Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.1990, Blaðsíða 30

30
FIMMTUDAGUR 20. DESEMBER 1990.

Menning
Gaman og alvara
Böndin bresta - sagan af Helga frænda fjall-
ar um tengsl sögumanns, Halldórs Bjöms-
sonar, viö ömmubróður sinn, Helga. Lýsing-
in á Helga og systkinum hans þremur er
nokkuð vel heppnuð. Systkinin búa fyrir
norðan á ættaróðalinu Gassastöðum; þau eru
sérsinna, gáskafull og þrjósk. Tvíburasyst-
urnar eru harðar af sér, „fasmiklar og
stjómsamar, hlæjandi og syngjandi“. (32)
Bræðurnir eru glaöværir hrekkjalómar
„karlmannlegir, grófgerðir, uppátektarsam-
ir og skemmtilegir“. (91) Halldór (Dóri litli)
vinnur í sjö sumur á Gassastöðum frá sjö
ára aldri. Helsti leikfélagi hans er Helgi
frændi, sjötugur að aldri, barnlaus og ógift-
ur. Helgi brallar ýmislegt með Dóra og gerir
hann að kommúnista.
Við kynnumst Helga fyrst í sögunni þegar
hann er orðinn gamalmenni og býr í Reykja-
vík. Þá er Dóri orðinn tuttugu og fimm ára.
Þessi nærfæmislega lýsing á samfundum
vinanna er ágætt dæmi um styrk Arn-
mundar Backmans sem rithöfundar: „Gamli
kvennaskelfir og kommúnisti sagði ég og tók
utan um Helga. Axhr hans voru mjórri en
áður. Hann, sero forðum hljóp eftir skurðin-
um til að komast á kvennafar, hoppaði
skrækjandi með mig í hjólbörum um allt
neðra túnið þar til ég pissaði í buxurnar af
hlátri, hann sem lét sig ekki muna um að
taka Hans bróður sinn blindfullan á bakið
og bera hann heim, skalf nú í fangi mínu,
grindhorðaður og lotinn." (19)
Misheppnuð alvara
Arnmundur Backman er afar mistækur
sem rithöfundur. Bestu kaflarnir í sögu hans
af Helga frænda eru gamankaflar og knappar
lýsingar í samanþjöppuðu formi. Einn
frændinn flytur langt eintal í sögunni og þar
er meðal annars þessi ágæta lýsing: Heilsu-
fræðina fékk ég svo á heilann að ég fór aftur
að vorkenna félögunum, vinum mínum, sí-
reykjandi sófasjúklingum, sem svitnuðu við
minnstu hreyfmgar, með ónýtt hjarta, blóð-
fitu í kleprum, tjörulungu og skorpulifur.
(109)
En eintalið er ágætt dæmi um það hversu
losaraleg bygging sögunnar er. Þetta eintal
er sex blaðsíður að lengd og þjónar fyrst; og
fremst þeim tilgangi að segja sögu en ekki
að varpa ljósi á persónuna sem fer með ein-
talið. Það virðist vera tilviljun að þetta eintal
er með í sögunni. Það er ekki aðeins sam-
band Dóra og Helga sem Arnmundur vill
segja frá í þessari sögu heldur söguna af því
hvemig bönd stórfjölskyldunnar bresta. Það
eru ekki færri en sjötíu og tvær persónur sem
tilheyra þeirri sögu og síðast þegar vitað var
til að rithöfundi tækist að ná utan um slíka'n
fjölda persóna voru honum veitt nóbelsverö-
launin í bókmenntum. Metnaður Arnmund-
ar er því mikill en árangur ekki að sama
skapi. Hann veldur ekki að lýsa nema þrem-
ur persónum að nokkru gagni; hinar falla
líflausar um sjálfar sig, verða ekki annað en
þreytandi nafnaupptalning. Lítill drengur,
sem deyr í sögulok, nær ekki að vekja neina
samúð hjá lesandanum því ekki hefur verið
unnið aö því að kynna barnið í sögunni: per-
sónan er eins dauö fyrir okkur og hvert ann-
að nafn í símaskránni. Nafnaupptalningin
er meira að segja ekki samkvæm sjálfri sér
því þegar nöfn barnabarnanna eru þulin upp
vantar að nafngreina börn Imbu og Kára.
(71) Það er ekki fyrr en áttatíu blaðsíðum
síðar að við komumst að því hvað þau heita.
Meðlimir Gassastaðaættarinnar eru sagðir
búa yfir þeirri list að geta sagt sögur svo „að
þær verði að perlum“. (45) En hstin að semja
skáldsögu er af allt öðrum toga og það virð-
ist vera þarna sem Arnmundur Backman
misskilur sjálfan sig og hlutverk sitt: Hann
getur sagt stuttar sögur en hann kann fátt
sem megnar aö gera skáldsögu hans að dýrri
perlu. Allar tilraunir til að mynda alvarlegan
Arnmundur Backman.
Bókmenntir
Árni Blandon
þráð í verkinu koðna niöur: Dóri er í upp-
hafi kynntur sem sáttamaður milli foreldra
sinna sem alltaf eru að rífast áður en þau
skilja. Þessum þræði er ekki fylgt eftir hvorki
í sögu né persónulýsingu. Hann verður fyrir
sömu reynslu og Helgi: að missa konuna sem
hann elskar til annars þegar hann er að spila
á dansleik. Sú sorg nær ekki að snerta les-
andann vegna þess að hún er pressuð fram
á of snubbóttan hátt og virðist fyrst og fremst
vera tilraun til listrænnar byggingar og end-
urtekningar í verkinu.
Metnaður Arnmundar Backmans í þessari
sögu virðist meðal annars vera sá að lýsa
þeim þjóðfélagsbreytingum, sem orðið hafa
undanfarin þrjátíu ár, segja söguna af ís-
lenskum bændum sem eru kóngar í ríki sínu
úti á landi en verða litlir fiskar í stórri tjörn
þegar til Reykjavíkur kemur. Annars vegar
er heimur manngildis og tíma, hins vegar
heimur peningagildis og tímaleysis. (31). Til
þess að lýsa þessu fáum við að kynnast Helga
og hans heimi en ekki neinum félagslegum
breytingum að ráði. Upplagt heföi til dæmis
verið að lýsa þeim heimi sem útvarpsmenn-
ingin og áhrif hennar höfðu á kynslóöina sefn
hafði góðan tíma og hvernig þetta breytist
með k'omu sjónvarpsins og „popp“ útvarpi
nútímans. Minnst er nokkrum sinnum á út-
varp í sögunni en á þeim sjö sumrum, sem
Halldór dvelst á Gassastöðum, er aldrei
minnst á hvað var í útvarpinu eða að það
hafi verið nein hlustunarstemning í kringum
útvarpið. Megináherslan í þessu verki er á
því aö segja gamansögur en ekki að gera listi-
lega þjóðfélagslega úttekt sem metnaður höf-
undar virðist þó standa til.
Lögfræðingur á villigötum
Arnmundur Backman getur skrifað en
ætti ekki aö gera það. Að minnsta kosti ekki
fyrr en hann hefur lært það. Okkar mesti
rithöfundur sagði eitt sinn að það að skrifa
sögu væri erfiðara en grjótburður. Arn-
mundur hefur skrifað létta skemmtisögu fyr-
ir stórfjölskyidu sína en hún á ekki erindi
til annarra. Að minnsta kosti ekki fyrr en
hann nennir að svitna yfír glímunni við
byggingu og tilgang skáldverksins og hefur
lært stílfræði, ritlist og persónusköpun svo
hann geti komið frá sér verki sem stendur
undir metnaði hans. Þaö tekur að minnsta
kosti jafnlangan tíma og það tekur að læra
lögfræði.
Arnmundur Backman
Böndin bresta - sag'an af Helga frænda. 188 bls.
Fróði hf. 1990
Skandall
á hundavaði
Það er með ólíkindum hvað hægt er að gefa út í rit-
uðu máli og eigna sér. í Hundalífi, sem er nýútkomin,
kallar höfundurinn, Guðrún Petersen, sig hundaþjálf-
ara eftir 2-3 ára starf hjá Reykjavíkurborg sem hunda-
eftirlitsmaður. Það hefur vafist fyrir mér hvernig
hægt er að þjálfa hunda og sinna eftirlitstörfum sam-
tímis. í bókinni, sem er full af rangtúlkunum og rang-
hugmyndum, er hvergi minnst á nútímaþjálfun, sam-
anber atferlisþjálfun eða umhverfisþjálfun, og síðast
en ekki síst er hvergi minnst á hvolpaþjálfun, þegar
hvolpur kemur inn á nýtt heimili, sem ér mikilvægast
af þessu öllu. Við lestur bókarinnar hallast ég helst
að því að höfundur hafi ekkert fengist við þjálfun, slík-
ar eru rangfærslumar.
Það er ekki nóg að tala um vandamál - það verður
líka að benda á lausnir. Hlýðniþjálfun, byssuhundar,
hundafimi, snjó- og sporleit: Ekki er nægilegt að geta
sagt orðin heldur verður að kunna að kenna allt þetta
og ég efast stórlega um að höfundur hafi nokkra þekk-
ingu á þessum sviðum. Hlýðinn hundur kallast í bók-
inni sá hundur sem getur verið með tík sem er lóða.
Þvílíkt rugl hef ég aldrei heyrt né hef ég lesið um að
hundur, sem mígúr utan í buxnaskálm, sé að sýna
blíðuhót eða þá það að hundur sé kallaður upp úr liggj-
andi stöðu.
By ssuhundaþj álfun
Hvað er höfundur að fara? Veit hann ekki að byssu-
hundar skiptast í þrjá mismunandi flokka: fæhhunda,
benda og sækja. Hefur höfundur heldur aldrei heyrt
minnst á mjúk dummy?
Hundafimi
Þau tæki, sem talað er um í bókinni, hef ég hvergi
séð, hvorki í bókum né á sýningum, enda eru þau
ekki viðurkennd. Ég hef kynnt mér hundafimi í Bret-
landi og aldrei vitað til þess að byrjað sé að kenna
hundi að stökkva yfir 50 cm háa hindrun eða að lang-
stökk hjá írska setanum sé 3 metrar.
Snjó- og sporleit
Hefur höfundur tekið þátt í störfum Björgunar-
hundasveitar íslands? Þaö hefur hann ekki gert svo
ég viti. Bhndrahundar: Er þetta ekki bara sett fram í
fréttatilkynningu með bókinni svo aö allt líti betur út?
Eftir því sem ég hef kynnt mér þarf þjálfari að vera á
þar th gerðum blindrahundastöðvum og tengjast þar
hundinum og eiganda hans. Svona þjálfun tekur allt
að tveimur árum.
Bókmenntir
Ragnar Sigurjónsson
Tegundir
Eg hallast að því að höfundur hafi fengið einhverjar
rangar upplýsingar um hundategundir, þaö er ræktun-
armarkmið, því samkvæmt The Kennek Clubs Illustr-
ated Brees Standard, sem gefin er út af breska Kennel-
klúbbnum, gætir hér mikils misræmis.
Papillon
(bls. 24) „... hefur engan undirfeld og hentar þvi
einkar vel hér á landi, þohr vel kulda.“ Mér er spurn:
Hvaða hundar henta betur hér á landi en aðrir?
Yorkshireterrier
(bls. 22) „Eyrun upprétt eða hálfupprétt." Þetta hef
ég aldrei séð leyft.
Labrador
(bls. 37) Höfundur talar um mjög breitt höfuð á la-
brador. Þetta hef ég hvergi séð á prenti og lifrautt af-
brigði heitir súkkulaöibrúnt. Þá hefði veriö í lagi að
hafa betri hunda í kynningu og stilla þeim þannig upp
aö byggingin sæist vel.
Irish Setter
(bls. 46)„Það er ekkert getiö um stærð á írska setan-
um í heimalandi hans en í Ameríku gefa þeir upp
stærð." Veit höfundur ekki að það er gefinn upp stand-
ard (ræktunarmarkmið) fyrir hverja hundategund og
að alhr ræktendur leitast við að nálgast þau mörk.
Höfundur kemur víða við og er reynt aö láta líta út
eins og þar tah sérfræðingur um hunda. Eftir því sem
ég hugsa meira um bókina þá verö ég fyrir sífellt
meiri vonbrigðum. Erlendis tíökast það að hundafólk
skrifi bækur um hunda þegar það hefur starfað með
og átt hunda í 15-20 ár og hefur þar með öðlast reynslu
til að miðla öðrum. Hefði ekki veriö nær að þýða góða
hundabók um þjálfun? Við eigum góða hundabók, sem
er Fjölvabókin, en þetta er ekki bók sem okkur vant-
aði. Að lokum: Er það ekki sjálfsögð kurteisi við hinn
almenna lesanda að geta heimilda í bók sem þessari
- „biblíu hundaeigenda á íslandi um langa framtíð"?
Hundalíl
Höfundur: Guðrún Petersen.
Lif og saga.
Sverrir Stormsker.
Sverrir Stormsker - Glens er ekkert grín:
Grínlaust, gott
Loksins, loksins tekst Sverri Stormsker aö stilla sína strengi á einni
plötu svo aö úr verði heildstætt verk í háum gæðaflokki. Eftir þessu hef-
ur verið beðið því löngu er ljóst að Sverrir er einn flinkasti melódíusmið-
ur landsins. Og nú á þessari nýju plötu nær hann loks að mínu viti að
vinna þaö besta úr sinni smiðju, fá th liðs við sig gott fólk og útkoman
er besta plata Sverris til þessa.
Einfaldar og grípandi laglínur virðast leika sérlega í höfðinu jafnt sem
Nýjarplötur
Sigurður Þór Salvarsson
höndunum á Sverri og hér á þessari plötu eru margar góöar. Lög eins
og Göfugugginn, Ávallt viðbúnir, Hildur og Samúð eru fyrsta flokks popp-
lög og hkleg til að ná vinsældum. Göfugugginn er þegar oröið vinsælt en
þar syngur Bubbi Morthens ásamt Sverri í lagi sem er samið í anda bítla-
áranna. Reyndar svífur andi þeirra ára oft yfir í lögum Sverris og má
því kannski segja að hann sé uppi á vitlausum tíma, hann hefði orðið
stórstjarna fyrir 25 árum.
Textar Sverris hafa ávallt vakið athygli svo ekki sé meira sagt og oftar
en ekki heldur neikvæða athygh og það ekki alltaf að ósekju. Því hefur
hins vegar aldrei verið neitað að Sverrir er hpur textasmiður; hann hef-
ur gott vald á máhnu og gott auga fyrir tvíræðni orðanna. Þessir hæfileik-
ar hans hafa ekki notið sín sem skyldi á fyrri plötum vegna skorts á
sjálfsgagnrýni að ég held en hér njóta þeir sín th fulls sem og aðrir hæfi-
leikar Sverris.