Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.1992, Blaðsíða 31

30
LAUGARDAGUR 4. APRÍL 1992.
LAUGARDAGUR 4. APRÍL 1992.
43
Jens segist lítið hafa velt framtíðinni
fyrir sér á þessum tíma. „Það voru
aö byrja skrítnir tímar hér í London.
Innflutningur á dökku fólki var gíf-
urlega mikiU og svo virtist sem þetta
fólk ætlaði ekki að samlagast. Maður
bjóst við kynþáttaóeirðum á hverjum
degi,“ útskýrir hann. „Ég hugsaði
með mér að það gæti varla verið
verra á íslandi. Mér fannst því ekki
mikið mál að flytja.“
Jens fór þó ekki alveg strax heim
til íslands. Ásdís fór á undan og það
tók hana tíma að reyna að útskýra
ráðahaginn fyrir móöur sinni. „Þeg-
ar ég kom heim reyndi ég að fela gift-
ingarhringinn á hendinni á mér en
Utla systir mín tók eftir honum áöur
en ég gat sagt frá þessu,“ segir hún.
„Mamma fékk áfall."
Nokkrum mánuðum síðar flutti
Jens til íslands og leið eins og hann
væri lentur á tunghnu þegar hann
ók áleiðis til Reykjavíkur frá Kefla-
vík. Jens kom í fyrstu heimsóknina
til London árið 1976 og segist þá hafa
tekið eftir miklum breytingum í sam-
skiptum Breta og innflytjenda. „Það
var ekki sama spennan í loftinu þá,“
segir hann. „Þegar ég var að alast
upp hér voru mjög fáir blökkumenn
búsettir hér. Nú eru þeir hins vegar
mjög margir í þessu hverfi."
- Jens Alexandersson býður DV til aldraðrar móður sinnar í úthverfi stórborgarinnar
Jens Alexandersson, eða James Pope, sýnir móður
sinni myndir af fjölskyldunni.
Efhel, 78 ára gömul frænka Jens, var hugfangin af mynd-
unum og spurði margs. Með henni á myndinni er Ás-
dis, kona Jens, Jens og móðir hans, Violet.
Þó að vorið væri komið í London og páskaliljurnar
komnar upp var hálfhráslagalegt og þær systur Violet
og Ethel voru kuldalegar þegar við kvöddum.
„Maður notaði alltaf „underground" í gamla daga og
ég geri það enn þegar ég kem hingað enda er það
ódýrasta kosturinn," segir Jens Alexandersson sem hér
kemur upp rúllustigann.

„Hér fór maður á tónleika," sagði Jens stoltur er hann
fylgdi blaðamönnum að Royal Festival Hall.
I úthverfum London er verðlag talsvert lægra en í mið-
borginni og það vildi Jens sanna fyrir okkur. Hér er
hann ásamt eiginkonu sinni við grænmetisvagn rétt hjá
heimili sínu.
„Mér flnnst, eins og öðrum íslend-
ingum, alltaf gaman að koma til
London. Hins vegar finnst mér ég
ekki vera að koma heim og gæti ekki
hugsað mér að búa hér,“ sagði James
Heddy Pope eða Jens Alexandersson,
eins og hann heitir á íslandi, er DV
hitti hann í London á dögunum. Jens,
sem er fæddur og uppalinn í London,
hefur búið á íslandi undanfarin tutt-
ugu ár og lítur orðið á sig sem sann-
an íslending. Hann fór í helgarferð
til London í þeim erindagjörðum að
heimsækja aldraöa móður sína. Þeg-
ar blaðamenn DV óskuðu eftir að fá
að fara með Jens og eiginkonu hans,
Ásdísi Óskarsdóttur, var því vel tek-
ið.
Jens varaði okkur við að það væri
ekki ríkidæminu fyrir aö fara heima
hjá móður hans. Hún er bláfátæk
verkamannskona sem býr í leigu-
húsnæði á vegum borgarinnar í suð-
austurhluta Lundúnaborgar þar sem
efnaminni borgarbúar búa. Við tók-
um neðanjarðarlestina að Waat-
erloostöðinni og týpískan tveggja
hæða strætó í átt að Pekcham þar
sem móðir Jens býr. Hverfið er að-
eins fimmtán mínútna akstur frá
miðborginni en engu að síður kynn-
ist útlendingurinn allt öðru um-
hverfi þar. Einnig er verðlag mun
lægra á þeim slóðum.
Aður en viö héldum þangaö vildi
Jens sýna okkur National Hospital
en þar starfaði hann á sínum yngri
árum. Jens, sem er lærður ljósmynd-
ari, starfaði við að ljósmynda heila
og önnur innyfli úr fólki. Einnig vildi
hann sýna okkur Royal Festival Hall
en þangað sótti ungviðið á árum áður
til að hlusta á átrúnaöargoðin.
Gólfin fest
meðjárnrörum
Þegar við komum í hverfið hans
Jens blöstu við múrsteinshúsalengj-
ur eins og íslendingar þekkja úr
breskum sjónvarpsmyndum. Þar gaf
líka að líta músteinsblokkir sem
sýndust helst að hruni komnar. Jens
benti á jámstauta sem voru við ein-
stakar hæöir hússins en jámrörum
er stungið í gegnum húsiö til að halda
gólfmu uppi. Þetta er gert þegar gólf-
ið er farið að síga alvarlega. Blokk-
imar eru reistar af ríkinu og íbúar
þurfa litla leigu að greiða.
Þegar við nálguðumst litla húsið
hennar Violet, móður Jens, kom hún
út á móti syni sínum enda hafði hún
hlakkað til að fá hann í heimsókn. Á
bak, vifr gluggatj öld á neðri hæö glitti
í akfraða frænku Jens, Ethel, sem
einnig býr í húsinu. Hún brosti sínu
breiðasta þannig að skein í tannlaus-
an góminn.
Fábrotið heimili
Húsiö er lítið og þröngt. Mjór stigi
liggur upp á efri hæð þar sem stofan
er en þangað var þessum langt að
komnu gestum boðiö. Mörgum ís-
lendingum þætti vafalaust umbún-
aður heimihsins fábrotinn en þarna
una gömlu konumar glaðar við sitt.
Violet er 74 ára og systir hennar fjór-
um árum eldri.
Þær fara lítið út úr húsi. Helst til
að ná í nauðþurftir eða skreppa í
bankann og borga reikninga, t.d. fyr-
ir gasinu. Violet fær 54 pund á viku
f ellistyrk sem era rúmlega 5400 ísl.
krónur. Það þætti ekki hár ellilífeyr-
ir hér á landi. Á móti kemur að mat-
vara í London kostar aöeins brot
miðað við í Reykjavík. Allar nauð-
synjar era margfalt ódýrari. Mjólk-
urpósturinn kemur á morgnana með
mjólkina og tekur tómu glerin en
umbúðimar eru eins og þekktust í
Reykjavík fyrir þrjátíu árum.
Harðar inn-
heimtuaðgerðir
Ethel starfaði í utanríkisráðuneyt-
inu í fimmtíu ár og hefur örlítið
hærri ellistyrk en Violet sem aldrei
hefur unnið utan heimilis. Þær
kvarta engu að sfður yfir dýrtíð og
hörðum innheimtuaðgerðum stjóm-
valda ef reikningar eru ekki greidd-
ir. Fangelsisvist bíður þeirra sem
ekki greiða reikninga á réttum tíma.
Á meðan Ethel býr til Instant kaffi,
en annað er ekki á boðstólum, segir
Jens okkur frá æsku sinni. Hann ólst
ekki upp í þessu litla húsi heldur í
næstu götu. Það hús hafði fylgt ætt-
inni þó ekki væri í eigu hennar.
Amma Jens fæddist þar, síðan móöir
hans og systkini hennar, loks Jens
og systur hans tvær. Rétt um það
leyti sem Jens flutti aö heimar. var
húsið rifið enda ekki talið íbúðar-
hæft lengur. Þá fluttu foreldrar hans
í þetta hús ásamt Ethel sem hefur
aldrei gifst.
Þrjár kynslóðir
ólustuppsaman
Þegar Jens ólst upp bjuggu því
þijár kynslóðir í húsinu og öllum
þótti það sjálfsagt. Hann gekk í skóla
nokkuð fjarri heimili sínu og sat í
bekk ásamt fjörtíu drengjum. í þá
daga var skólanum skipt í tvennt,
öðram megin var inngangur fyrir
drengi og hinum megin fyrir stúlkur.
Girt var á milli á skólalóöinni og því
voru samskipti engin. Tveir barna-
skólar, sem við gengum framhjá í
hverfi Jens, báru þessara daga enn
merki því skilti voru fyrir ofan tvo
innganga - öðrum megin stóð Girls
og í hinum endanum Boys. Langt er
þó síðan Bretar breyttu þessum sið
og nú eru blandaðar kennslubekkir.
Hins vegar vakti það athygli okkar
að skólalóðin var víggirt og læst með
miklum lásum. Jens upplýsti að eng-
inn færi út af lóðinni meðan skóla-
tími stæði yfir.
James Pope eða Jim, eins og móðir
hans kallar hann, fæddist árið 1946,
á krepputímum. Heimilin voru barn-
mörg og fátæk. Eiginmennirnir, sem
voru nýkomnir úr stríöinu, tóku þá
vinnu sem gafst. Faðir Jens var
verkamaður en hann starfaði síðar
lengi fyrir tollþjónustuna. Herþjón-
usta var skylda en var aflögð stuttu
áður en Jens komst á herskylduald-
ur. Hann valdi sér ljósmyndun og fór
í læri til meistara. Jens skipti um
vinnustaði nokkuð ört og það líkaði
fóður hans illa. Afstaða hans breytt-
ist þó þegar sonurinn sýndi hversu
launin gátu hækkað með því að færa
sig milli vinnustaða. Vinnutími var
frá níu til fimm en síðan fór hann í
kvöldskóla til tíu á kvöldin. Þannig
gekk lífið fyrir sig í þrjú ár.
Engin neyð
Jens segir að þó fátæktin hafi verið
mikil á þeim tíma sem hann var að
alast upp í' þessu hverfi hafi ekki
verið nein neyð. „Menn áttu í sig og
á en ekkert meira,“ útskýrir hann
og bætir við að ástandið sé svipað í
dag. „Á undanfórnum tveimur lil
þremur árum hafa lífskjör farið
versnandi í London," segir hann.
Það var árið 1972 sem straumhvörf
urðu í lífi Jens. Hann réð sig sumar-
langt sem ljósmyndari í sumarhúsa-
byggð fátæka mannsins. „Þarna var
stórt afgirt svæði með litlum brögg-
um, leikvöllum, börum, leikhúsi,
kvikmyndahúsi og stóru mötuneyti.
Fjölskyldur komu þangað til tvegga
til þriggja vikna dvalar. Þetta var
vinsælt hjá fólki sem hafði ekki
mikla peninga milli handanna. Ég
starfaði við að mynda gestina sem
voru yfirleitt um níu þúsurid manns
í einu. Þarna hitti ég Ásdísi sem var
að vinna í sumarbúðunum," segir
Jens. Ásdís skýtur inn í aö hún hafi
fengið vinnu gegnum ferðaskrifstof-
una Útsýn ásamt tveimur vinkonum
sínum.
Ástviðfyrstusýn
Þau segja að þetta hafl verið ást við
fyrstu sýn. Ásdís og Jens giftu sig í
laumi og létu engan vita. Violet,
móðir Jens, fékk næstum taugaáfall
þegar hann sagðist ætla að kynna
hana fyrir íslenskri eiginkonu sinni.
„Þegar ég kom með Ásdísi hingað
heim horíði hún á hana góöa stund
og sagði: Hún er alveg eins og við.
Mamma bjóst við að sjá soninn koma
með eskimóa."
Þokan horfin
í London
London var fræg fyrir þoku á sín-
úm tíma sem reyndar var kolareykur
úr reykháfum húsa. „Þegar ég var
strákur var þessi frægi reykur liggj-
andi yfir borginni vegna kolakynd-
ingarinnar. Ég var sextán ára þegar
við fengum rafmagn í húsið. Við vor-
um nokkuð sein til þess en amma
mín var mjög hrædd við rafmagn og
neitaði að taka þaö inn. Ljósin vora
tengd við gas og ég man að vinir
mínir gerðu mikið grín að mér vegna
þess. Rafmagn kom ekki fyrr en
amma mín dó. Þá var hún 85 ára.
Hún mundi eftir þessum slóðum hér
sem sveit með örfáum húsum. Lon-
don byggðist mjög hratt á sínum tíma
og núna er allt steypt."
Jens segist ekki fylgjast mikið með
fréttum frá Bretlandi nema þeim sem
koma í fréttum. Hann kaupir ekki
bresku blöðin. „Ég sætti mig strax
viö að verða íslendingur og skipta
um nafn. í rauninni fannst mér nafri-
breytingin hluti af því að verða ís-
lendingur," útskýrir haftn.
Reykjavík
kom á óvart
Fjölskyldu Jens þótti undarlegt að
hann væri að flytja til íslands á sín-
um tíma enda vissi þau ekkert um
þetta land í norðri. Það sem kom
Jens mest á óvart var að sjá mis-
mundandi lit þök, rauð, græn og blá.
„Hér vora öll hús eins og jafn lit-
laus. Mér fannst húsin í Reykjavík
myndræn og alveg furðuleg. Svo var
þetta nýtískulegt fólk sem þarna bjó.
Það var erfitt fyrst vegna tungumáls-
ins. Ég byijaði að vinna í Ingólfs
apóteki og var heppinn því þar var
sambland af alls kyns fólki. Til dæm-
is elskulegar gamlar konur sem
töluðu ekki ensku og til að hafa sam-
skipti við þær varð ég að reyna aö
tala málið. Þá dreif ég mig í nám-
skeið hjá Málaskóla Halldórs. Smám
saman hefur það þróast að ég nái
tökum á íslenskunni.
Mér fannst mjög gott við ísland
hversu vel maöur getur notað tím-
ann. Þar eyðir maður ekki mörgum
stundum til að komast úr og í vinnu
eins og hér. Svo var frí á sunnudög-
um en þá er unnið í London."
Jens segir að London hafi breyst
mjög mikið á þeim tuttugu árum sem
hann hefur búið á íslandi. „Hún er
miklu hreinlegri, sérstaklega miö-
borgin. Þaö var gert mikið átak í að
hreinsa byggingar en húsið vora öll
sótsvört. Mér finnst neðanjaröarlest-
arstöðvamar líka miklu þrifalegri.
Nýbyggingar era byggðar núna í stíl
við gömlu byggingamar og menn
farcir að hugsa meira um hvaö pass-
ar. Það mun vera Karl prins sem
rekur áróður fyrir því,“ segir Jens.
Móðirin ferðast ekki
Violet, móðir Jens, kemur nú með
Sonurinn kominn heim frá landinu í norðri sem breskir ellilífeyrisþegar vita nær ekkert um. Það voru því sannarlega ánægjulegir endurfundir.
DV-myndir Brynjar Gauti
brauð og kökur, og gefur sér tíma til
að setjast niður. Hún segir að sér
hafi alls ekki htist á að sonurinn
flytti til íslands á sínum tíma en nú
hefur hún vanist því. Sjálf hefur hún
aldrei komið til íslands og segist fyrr
fara í gröfina en þangað. „Ég hef allt
mitt líf verið hér og hef ekki hugsað
mér að ferðast," segir hún. „Það er
■svo friðsælt hérna,“ bætir hún við.
Dóttir hennar býr í norðurhluta Eng-
lands og Violet hefur ekki heldur
farið til hennar.
Þegar Jens dró upp fjölskyldu-
myndir varð gamla konan afar glöð
og lifði sig góða stund inn í að skoða
þær. Hún sagði okkur allar fréttir
úr fjölskyldunni síðustu mánuðina
en annar tengdasona hennar hafði
misst atvinnuna eins og milljónir
annarra Breta.
Það er skemmtilegt að heimsækja
breskt lágstéttarheimih og kynnast
viðhorfum þessara öldruðu kvenna.
Þó furðar blaðamaður sig á hvers
vegna Violet er í hnéháum
kuldabomsum inni á heimihnu. „Það
er vegna kuldans,“ útskýrir Jens.
Það er dýrt að kynda og frekar kalt
í híbýlum manna. Þess vegna klæðir
fólk af sér kuldann," segir hann.
„Annars var aldrei vaninn á heimil-
inu að fara úr skóm og faðir minn
var mótfahinn því að fólk færi úr
skónum. Hann skhdi aldrei þegar við
Ásdís komum með syni okkar þrjá
að allir færu úr skóm,“ heldur hann
áfram."
KjósiðVerka-
mannaflokkinn
Þegar viö kvöddum gömlu konurn-
ar ákvað Jens að ganga með okkur
um hverfið og sýna það ókunnugum
íslendingunum. Það styttist í kosn-
ingar í Bretlandi og hverfið þar sem
Jens ólst upp ber einkenni þess eins
og allt annáð í London þessa dagana.
í næstum hverjum glugga var búið
að líma upp spjöld sem á stóð: „Kjós-
ið Verkamannaflokkinn". Það fór
ekki milli mála hvaða póhtíska
stefna er ríkjandi á þessu svæði.
Við heimsóttum líka verslunargöt-
una og sáum með eigin augum það
sem heimamenn segja, að verðlag sé
mun lægra í úthverfum heldur en í
miðborginni. Jens þykir eðlilegt að
íslendingar, sem leið eiga um Lon-
don, skoði meira en miðborgina þó
þar sé margt skemmtilegt að sjá.
„Það er allt annar andi í úthverfun-
um,“ segir hann. „Svo er líka hægt
að kaupa sér Travel Card fyrir tvö
pund sem dugar allan daginn í allar
lestir og strætisvagna og sjá heilmik-
ið með því að ferðast meö þeim.“
Þegar Jens kemur til London er
hann eins og hver annar íslendingur
sem sækir leikhús, söfn og merka
staði. Þau hjónin vora í fyrstu ferð
sinni til London tvö ein og ætluðu
að njóta þess með því að heimsækja
góða veitingastaði og fara í leik-
hús.
Útlendingur
og útlendingur
Eftir daglangt ferðalag með þeim
Jens og Ásdísi fundum við indverskt
veitingahús og settumst niður til
frekara spjahs. Það var einmitt um
það leyti sem Jens flutti th íslands
sem Indverjar streymdu th London.
Margir eru þeir eifnaðir enda hafa
þeir fjárfest talsvert í borginni. Jens
lítur á Indverjann, sem þjónar okkur
th borðs, sem útlending í London.
Indverjinn htur á Jens sem útlending
enda talar hann ekki ensku nema
hann nauðsynlega þurfi. En vist er
rétt hjá breska íslendingnum aö Lon-
don hefur breyst í tímans rás og mjög
margt th batnaðar. „Ég sé ahtaf eitt-
hvað nýtt þegar ég kem hingað,“ seg-
ir Jensogviðtökumundirþaö. -ELA