi erþessir sömu aöil-
ar hafa skenkt sjálfum sér. Grein-
arhöfundur myndi heils hugar
fagna slíkri lagasetningu.
Landsmenn standa frammi fyrir
vanda í lífeyrismálum sem ekki er
óyfirstíganlegur. Hann stafar ann-
ars vegar af því að þjóðin lifir leng-
ur en áður var þegar hið almenna
10% iðgjald var ákveðið en við það
hækka greiðslur lífeyrissjóðanna
vegna ellilífeyris í framtíðinni. Hin
meginorsök vandans er að sjóðirn-
ir glötuöu miklu fé á verðbólguára-
tugnum þegar lánin voru óverð-
tryggð og vextir lágu undir verð-
bólgustigi.
Með samþykkt á frumvarpi til
laga um starfsemi lífeyrissjóöa
munu þingmenn ná að skjóta
traustum grunni undir rekstur
sjóöanna. Mikilvægt er að varast
öll gylli- og yfirboð sem ekki fá
staðist til lengdar en munu ein-
ungis auka á vandann í framtíð-
inni.
Þorgeir Eyjólfsson
„Verði vextir umfram verðlag á næstu
áratugum 3% lægri en flutningsmenn
gefa sér verða greiðslurnar af banka-
reikningum einungis þriðjungur af því
sem þeir gefa upp.“