Dagblaðið Vísir - DV - 25.10.1991, Qupperneq 14

14
FÖSTUDAGUR 25. OKTÓBER 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 >27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÓLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Byggðastefnan
Á flokksráðsfundi Sjálfstæðisflokksins í síðustu viku
íjallaði Davíð Oddsson, formaður flokksins, um byggða-
stefnuna. Þar varpaði hann fram þeirri hugmynd hvort
ekki kæmi til greina að ríkið aðstoðaði fólk við að fmna
sér búsetu annars staðar. Orðrétt sagði Davíð: „Vegna
þess að sameining og hagræðing hefur ekki átt sér stað
og vegna þess að tilteknar byggðir geta tæpast lengur
átt rétt á sér, verður að finna úrræði til að hjálpa fólki
til að fmna sér búsetu annars staðar á viðkomandi
svæði, sem þá mundi eflast.“
Ljóst er að þessi ummæli hafa farið fyrir brjóstið á
mörgum. Einkum þeim sem lifa í þeim misskilningi að
byggð á hverju bóh sé heilög kýr. Þeir vilja halda sjóða-
sukkinu áfram, þeir vilja geta skammtað opinbert fé til
gjaldþrota fyrirtækja og þeir vilja halda fólki í heima-
högunum með handafli. Þeir vilja lifa í blekkingunni
áfram og ausa úr sjóðum ríkisins og koma óorði á
byggðapólitíkina.
Það er rétt sem Davíð segir að víða er svo komið að
byggð á tæpast rétt á sér lengur. Atvinnulíf er í rúst
og gengur því aðeins að opinber aðstoð fáist. Fisk-
vinnslufyrirtækin í landinu eru of mörg á kostnað hag-
ræðingar og framleiðni. Atvinnusvæðin eru of dreifð
og of dýr. Hvort sem mönnum líkar það betur eða verr,
þá er staðreyndin sú að margt fólk, sem býr í litlum og
tiltölulega afskekktum bæjarfélögum, mundi löngu flutt
í burt, ef ekki væri fyrir þá sök að eignir þess eru óselj-
anlegar. Fólkið getur ekki flutt nema að tapa aleigunni.
Stefna ríkisvaldsins hefur verið að viðhalda byggð,
hvað sem það kostar. Samt hefur íbúum fækkað ár frá
ári í fjölmörgum bæjarfélögum, hvað þá ef til lengri tíma
er htið. Á ríkisvaldið að halda áfram að dæla peningum
í atvinnuuppbyggingu sem ekki skilar arði? Á að halda
áfram að stuðla að dreifðum atvinnusvæðum og ahtof
mörgum fiskvinnsluhúsum þegar ljóst er að íslendingar
þurfa að gera sérstakt átak th að draga úr offjárfestingu
og yfirbyggingu? Er skynsemi í því að leggja átthaga-
flötra á íbúa fámennra staða þegar þeir vilja sjálfir flytja
sig um set?
íslenskir stjórnmálamenn hafa vanið sig á að tala
tæpitungu. Þeir telja sig þjóna umbjóðendum sínum
best.með því að viðhalda úreltri byggðastefnu og telja
það árás á landsbyggðina ef sjóðir eru lagðir niður eða
sannleikurinn sagður. Davíð Oddsson á hrós skilið fyrir
að þora að fara ótroðnar slóðir; fyrir að þora að segja
það sem margur annar hefur hugsað og séð en ekki
vhjað horfast í augu við.
Hugmynd Davíðs um að aðstoða fólk til að flytjast
milh staða á viðkomandi atvinnusvæði er uppnefnd sem
hreppaflutningar. Honum er líkt við Ceausescu hinn
rúmenska. Hann er atyrtur fyrir að segja sína meiningu.
Við eigum þvert á móti að fagna því þegar stjórnmála-
foringi vih hugsa upp á nýtt í stað þess að hossa sér í
viðteknu fari. Hvað er verra við þá opinberu aðstoð að
hjálpa fólki við að koma eignum sínum í verð í stað
þess að dæla peningum í atvinnurekstur sem á engan
rétt á sér? Hefur það ekki þekkst um árabil að bændum
sé hjálpað th að bregða búi? Er það ekki byggðastefna
líka að þétta byggð og byggðakjarna í stað þess að neyða
fólk th að búa í deyjandi plássum? Það var á sínum tíma
byggð á annesjum og afdölum. Sú byggð lagðist niður
án þess að nokkur maður teldi í því eftirsjá.
Ekkert er nauðsynlegra en að þjóðin fari að hugsa
upp á nýtt. Ehert B. Schram
Shamir, forsætisráðherra Israels, og James Baker, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, eftir einn fjölmargra
funda sinna. „Það er óþreytandi eljusemi Bakers, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, að þakka öðru fremur
að þessi áfangi hefur náðst...“ Símamynd Reuter
Friðarspor sem aldrei
verður aftur tekið
Þau tíðindi að samkomulag hefur
náðst um friðarráðstefnu um mál-
efni Miðausturlanda og hún mun
hefjast innan fárra daga í Madríd
eru svo ótrúleg að menn víðast
hvar hafa ekki meðtekið þau til
fulls. Þetta boðar slík umskipti aö
Miðausturlönd verða aldrei söm og
áður, jafnvel þótt ekkert marktækt
komi út úr þessari ráðstefnu fyrst
í stað. Ráðstefnan i Madríd er að-
eins fyrsta skrefið á löngu ferli en
úr því málin eru komin í þennan
farveg verður þróuninni ekki snúið
við. Allir aðilar hafa þegar breytt
afstöðu sinni í grundvallaratriðum
og þeirri afstöðu er ómögulegt að
breyta aftur. Þaö eitt að nágranna-
ríki ísraels, sem hingað til hafa
meira að segja neitað að taka sér
nafn ísraels í munn en talað þess
í stað um hernám zíonista í Palest-
ínu, hafa nú fallist á að semja við
ísraelsmenn augliti til auglitis er
gjörbylting. Eftir að forystumenri
arabaríkjanna hafa einu sinni tekið
í hönd fjandmanna sinna frá ísrael
geta þeir aldrei ógilt það handa-
band. Þaö er einmitt það sem mun
gerast, sá ókleifi múr haturs og
íjandskapar, sem komiö hefur í veg
fyrir allar raunverulegar viðræð-
ur, hefur veriö brotinn niður, að
vísu ekki jafnaður við jörðu en
hann er ekki ókleifur lengur.
Eljusemi og
ósveigjanleiki
Það er óþreytandi eljusemi Bak-
ers, utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, að þakka öðru fremur að
þessi áfangi hefur náðst en grund-
vallarástæðan er vitaskuld breytt-
ar forsendur í Miðausturlöndum.
Þær forsendur breyttust í stríðinu
viö írak, við það uppgjör röskuðust
valdahlutfólhn verulega og nýr
sannleikur blasti við sem ekki varð
umflúinn. í ljósi nýrra aðstæðna
var hægt að hnika aðilum deilunn-
ar nógu mikið frá áratugagömlum
.fordómum og kreddum og í ljósi
nýrra aðstæðna var hægt að beita
þrýstingi sem dugði. Undir lokin
strandaði mest á ósveigjanleika
núverandi forystu í ísrael en jafn-
vel þeir menn, með Shamír í broddi
fylkingar, gerðu sér grein fyrir að
ef þeir létu besta tækifærið, sem
um getur í sögu ísraels, sér úr
greipum ganga í þetta sinn mundi
staða þeirra í heiminum og hjá
vemdurum þeirra og ómissandi
bakhjarli, Bandaríkjunum, aldrei
bíða þess bætur. Þrýstingur frá
umheiminum, fyrst og fremst
Bandaríkjunum, átti sínn stóra
þátt í að ráðstefnan í Madríd varð
að verule'ka.
Staða Sýrlands
En annar veruleiki, ekki síður
mikilvægur, var breytt staða Sýr-
lendinga, ósveigjanlegustu fjand-
manna ísraelsmanna hingað til,
eftir • ósigur íraks. Eftir ósigur
Kja]]ariiin
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
Saddams Husseins, helsta keppi-
nautar Assads Sýrlandsforseta um
forystu fyrir Baath-hreyfingunni í
arabaheiminum, og eftir að írak
hætti að vera hernaöarleg ógnun
er það Sýrland undir stjóm Hafez
Assads sem er ótvírætt forysturíki
fjandmanna ísraels. Svo vill til að
Sýrland tók þátt í stríðinu við írak
og fékk í sigurlaun nær óskoruð
yfirráð yfir Líbanon sem Sýrlend-
ingar hafa stefnt að leynt og ljóst
allt frá því Líbanon fékk sjálfstæði
1943. Jafnframt tókst Assad að
rjúfa einangrun Sýrlands sem
hafði á Vesturlöndum verið flokkað
með Líbýu sem útlægt ríki sem
styddi við bakið á hermdarverka-
starfsemi. Sýrland var tekiö í sátt
og segja má að Sýrlendingar hafi
ásamt írönum hagnast allra þjóða
mest á ósigri íraks. Jafnframt hafa
Sovétríkin, verndarar og bakhjarl
Sýrlands, leyst upp sem kunnugt
er og þar með er ekki frekari hern-
aöaraöstoðar þaðan að vænta. Sýr-
lendingar sjá sér ekki lengur hag í
að leiða andstöðuna og baráttuna
gegn ísrael því að þeir eygja þann
möguleika að fá fram sitt eina
raunverulega hagsmunamál sem
eftir er, nú þegar þeir hafa náð Lí-
banon, það er að endurheimta Gol-
an-hæðirnar. Það verður eitt af
meginmálum ráðstefnunnar og
ekki það erfiðasta því að Golan-
hæðirnar hafa hernaðarlega þýð-
ingu eingöngu. Án hernaðará-
stands við Sýrland er ekki ástæða
fyrir ísraelsmenn aö halda þeim.
Breytt afstaöa Sýrlendinga gerði
ráðstefnuna mögulega en það eru
önnur vandamál sem verða erfið-
ari úrlausnar.
Þrír erfiðir áfangar
Það sem ráðstefnan mun vitan-
lega eiga að snúast um, eftir að
hernaðarlegt öryggi ísraels og frið-
ur við nágrannana hefur verið
bundið í sáttmála, er framtíð íbúa
hernumdu svæðanna og landa-
mæri þeirra svæöa. Þar er þrautin
þyngri en grundvöllur að lausn
þeirra mála mun liggja fyrir eftir
að stríðsástandi við nágrannaríkin
hefur verið aflýst með tíð og tíma.
Þess er ekki aö vænta að strax
miði þar í áttina en þau mál eru
alls ekki óleysanleg þótt síðar
verði. Ráðstefnan í Madríd mun
taka langan tíma og skiptast í þrjá
áfanga sem nú hafa verið sam-
þykktir. Fyrsti áfangi er einfald-
lega að koma ráðstefnunni á fót
með pomp og prakt í Madríd. Ann-
ar áfangi á að verða beinar tvíhliða
viðræður ísraelsmanna við Líban-
on, Sýrland og sameiginlega sendi-
nefnd Jórdaníu og Palestínumanna
frá hernumdu svæðunum. Þessar
viðræður við næstu nágranna fara
fram í þrennu lagi. í þriðja lagi eiga
síðan önnur Arabaríki, sem ekki
eiga landamæri að ísrael, svo sem
Saudi-Arabía og Persaflóaríkin, að
koma til viðræðna um mál eins og
vatnsréttindi, aöstoð við flóttafólk,
efnahagsþróun og fleira í þeim dúr,
sem mun að miklu leyti snúast um
efnahagsaöstoð við sjálfstjómar-
svæði Palestínumanna, sem mun
óhjákvæmilega verða að vera í
mjög nánum tengslum við Jórdan-
íu. Framar öllu er hætta á að allt
standi fast á austurhluta Jerúsal-
em, þriðju helgustu borg múslíma,
sem ísraelsmenn hafa innlimað
alla. Hernámssvæðin munu áreið-
anlega ekki fá sjálfstæði en þau
gætu fengið sjálfsstjórn sem eih-
hvers konar vemdarsvæði Jórdan-
íu. Þetta er þó mjög vandasamt í
samningum. ísraelsmenn munu
áreiðanlega einnig skera mjög af
þeim svæðum sem þeir ætla að af-
henda. Enginn býst við öðru en
löngum, ströngum og á stundum
hávaðasömum samningum. En
öllu máli skiptir að grundvöllurinn
að samningum hefur veriö lagður
og úr því sem komið er verði aldrei
mögulegt að snúa aftur til þess
ástands sem áöur var.
Gunnar Eyþórsson
„Þaö sem ráðstefnan mun vitanlega
eiga aö snúast um, eftir aö hernaðar-
legt öryggi ísraels og friður við ná-
grannana hefur verið bundið í sátt-
mála, er framtíð íbúa hernumdu svæð-
anna og landamæri þeirra svæða.“