Dagblaðið Vísir - DV - 19.02.1992, Qupperneq 2

2
MIÐVIKUDAGUR 19. FEBRÚAR 1992.
Fréttir
Vilja gera lítinn mann á ís-
landi að stríðsglæpamanni
- segirEðvaldHinriksson
„Gyðingar voru ofsóttir af nasist-
um og nú ofsækja þeir aöra. Þeir sem
eitt sinn eru ofsóttir ofsækja aðra.
Það er staðreynd. Nú vilja þeir gera
lítinn mann á íslandi að stríösglæpa-
manni. Þeir vita ekki hvað þeir eru
að tala um.
Ég neita öllum ásökunum á hendur
mér um stríðsglæpi. Því hefur veriö
haldið fram að ég hafi látið handtaka
fólk og drepa þaö. Ég er saklaus af
því. Þetta er ekki í fyrsta skiptiö sem
ég er ásakaður um stríðsglæpi, þetta
er í þriðja skiptið sem ég er sakaður
um þá,“ segir Eðvald Hinriksson sem
Wiesenthalstofnunin í ísrael sakar
um morð og ofsóknir á hendur gyð-
ingum.
Aðstoðar-
lögreglustjóri
Eðvald var aðstoðarlögreglustjóri
pólitísku lögreglunnar í Tallinn í
Eistlandi í upphafi stríðsins. Á með-
an hann gegndi því starfi er hann
ekki ekki aðeins sakaður um að hafa
látið handtaka gyðinga heldur einnig
að taka þátt í drepa þá. Meðal sakar-
giíita á hendur honum er að hafa
nauðgað 14 ára stúlku, Ruth Ruben,
áður en hann myrti hana.
Hann er einnig sakaöur um að hafa
verið handbendi Gestapó meðan
hann sat í fangabúðum þeirra á
stríösárunum en hann var handtek-
inn 12. desember 1943. Var Eðvald
fangi Þjóðveija næstu tvö og hálft
árið. A báðum stöðum er hann sak-
aður um hafa tekið þátt í moröum á
almennum borgurunum.
Eðvald segist vera saklaus af þess-
um ásökunum. Gyðingaofsóknir í
Eistlandi hafi ekki hafist fyrr en
Þjóðverjar réðust inn í landið og
hann hafi aldrei unnið með nasistum
meðan hann sat í fangabúðum
þeirra.
Þaö hafi farið fram stríðsglæparétt-
arhöld í Svíþjóö yfir honum að hans
eigin ósk. Hann hafi verið sýknaður
af öllum ákærum þar og ef íslensk
yfirvöld vilji geti þau kynnt sér öll
málsgögn varðandi réttarhöldin.
Eðvald flutti til íslands 1946 frá
Svíþjóð en þangað hafði hann flúið
er Sovétmenn hernámu Eistland.
Árið 1960, þegar kalda stríðið stóð
sem hæst, birtust fréttir í Þjóðviljan-
um þar sem Eðvald var ásakaður um
stríðsglæpi og bendlaður við afdrif
eistneskra gyðinga.
Þekki nöfnin ekki
Eövald segist kannast við nafn Rut
Ruben þar sem hann hafi séð það í
Þjóðviljanum en annað kannist hann
ekki við af því sem stendur í bréfi
því er Wiesenthalstofnunin aíhenti
Davíð Oddssyni í fyrrakvöld.
„Ég vísa öllum ásökunum á bug,
þær eru rangar,“ segir Eðvald.
Hann segist ekki vita hver standi á
bak viö þessar ofsóknir á hendur
honum og hann vilji fá skýringar á
því hjá íslenskum yfirvöldum. Eð-
vald bætir við að ef hann vissi hverj-
ir stæðu þama á bak við gæti hann
betur áttað sig á þessu máli. Eina
fólkið sem hann grunaði nú um
þennan málatilbúnað á hendur sér
væri eða gæti verið rússneskir gyð-
ingar.
Þegar hann er spurður hvort hann
myndi vilja fara til ísraels og láta
fara fram ný réttarhöld yfir sér segir
hann:
„Ef það eiga að fara fram ný réttar-
höld yfir mér þá eiga þau aö fara
fram á íslandi. Það er ættland mitt
nú og ég er íslenskur ríkisborgari. Á
þessu landi vil ég eyða ævikvöldinu
í friði og ró.“
-J.Mar
Bréf Wisenthalstofnun-
arinnar til Davíðs
Ég verð að minnast á mál sem er
áhyggjuefni fyrir gyðinga um allan
heim. Á íslandi býr Eðvald Mikson
sem nú gengur undir nafninu Hin-
riksson. Hann er illræmdur stríðs-
glæpamaður sem vann ódæðisverk á
óbreyttum borgurum í Eistlandi,
gyðingum og öðrum, segir í bréfi sem
Efrain Zuroff, yfirmaður Wisenthal-
stofnunarinnar í Jerúsalem, afhenti
Davíð Oddssyni í fyrrakvöld.
í bréfinu kemur og fram að Mikson
hafi verið aðstoðarlögreglustjóri í
pólitísku lögreglunni á einni af lög-
reglustöðvum Tallinborgar.
Hann hafi sem slíkur ekki aðeins
handtekið gyðinga heldur einnig tek-
ið þátt í að drepa þá.
Meðal fómarlamba hans hafi verið
14 ára stúlka, Rut Ruben, sem Mik-
son hafi nauðgað áður en hann myrti
hana.
Mikson er einnig gefið aö sök í bréf-
inu að hafa verið rannsóknarmaður
fyrir Gestapo í Tartú-fangabúðun-
um. Á báðum þessum stöðum á hann
að hafa tekið beinan þátt í ofsóknum
og morðum á óbreyttum borgumm.
Fjölmiðlar í Eistlandi hafa oft
greint frá því að Mikson búi á ís-
landi og dvöl hans hér á landi sé
blettur á landinu.
Það er skorað á forsætisráðherra
að gera ráðstafanir til þess að ísland
verði ekki lengur skjól fyrir stríðs-
glæpamann nasista, Eðvald Mikson,
og hann beðinn að kanna það hvort
hér sé að finna fleiri stríðsglæpa-
menn sem hafi flúið hingað til lands
og búi hér enn.
Svo er sú ósk látin í ljós að forsætis-
ráðherra pjóti dvalar sinnar í ísrael
og heimsókn hans verði til þess að
auka skilning hans á nauðsyn þess
að draga þá sem stóðu að helförinni
fyrir dómstóla.
J.Mar
Taka ber Wiesenthal-stof nunina alvarlega
- segir Þór Whitehead
„Wiesenthal-stofnunin hefur kom-
ið upp um fjöldann allan af stríðs-
glæpamönnum nasista og hún hefur
safnað miklum upplýsingum um þá.
En starfsmenn stofnunarinnar era
hins vegar ekki óskeikulir fremur en
aðrir rannsóknarmenn. Engu að síð-
ur hljóta allir að taka þaö alvarlega
sem frá Wiesenthal-stofnuninni
kemur,“ segir Þór Whitehead, pró-
fessor í sagnfræði.
„Það er mér hins vegar óskiljanlegt
hvers vegna gyöingar hafa ekki
hreyft við máli Eövalds fyrr en allt
í einu nú því hafi þeir á annað borð
viJjað fá hann leiddan fyrir rétt þá
hefur það aldrei verið neitt leyndar-
mál að hann byggi hér.“
Þór telur hugsanlegt að ásakanir
Wiesenthal-stofnunarinnar á hendur
Eðvald byggist á tveimur þáttum;
annars vegar réttarhöldunum í Sví-
þjóð árið 1946 og hins vegar bók
þeirri er Saar ritaði og Ámi Berg-
mann byggði grein sína á í Þjóðvilj-
anum árið 1961.
í ævisögu sinni greinir Eövald frá
réttarhöldunum yfir sér. Hann segir
meðal annars aö af 33 vitnum sem
vom leidd fram við réttarhöldin hafi
27 fullyrt að þau þekktu hann per-
sónulega og væm þess fullviss að
hann væri sannfærður eistneskur
fóðurlandsvinur sem hefði alltaf
unnið að málefnum ættjarðarinnar.
Hann fjallar síöan sérstaklega um
fimmmenningana sem vitnuðu á
móti honum í réttarhöldunum.
„Það sem Wisental varö meðal ann-
ars frægur fyrir vom ásakanimar á
hendur Waldheim um gyðingaof-
sóknir í seinna stríðinu. Þær leiddu
meðal annars til þess að þaö var sett
á laggirnar nefnd sagnfræðinga. Hún
sýndi fram á aö Waldheim var ekki
viðriðinn glæpi en hann hlaut aö
hafa vitað af þeim.
Stofnunin hefur hins vegar ekki
alltaf fariö meö rétt mál. Hún hefur
til að mynda viðurkennt að stríðs-
glæpamaöurinn Demjanjuk hafi ekki
verið sá sem menn töldu hann vera.
Hann var leiddur fyrir rétt en neitaði
þvi statt og stöðugt aö hann væri
þessi maður. Nýjar upplýsingar frá
Rússlandi staðfesta væntanlega það
sem maðurinn hélt fram.
í Rússlandi em nú aö opnast
skjalasöfn sem hafa verið lokuð fram
á þennan tíma. í þessum söfnum er
að finna skjöl sem voru hertekin frá
Þjóðveijum svo og skjöl sem Sovét-
stjómin safnaði um gyðingamorð og
samtök gyðinga sem vom starfandi
í Sovétríkjunum á stríðsárunum.
Stalínstjómin hóf sjálf ofsóknir á
hendur gyðingum og þá vom þessi
skjöl læst inni því Sovétmenn vildu
gera lítið úr ofsóknum nasista á
hendur gyðingum. Stalín ætlaði sér
skömmu fyrir dauða sinn að láta
ílytja gyðinga í búðir í Síberíu.
Nú er almenningi og fræðimönnum
heimilt að skoða þessi skjöl og í þeim
er meðal annars að finna upplýs-
ingar um gyðingamorð í ýmsum af-
skekktari hlutum Sovétríkjanna."
-J.Mar
Eövald Hinriksson blaðar i skjölum á heimili sínu i gær. Með honum er
sonur hans, Atli Eðvaldsson. DV-mynd GVA
Dagurinn var
gíf urlega erf iður
- segir AtllEðvaldsson
„Ég var fjögurra ára árið 1961
þegar mál pabba varð að blaða-
máli. Ég hef enn ekki gleymt þeim
degi þegar ljósmyndarinn stillti
okkur upp og bað okkur að brosa.
Samt var ég bara fjögurra ára og
skildi ekki hvað málið gekk út á,“
segir Atli Eðvaldsson, sonur Eð-
valds Hinrikssonar.
„Gærdagurinn var gífurlega erf-
iður hjá fjölskyldunni. Það linnti
ekki látum eftir aö ég kom til pabba
fimm mínútum áður en hádegis-
fréttimar í útvarpinu byijuðu.
Um leið og ég var að byija að
útskýra fyrir honum hvað væri í
vændum hófust fréttimar og í þeim
var hann ásakaður um stríðsglæpi.
Dóttursonur hans og sonarsonur,
sem eru sjö og níu ára gamlir,
heyrðu þetta í útvarpinu. Það hlýt-
ur hver og einn að geta ímyndað
sér hugarástand lítilla bama sem
heyra slíkar fréttir og hafa skilning
á þeim. Kvöldið áður sáu strákam-
ir í sjónvarpinu fjöldamorðingja
sem dreginn hafði verið fyrir rétt
og dæmdur fyrir morð og nauðgan-
ir.
Menn sem geta staðið og kastað
steinum úr glerhúsi óundirbúið
mega hafa mikið á samviskunni.
Pabbi hefur breitt bak og hann
kemst í gegnum þetta. Það er allt
annað mál með börnin 7 til 9 ára
gömul. Þau eru farin að hafa fullan
skilning á því sem fer fram í kring-
um þau. Þetta er þvílíkt áfall fyrir
drengina að maður getur varla
ímyndað sér það.
Hvernig er hægt að bæta bömun-
um þetta upp eða honum fóöur
mínum ef það kemur upp úr dúm-
um að ásakanimar á hendur hon-
um verði dregnar til baka. Ég veit
ekki hver réttur hans er í þessu
máli.
Mér finnst það furðulegt að menn
sem fóðmuöu fóður minn þegar
hann grét yfir sjálfstæði Eistlands,
einn af þeim fáu sem börðust fyrir
sjálfstæði síns lands, skuli ekki
hafa látið í sér heyra. Það er þó
einn stjómmálamaður, Ingi Björn
Albertsson, sem hefur haft sam-
band við pabba hann sendi honum
svohljóðandi kveðju: Trúi þér, trúi
á þig, stend með þér. Enginn annar
vandalaus hefur haft samband
þrátt fyrir að tugir manna hafi tek-
ið í höndina á honum þegar Eist-
land fékk sjálfstæði. Ég spyr, hvar
er þetta fólk nú? Það er oft skammt
stórra högga á milli.“
-J.Mar