Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.1992, Side 37

LAUGARDAGUR 4. APRÍL 1992.
49
Á Íslandi er orðiö sullaveiki notað um sjúkdóm sem orsakast af bandormstegundinni Echinocochus granulos-
us. Hann tekur sér búsetu í ýmsum dýrum eins og hundum, úlfum, refum og öðrum kjötætum. Þessi dýr
smitast með því að eta sullblöðrur úr innmat sláturdýra eða sjálfdauðra kinda.
Sullaveiki
Um miðja 19. öldina hélt Jón
Thorsteinsson landlæknir því fram
að sjötti eöa sjöundi hver íslending-
ur væri haldinn sullaveiki. Aðrir
læknar töldu þessa tölu of háa en
Níels Dungal prófessor dró saman
niðurstöður krufninga á árunum
1932-1956 og komst þá að raun um
að 22% fólks sem fætt var á árunum
1861-1870 var með sullaveiki. Sull-
urinn var því förunautur íslenskr-
ar þjóðar langt fram á 20. öldina
en nú virðist saga sullsins vera öll.
Bandormurinn
Á íslandi er orðið sullaveiki notað
um sjúkdóm sem orsakast af band-
ormstegundinni Echinocochus
granulosus. Hann tekur sér búsetu
í ýmsum dýrum eins og hundum,
úlfum, refum og öðrum kjötætum.
Þessi dýr smitast með því að eta
sullblöðrur úr innmat sláturdýra
eða sjálfdauðra kinda. Fullorðni
bandormurinn lifir þannig í þörm-
um einnar dýrategundar en lirfan í
öðru dýri. Lirfan verður síðan að
komast niður í þarma fyrri dýrateg-
undarinnar til að verða að kyn-
þroska dýri. Bandormurinn íjölgar
sér hratt í iðrum hundsins en eggin
skiljast út í hægðunum.
Algengastasmitleiðinvarsúað ■
manneskja lagði sér til munns
mengað vatn eða mat sem komist
hafði í snertingu við hundaskít.
Náið sambýh Islendinga við hunda
sína í þröngum húsakynnum fyrri
alda skýrir hversu há tíðni sjúk-
dómsins var hér á landi um aldir.
Ógerlegt var að gæta lágmarks-
hreinlætis enda var sápa nánast
óþekkt hériendis fram á miöja síð-
ustu öld. Fólk þvoði sjaldnast hend-
ur sér en handfjatlaði við vinnu sína
hey, rusl og önnur óhreinindi sem
mengast höfðu af bandormseggjum.
Mönnum var auk þess ókunnugt um
eðh veikindanna og þau tengsl sem
eru miUi suUaveiki í mönnum og
sauöfé og bandorma í hundum.
Danski læknirinn Harald Krabbe
varð ráögjafi stjómvalda í suUa-
veikivömum á síðustu öld. Hann
ráðlagði að hundum væri fækkað
og hundahreinsun færi reglulega
fram. Auk þess gaf hann fyrirmæli
um þaö hvernig suUum og soUnum
líffærum búfjár skyldi eytt. Þannig
kom hann í veg fyrir að hundar
kæmust í sýkt dýr og gætu viðhald-
ið smitinu.
Þegar maður hefur gleypt eggið
borar Urfa þess sig gegnum slímhúö
gamanna og berst þannig til lifrar-
innar. Þar stöðvast þær flestar en
hluti þeh-ra fer til annarra Uffæra
eins og lungna, heila, augna eða
Á læknavaktiimi
Óttar
Guðmundsson
læknir
briskirtils. Lirfan stækkar þar í
blöðm og safnast vökvi í holrúm
hennar.
SuUurinn vex ákaflega Uægt og
áratugir geta Uðið þar til hann gerir
vart við sig með þrýstingseinkenn-
um. Stundum getur blaðran sprung-
ið og fylgir því heiftarlegt ónæmis-
viðbragð vegna þess hve ertandi
vökvmn í blöðrunni er. í Ufur getur
sullurinn orðið ákaflega stór og fyr-
irferöarmikUl. í lungum veldur
hann þrýstingseinkennum og kom-
ist suUur í heila getur hann komið
af stað krömpum, lömun eða ann-
arri truflun á heUastarfsemi.
SuUur er greindur meö röntgen-
myndatöku eða sneiðmyndatöku af
sýktu líffæri. Besta meðferð sem völ
er á er skurðaðgerð og er þá suU-
blaðran flarlægð í heUu lagi og tekst
það yfirleitt ágætlega.
Brodd-Helgi og Halla
Menn hafa stundað skuröaðgerðir
vegna suUs á íslandi um aldir. í
Vopnfirðingasögu er greint frá sjúk-
dómi Höllu Lýtingsdóttur. Hún var
gift Brodd-Helga en veiktist og upp
úr því varð hjónaskUnaður. Hún
flutti þá tU bróður síns í Krossavík.
Henni elnaði sóttin og sendi þá boð
til Helga að koma og hitta hana.
Gerði hann það og.hún bað
hann að hann skyldi sjá meinið.
Hann gerði það og kvaðst honum
þungt hugur um segja. Hann hleyp-
ir út vatni miklu úrsulUnumog
varð hún máttUtU eftir þetta. Hún
bað hann vera um nóttina en hann
vUdi það eigi. Það var bæði að hún
var máttUtU enda var hún angur-
söm við hann og mælti: Eigi þarf
nú að biðja þig hérvistar. Þú munt
nú mjög lokið hafa verkum og get
ég að fæstir munu lúka við sínar
konur svo sem þú munt við mig.“
HaUa Ufði stutta stund eftir þetta
en andaðist síðan. Brodd-Helgi
framkvæmdi því kviðristu á sjúkri
fyrrverandi konu sinni vegna sulls
en ekki tókst betur tU en að konan
dó. Það eru sannmæli hjá Höllu að
fæstir hjónaskilnaðir enda með slík-
um aðgerðum. Flestir munu sam-
mála um að fráskUdir eiginmenn
skuU ekki handleika hnífa í nálægð
fyrrum eiginkvenna sinna.
Þetta mun vera elsta lýsing á
kviðstungu vegna sullaveiki í ís-
lenskum bókmenntum en víða er
að finna frásagnir um þetta ástand
í gömlum bókum. í biskupasögu
Guðmundar góða er getið um konu
sem haldin var sullaveiki sem lækn-
aðist vegna áheita á fróma guðs-
mann. Jón Magnússon, bróðir Áma
Magnússonar handritasafnara, var
lagtækur kviðristir og tæmdi hann
flöldann aUan af smáum og stórum
suUum.
Framtíðarþróun
íslendingum hefur að mestu tekist
aö útrýma suUaveikinni. En þó ber
að hafa allan vara á. Sullur hefur
fundist í sauðfé nokkrum sinnum á
Uðnum ámm sem sýnir að enn er
fuU ástæða til að vera vel á varð-
bergi gegn suUaveikinni.
Já, loksins fæst á íslandi POKON
SKORDÝRAFÆLIR sem nota má á
ittaplöntur innanhúss auk skrautjurta,
’-menmetis, trjáa og runna utanhúss.
Virk efni í POKON skordýrafælinum
kalísölt og fitusyra sem eru
með öllu, leysast eðlilega
upp og eyðast í náttúrunni.
POKON skordýrafælirinn er í
handhægum úðabrúsa og skaðar
hvorki mannfólk né gæludýr.
p0^uNmSbetrHyb'^^ÚðUm
HVERNIG VÆRIAÐ GEFA
HLÝJUOG YLÍÁR?
ÁLAFOSS-VÆRÐARVOÐIR