Dagblaðið Vísir - DV - 12.08.1992, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 12. ÁGÚST 1992.
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÚNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Tillögur Byggðastofnunar
Fátt nýtt kemur fram í tillögum Byggðastofnunar
umfram það sem almennt hefur verið bent á varðandi
vanda sjávarútvegsins. Enda eru engar töfraformúlur
til. Það kemur hins vegar spánskt fyrir sjónir að forsæt-
isráðherra hefur verið að kynna hluta af þeim tillögum
að undanfömu meðan Þorsteinn Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra segist ekki hafa séð tillögumar! Varla em þessi
vinnubrögð til þess fallin að auka trú þjóðarinnar á
samstíga verkstjóm í yfirstandandi erfiðleikum.
Sjávarútvegsráðherra gaf á sínum tíma út reglugerð
um fiskveiðikvóta fyrir næsta veiðiár. Sú reglugerð var
byggð á málamiðlun innan ríkisstjórnarinnar. Sjálfum
þótti sjávarútvegsráðherra skerðingin ganga of skammt
og fór ekki dult með þá skoðun sína. Vildi hann mæta
verstu áföllunum með úthlutun úr Hagræðingarsjóði
en fékk því ekki framgengt. Hugsunin var þá sú að tólf
þúsund tonna aflakvóta yrði skipt á milli sjávarplássa
án endurgjalds. Það þýddi að ríkissjóður yrði af tekjum
af þeim fimm hundmð milljóna króna kvóta sem ella
er ráðgert að selja en því fé á að verja til reksturs Haf-
rannsóknastofnunar.
Nú gerir Byggðastofnun það að tillögu sinni að veitt-
ar verði 450 milljónir til þeirra sjávarútvegsfyrirtækja
sem fara illa út úr skerðingunni til að nota til kaupa á
kvóta úr Hagræðingarsjóði. Þessa upphæð á að taka af
opinberu fé, einn þriðja úr Fiskveiðasjóði, einn þriðja
úr Atvinnutryggingasjóði og einn þriðja úr ríkissjóði
samvæmt hugmyndum Byggðastofnunar.
Ef ríkisstjómin gerir þessar tillögur að sínum er ver-
ið að nota Hagræðingarsjóð eins og upphaflega var gert
ráð fyrir í hugmyndum sjávarútvegsráðherra en vahn
til þess lengri leiðin. Og sú verri. Hún er verri vegna
þess að hér er verið að gera ráð fyrir einhvers konar
ölmusu úr ríkissjóði sem menn geta notað til að kaupa
kvóta af Hagræðingarsjóði sem ríkið á! Hver var að tala
um Munchhausen?
Ennfremur er gert ráð fyrir að fjármagna þessa styrki
að hluta til með því að sækja fé í aðra sjóði sem varla
em aflögufærir og reyndar var það helsta boðorð þessar-
ar ríkisstjómar að hverfa frá sjóðasukkinu og milli-
færslunum.
í þriðja lagi skal minnt á að helsta mótbáran gegn
þeirri tillögu að nýta Hagræðjngarsjóð var einmitt sú
að ríkissjóður gæti ekki án þeirra péninga verið sem
sjóðurinn hefði undir höndum. Hver er munurinn á því
að sækja peninginn í hægri vasann í stað þess vinstri?
Hér er verið að búa til flókið kerfi eftir furðulegum
krókaleiðum án þess þó að vita hvar eigi að taka pening-
ana eða hvar þeir lendi!
Almennt er það virðingarverð stefna stjórnarinnar
að láta hverja atvinnugrein bera kostnað af þeirri þjón-
ustu sem hún fær. Að því leyti er sú hugsun rétt að
útgerðin leggi sína tíund inn í Hagræðingarsjóð til að
bera uppi kostnað af Hafrannsóknastofnun. En vandi
sjávarútvegsins í kjölfar stórfelldrar skerðingar er ekk-
ert venjulegur og ljóst er að fresta verður þeirri laga-
framkvæmd að auknar tekjur Hagræðingarsjóðs renni
til Hafró. Ríkissjóður verður sjálfur að standa undir
þeim kostnaði enn um sinn og á meðan er eðlilegt að
Hagræðingarsjóður og þau tólf þúsund aflatonn, sem
þar er að finna, mæti verstu áfönunum.
Tillögur Byggðastofnunar um krókaleið í Hagræðing- (
arsjóð em ekki til þess fallnar að leysa vanda, hvorki ,
ríkissjóðs né illa staddra sjávarútvegsfyrirtækja. Því
miður. EllertB. Schram
.Auövelda veröur landanir erlendra fiskiskipa," segir Vilhálmur m.a. i grein sinni
Uppstokkun í
sjávarútvegi
Á næstu mánuðum mun eflaust
reyna mjög á allt íslenska íjármála-
kerfið vegna þeirra vandamála sem
blasa við í öllum greinum atvinnu-
lifsins. Skuldug fyrirtæki hafa lent
í vaxandi erfiðleikiun vegna áfram-
haldandi stöðnunar og skuldsetn-
ing fyrirtækjanna ræður í raun oft-
ast úrslitum um það hvort þau ná
aö laga sig að breyttum tímum.
Útistandandi skuldir
í uppnámi
Gjaldþrotum virðist ekki fækka
heldur virðast þau frekar breiðast
út og nú blasir við að stærstu
vandamálin eru í sjávarútvegi og
byggingariðnaði. Upplýsingar mn
ástand mála eru alla jafha hvað
bestar fyrir sjávarútveginn og þar
liggur fyrir að atvinnugreinin mun
hafa á milli 8 og 9 milljaröa króna
til að standa undir allt að hundrað
milljaröa skuld. Það vantar marga
mflljarða í viöbót úr rekstrinum til
þess að hægt sé að standa í skilum.
Miklar umræður eru um gengi
krónunnar þessa dagana. Sjálfsagt
er að taka upp markaðsskráningu
á gengi króunnar. Þá kemur í ljós
hvort núverandi gengi fær staðist.
Breytingin á rekstrarskilyrðum
sjávarútvegsins gefur tílefni tfl
5-10% gengislækkunar en ekki er
víst að gengið félli þótt það væri
gefið frjálst. Það fer eftir því hvort
tekst að takmarka eftirspurn eftir
gjaldeyri samfara því að framboðið
minnkar.
Hvort heldur gengi krónunnar
lækkar eða ekki og jafnvel þótt
lækkunin yrði allt að 10% liggur
fyrir að mörg sjávarútvegsfyrir-
tæki munu ekki rísa undir skuld-
um sínum. Því munu lánardrottnar
þessara fyrirtækja lenda með mik-
iö af útistandandi kröfum í upp-
námi.
Samstarf um aðgerðir
Hvemig á að bregðast við vanda-
málum af þessum toga? Nú er svo
komið að ekki er lengur hægt að
fleyta málunum áfram án þess að
taka á þeim þannig að það dugi tfl
lengri tíma.
Verkefnið hlýtrn1 að vera að
stokka upp skuldsetningu og rekst-
ur fyrirtækjanna með þeim hætti
að sem minnst tjón Ifljótist af. Eng-
inn sér fyrir endann á því sem
gæti gerst ef allsheijarskriða gjald-
þrota í sjávarútvegi og tengdra fyr-
irtækja fer af stað.
Bæði stjómvöld, lánardrottnar
KjaUarirm
Vilhjálmur Egilsson
alþingismaöur, framkvæmda
stjóri Verslunarráös íslands
og viðskiptaaðflar sjávarútvegsfyr-
irtækjanna verða að koma að mál-
inu. Stjómvöld þurfa að gera ýms-
ar aðgerðir sem auðvelda f]ár-
hags/rekstrarlega uppstokkun.
Helstu aðgeröir stjómvalda ættu
að felast m.a. í því aö gera bönkum
og sjóðum kleift að breyta kröfum
í víkjandi lán eða hlutafé. Kröfueig-
endum, sem breyta þeim í víkjandi
lán eða hlutafé, verði heimflt aö
afskrifa þær í reikningum sínum
vegna skattauppgjörs.
Skattayfirvöld verða að taka full-
an þátt í að afskrifa sínar kröfum
eða breyta þeim eins og aðrir. Lög
um fjárfestingar erlendra aðfla í
sjávarútvegi mega ekki hindra
nauðsynlegar aögerðir. Sameina
verður sveitarfélög þar sem við á
og stækka á atvinnu- og viðskipta-
svæði. - Auðvelda verður landanir
erlendra fiskiskipa.
Lánardrottnar og viðskiptaaðilar
sjávarútvegsfyrirtækjanna þurfa
að koma á með sér samvinnu tfl
þess að taka á málunum. Aðeins
með góðu samstarfi þessara aðila
er hægt að lágmarka óumflýjanlegt
tjón. Þessir aðilar verða ýmist aö
lengja lán eða breyta lánum í víkj-
andi lán eða hlutafé.
Hagræðing nauðsynleg
Fjárhagslegri uppstokkun verða
líka að fylgja umbætur í rekstri,
hagræðing, jafnvel breytingar á
stjómun og sameining fyrirækja
þannig að sem mest arðsemi náist
út úr fyrirtækjunum. Það hggur
fyrir að hinar hefðbundnu veiðar á
ísfiski og landvinnsla munu eiga
erfitt uppdráttar nema það takist
að ná meiru út úr rekstrinum en
núverandi meðaltölur gefa tfl
kynna.
Samanlagt verður rekstur á hefð-
bundnum veiöum og vinnslu að
skila a.m.k. 30 krónum á hvert
þorskígildiskíló upp í afskriftir og
flármagnskostnað tfl þess að ein-
hver möguleiki sé tfl þess að rekst-
urinn standist. Þetta meðaltal er
nú um 15 krónur og eru frystitogar-
ar þá meðtaldir.
Rekstrarleg sjónarmið verða að
vera í fyrirrúmi við fjárhagslega
og rekstrarlega uppstokkun fyrir-
tækjanna. Aðgerðir af þessum toga
mega ekki verða að pólitísku bit-
beini vegna þess að það hlýtur að
draga úr árangrinum. Þess vegna
gæti verið nauðsynlegt að einhver
sveitarfélög sameinuðust og at-
vinnu- og viðskiptasvæði yrðu þar
með stækkuð.
Lágmarka tjónið
Samdráttiu- í fiskveiðum og verð-
fall á afurðum hafa gjörbreytt
mögifleikum fyrirtækjanna til þess
að standa undir skuldum sínum,
sérstaklega þar sem við langa
skuldahala er að glima frá fyrri
tíma. - Hefðbundnar skuldbreyt-
ingar duga ekki lengur til þess aö
leysa vandann.
Gengislækkun íslensku krónu-
unnar hjálpar heldur ekki þannig
að aflir geti haft erfiðleikana af. Því
veröur aö taka málin alveg nýjum
tökum. Stokka málin upp þar sem
þarf og reyna að lágmarka það tjón
sem óumflýjanlegt er.
Vilhjálmur Egilsson
„Helstu aðgerðir stjómvalda ættu að
felast m.a. 1 að gera bönkum og sjóðum
kleift að breyta kröfum í víkjandi lán
eða hlutafé.“