Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.1992, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 4. APRÍL 1992.
15
Að þora eða þora ekki - að ræða
um aðild að Evrópubandalaginu.
Þetta hefur verið enn einn tilvistar-
vandi íslenskra stjómmálamanna
síðustu misseri.
Þrátt fyrir að framkvæmdastjóri
Vinnuveitendasambands íslands
og síðan nokkrir Alþýðuflokks-
þingmenn hafl sett máhð á dagskrá
nú síðustu daga og vikur er enn
óvíst hversu alvarlega þessi kostur
verður ræddur - að minnsta kosti
þar til örlög samningsins um evr-
ópska efnahagssvæðiö verða ljós.
Manni Evrópubandalagið og að-
ildarríki þess sig til að samþykkja
evrópska efnahagssvæðið er nokk-
uð ljóst að umræða um hugsanlega
aðild islands aö bandalaginu mun
lognast út af. Fari hins vegar svo
að Evrópubandalagið klúðri evr-
ópska efnahagssvæðinu, eins og
gerst hefur í svo mörgum öðrum
málum, verður ekki hjá því komist
fyrir íslendinga að kafa ofan í kosti
og galla aðildar og svara fyrir sig.
Mál allrar
þjóðarinnar
Það var rétt hjá forsætisráðherra
að undirstrika það í umræðum um
skýrslu utanríkisráðherra á Al-
þingi að umræða og ákvörðun um
að sækja eða sækja ekki um aðild
að Evrópubandalaginu er innan-
ríkismál. Hér er ekki um að ræða
smáblóm í garði utanríkisráð-
herra.
Það er ekki aðeins að þetta sé
mál allrar ríkisstjómarinnar og
Alþingis, heldur íslensku þjóðar-
innar í heild.
Þjóðin þarf að taka virkan þátt í
umræðunni. Stjórnmálamönnum
ber skylda til að gefa henni sem
ítarlegastar upplýsingar, ekki
áróður, um þá ýmsu kosti sem ís-
lendingar eiga í stöðunni. Og þegar
kemur að því að taka ákvörðunina
þarf aö spyrja þjóðina álits í at-
kvæðagreiðslu.
Það má nefnilega halda þvi fram
með sterkum rökum að ákvörðun
um að sækja um aðild að Evrópu-
bandalaginu yrði mikilvægasta
skref í íslenskum utanríkismálum
síðan leitað var samninga við Nor-
egskonung um það sem Islendingar
kalla gjarnan gamla sáttmála. Það
Ahrifamestu valdsmenn í Evrópu: Hans-Dietrich Genscher, utanríkisráðherra Þýskalands, með kanslara sín-
um, Helmut Kohl. Símamynd Reuter
sem knúðu á um nána efnahags-
og stjómmálasamvinnu í Evrópu.
Þeir vildu ganga svo frá málum að
fullyrðing Churchills ætti ekki
lengur við.
Þýskir stjórnmálamenn þjóðar
sem var skipt í tvennt með jám-
tjaldi, bjó við efnahag í rúst og hafði
þjóðarmorð á samviskunni, tóku
heilshugar undir þessar hugmynd-
ir. Þar með hófst samstarf sem hef-
ur í áranna rás aukist og dafnað
og náð til sífellt fleiri þjóða.
Allan þennan tíma hefur raun-
veruleg forysta í Evrópusamvinn-
unni verið meira og minna sameig-
inlega í höndum Frakka og Þjóð-
verja. Frakkar hafa lagt aukna
áherslu á evrópsku samvinnuna
eftir því sem Þýskaland hefur eflst
efnahagslega og póhtískt, fyrst með
víðtækri bandarískri efnahagsað-
stoð en.síðan með hinu svokallaða
þýska efnahagsundri Adenauers og
Erharts, en að því búa Þjóðverjar
enn.
Þjóðverjar lærðu eftir stríð að
fara að leikreglum lýðræðisins.
Þeir lögðu jafnframt megináherslu
á að halda góðu sambandi við ná-
granna sína og Bandaríkjamenn
sem einir gátu tryggt hernaðarlega
stöðu Þjóðverjá gagnvart ógninni í
austri.
Þýsk Evrópa
Nú hefur hins vegar margt
breyst.
Ógnin úr austri er úr sögunni.
Þýskaland þarf ekki lengur á
kjarnorkuregnhlíf Bandaríkja-
manna að halda. Þeir þurfa þess
vegna ekki að taka sama tillit til
bandarískra stjórnvalda og áður -
og gera ekki.
Þýskaland er ekki lengur sundr-
að. Það hefur sameinast í eitt ríki.
Frakkar gerðu tilraun til að draga
þá sameiningu á langinn. Það tókst
ekki. ÞjóðVeijar kunna þeim litlar
þakkir fyrir.
Við hrun Sovétríkjanna og sam-
einingu þýsku ríkjanna varð
Þýskaland óumdeilanlega lang-
öflugasta ríki Evrópu. Þýskir
stjórnmálamenn eru þegar farnir
að beita sér í samskiptum við aðrar
þjóðir í samræmi við þessa nýju
stöðu. Þeir bíða ekki lengur eftir
samþykki nágranna sinna heldur
er því lágmarkskrafa að þjóðin sjálf
veröi spurð, þótt sumum valds-
mönnum flnnist það líklega óþarfi.
Það getur reynst hættulegur mis-
skilningur að trúa því að hægt sé
að sækja um aðild að Evrópu-
bandalaginu nánast í plati.
Enginn þarf að efast um að Evr-
ópubandalagsmenn hafa lítinn
tíma fyrir smáþjóðir. Og þeir hafa
engan tíma fyrir smáþjóð sem lýsti
því yfir að hún sækti um aðild til
þess eins að „máta frakkann". Ef
lögð verður fram umsókn um aðild
að Evrópubandalaginu hlýtur það
að verða í dauðans alvöru gert.
Sjóræningjar
nútímans
Fari umræða um hugsanlega að-
ild að Evrópubandalaginu í gang
er einnig mikilvægt að hún ein-
skorðist ekki við afmörkuð svið
eins og til dæmis fisk.
Auðvitað er fiskurinn þýðingar-
mikill fyrir íslendinga. Það skiptir
okkur öllu máli að ráða áfram yfir
þessari dýrmætu auðlind sem nú
þegar er orðin of lítil fyrir okkur
sjálf. Við höfum háð mörg þorska-
stríð við nágrannaþjóðir okkar, þar
á meðal þær sem ráða mestu í Evr-
ópubandalaginu, til þess að tryggjs
okkur þessi yfirráð. Þau kunna að
þykja smáblóm hjá þeim sem stýra
bákni Evrópubandalagsins í Bruss-
el, en fyrir okkur er um sjálft lífs-
blómið að tefla.
Þess vegna hafa ábyrgir íslenskir
stjórnmálamenn fram til þessa
hafnað aðild að Evrópubandalag-
inu. Skýrslur ungra lögfræðinga
um hugsanlega afstöðu Evrópu-
bandalagins til stjómunar fisk-
veiða á íslandsmiðum, þar sem
einkum er byggt á ef og kannski
og líklega, breytir engu um kaldan
raunveruleika fiskveiðistefnu
bandalagsins sem einkennist af
póhtískum hrossakaupum, rán-
yrkju og eftirlitsleysi með sjóræn-
ingjum nútímans.
Hvemig Evrópa?
Fari þessi umræða af stað fyrir
alvöru er einnig mikilvægt að rætt
sé tæpitungulaust um hvemig Evr-
ópa framtíðarinnar kemur til með
að líta út. Umræðan verður að snú-
ast um veruleikann en ekki ein-
hveija Evrópu óskhyggjunnar.
Enda rétt að átta sig á því strax að
óskir íslendinga breyta engu um
þróun Evrópubandalagsins.
Ekki þýðir heldur að móðgast
Laugardags-
pistill
Elías Snæland Jónsson
aðstoðarritstjóri
fyrir hönd útlendinga, eins og
nokkuð hefur borið á síðustu dag-
ana, þegar bent er á staðreyndir
um valdahlutfóll í Evrópu. Inn í
þessa umræðu má alls ekki inn-
leiða þá bandarísku plágu sem
kennd er við „pólitíska rétthugs-
un“ og dregur úr þori manna þar
vestra til að láta skoðanir sínar í
ljósi ef þær skyldu hugsanlega
móðga einn eða annan.
Það þarf að tala af hreinskilni og
tæpitungulaust - líka um það
hvemig valdahlutfóll í Evrópu hafa
verið og eru að gjörbreytast.
Stjómmálamenn og fjölmiðlar
hafa verið afar uppteknir af um-
byltingunni í Austur-Evrópu;
hruni Sovétríkjanna, falh komm-
únista, innreið markaðsstefnu í
einu eða öðm formi í efnahagslíf
þessara landa og endurvakningu
þjóðemishyggjunnar.
Þessir atburðir munu, ásamt
sameiningu Þýskalands, hafa af-
gerandi áhrif á þróun Evrópu-
bandalagsins á næstu áram. Þess
sjást greinilega merki nú þegar
hvert stefnir.
Ummæli Churchills
Lítum aðeins til baka.
Winston Churchih, sem var sögu-
fróður maður, sagði eitt sinn að
Þjóðverjar væra ahtaf annaðhvort
undir fótum nágranna sinna eða
með hendur um háls þeirra.
Eftir síðari heimsstyijöldina
voru það fyrst og fremst Frakkar
láta þá standa frammi fyrir orðn-
um hlut. Nýlegt dæmi um þetta er
hvernig Þjóðverjar viðurkenndu
Króatíu og Slóveníu og beygðu
franska ráðamenn í duftið. Fyrir
sameiningu Þýskalands og hrun
Sovétríkjanna hefði slíkt aldrei
gerst.
Við fall kommúnismans myndað-
ist tómarúm í Austur-Evrópu.
Þjóðveijar beita efnahagsmætti
sínum markvisst til þess að fylla
það tómarúm; með víðtækri efna-
hagsaðstoð stjómvalda og beinni
fjárfestingu fyrirtækja í stóram
stíl. Drang Nach Osten er nú meg-
ineinkenni þýska efnahagsveldis-
ins.
Með þetta í huga er réttilega farið
að tala um „þýska Evrópu“.
Að sjálfsögðu eru skiptar skoðan-
ir um hvort slík ofuráhrif Þjóðveija
í Evrópu séu æskheg. Þeir sem trúa
því að eðh þýsku þjóðarinnar hafi
gjörbreyst frá því sem var á milli-
stríðsáranum geta fagnaö því að th
sé þrátt fyrir aht eitt sterkt efna-
hagsveldi í Evrópu. Hinum, sem
óttast fortíöina og era vantrúaðir á
að eðh heilla þjóða breytist á fáein-
um árum, stendur ógn af þessari
þróun og vhja ekki eiga sjálfstæði
sitt og lífsafkomu undir henni.
Elías Snæland Jónsson