Dagblaðið Vísir - DV - 03.09.1992, Blaðsíða 14

14
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aörar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblaö 150 kr.
Verndun þjóðareignar
Leiðir era til að koma í veg fyrir, að erlendir aðilar
eignist landið og auðlind þess í hafinu í kjölfar aðildar
okkar að Evrópska efnahagssvæðinu. Þær era aðrar en
girðingamar, sem alþingismenn era að ræða um að
setja upp og hafa ekki skaðleg hhðaráhrif eins og þær.
Girðingar hafa þann galla, að þær mega ekki mis-
muna innlendum og erlendum aðilum, nema menn vilji
eiga á hættu, að þeim verði hnekkt fyrir erlendum dóm-
stólum, sem við höfum meira eða minna játast undir.
Smíði slíkra girðinga er lögfræðilega vandmeðfarin.
Jafnvel þótt unnt sé að smíða heldar girðingar á
grandvelh kröfu um langvinna búsetu í landinu og á
öðrum hhðstæðum forsendum, er hætt við, að þær
hindri eðlileg viðskipti innanlands, því að þær verða
um leið girðingar gegn hversdagslegum viðskiptum.
Betra er að fara aðrar leiðir, sem byggja á aht öðrum
forsendum og varða ekki sérstaklega gráa svæðið um
mismunun innlendra og útlendra aðha. Þessar leiðir
hafa einnig þann kost að vera mikilvægar af öðram
þjóðfélagslegum ástæðum en þjóðernislegum einum.
í sjávarútvegi þarf að greina milli sjálfrar auðlindar-
innar, sem íslenzka efnahagslögsagan nær yfir, og aðild-
ar að fyrirtækjum, sem nýta þessa auðlind. Skilgreina
þarf lögformlega, að þjóðin eigi auðlindina, en hún sé
ekki eign fiskiskipa eða fyrirtækja í sjávarútvegi.
Á þessum grunni þarf þjóðin að koma á fót sölu veiði-
leyfa á frjálsum uppboðsmarkaði, samhhða frjálsri
gengisskráningu, svo að útgerðarfélög hafi ráð á að
greiða auðhndarskattinn, sem felst í kostnaði við veiði-
leyfin. Á þennan hátt á þjóðin áfram aha auðlindina.
Margir hagfræðingar hafa einmitt lagt til, að slíkt
kerfi verði látið leysa kvótakerfið af hólmi, enda hefur
það sjáanlega gengið sér til húðar. Þeir reisa þessar
skoðanir á efnahagslegum forsendum, en við getum
engu síður bætt við hinum þjóðemislegu forsendum.
Ef þjóðin á skhyrðislaust auðlindir hafsins, má okkur
vera sama, hvort erlendir aðhar eigi meira eða minna
í skipum eða útgerðarfélögum, vinnslustöðvum eða
dreifingarfyrirtækjum, sem borga sig inn í dæmið. Við
höldum okkar auðhndartekjum eigi að síður á þurra.
í landbúnaði þarf að gera þrennt. í fyrsta lagi þarf
að verða lagalega ljóst, að afréttarlönd geti aðeins verið
í eigu ríkis eða sveitarfélaga. Þau séu raunverulegur
almenningur í skhningi gamáha laga. Setja þarf lög um,
að jiessi lönd megi ahs ekki ganga kaupum og sölum.
I öðra lagi þarf að ítreka og skerpa gömul lög um
fullan og fijálsan rétt manna th að fara gangandi eða
ríðandi um landið, meðal annars með ám og vötnum,
án þess að á vegi þeirra verði hhðalausar girðingar, sem
landeigendur setja upp th að ýta fólki af löndum sínum.
í þriðja lagi þarf að leggja niður hvers konar stuðning
ríkisins við landbúnað og nota féð að hluta th að kaupa
jarðir í því skyni að taka þær úr ábúð. Þar með er í
senn dregið úr umfangi landbúnaðar og samfélagið eign-
ast eitthvað fyrir peningana, sem það leggur fram.
Með þessum þremur aðferðum má taka mjög mikið
landsvæði af sölumarkaði og tryggja fijálsan aðgang
þjóðarinnar að öðrum svæðum, án þess að amast þurfi
við, að útlendingar geti eignast skika hér og þar eins
og innlendir þéttbýhsbúar hafa gert um langt skeið.
Þótt við tökum þátt í Evrópska efnahagssvæðinu,
getum við haldið áfram að eiga auðhnd hafsins og fijáls-
an umgang um landið, ef farið verður að þessum ráðum.
Jónas Kristjánsson
FIMMTUDAGUR 3. SEPTEMBER 1992.
Eru skímur í
svartnættinu?
Nú er farið að spá því í alvöru
að 7000-8000 manns geti orðið at-
vinnulaus innan nokkurra mán-
aða. Þetta lýsir e.t.v. betur en margt
annað þeirri svartsýni sem nú hef-
ur gripið um sig í atvinnulífinu.
Vonandi gengur þessi spá ekki eft-
ir, og það hlýtur í raun að vera
aðalviðfangsefnið stjómvalda að
hamla gegn auknu atvinnuleysi.
Framieiöni eykst
Erfiðleikarnir í atvinnulífinu eru
ekki allir af neikvæðum toga. ís-
lensk fyrirtæki standa líklega
þessa dagana í meiri hagræðingar-
vinnu en nokkru sinni áður. Út-
rýming verðbólgunnar og harðn-
andi samkeppni á öllum sviðum
hafa neytt stjómendur til að taka
til höndum. mjóðlát bylting er að
hefjast í framleiðni í viöskiptum.
Verið er að undirbúa jarðveginn
fyrir stórfellda útbreiðslu pappírs-
lausra viöskipta með samstarfi
samtaka atvinnulifsins og opin-
berra aðila.
Stjómendur fyrirtækja em orðn-
ir mun aðgætnari við að auka
skuldfr en áður var og má halda
því fram að arðvænlegasta fiárfest-
ingin nú sé aö greiða niður skuldir
og byggja upp trausta lausafjár-
stöðu enda er t.d. fjármagnskostn-
aður vegna viðskiptavíxla enn yfir
20%. - Miklu meira er nú prúttað
um verð og greiðslukjör í viðskipt-
um.
Verðhækkanir á því sem fyrir-
tækin selja eru ekki lengur spum-
ing um að halda í við verðbólguna
og helst gott betur heldur em allar
verðbreytingar orðnar sýnilegar og
raunvenilegar og of djörf fram-
ganga í verðhækkunum getur haft
afdrifaríkar afleiðingar. Fyrirtæk-
in hafa ekki lengur efni á því að
halda uppi óarðbærri atvinnu og
því þarf oft að grípa til sársauka-
fujlra uppsagna.
Ástandið þvingar því fram bætta
stjómunarhætti og framleiðni á
hveija vinnandi hönd er að aukast.
Þetta er hin jákvæða hhð. En nei-
kvæða hUðin felst í því að við gjald-
þrotin tapast mikU verðmæti.
Þokkalega stæð fyrirtæki geta aUt
í einu verið komin í stórhættu viö
að tapa útistandandi viðskipta-
skuldum. Útlánatöp bankanna
kalla á meiri vaxtamun sem aftur
setur enn meiri þrýsting á skuld-
ugri fyrirtækin.
Erfiðleikar í öilum greinum
Við sjáum sömu hlutina í öUum
greinum atvinnulífsins. í sjávarút-
vegi era feikUegir erfiðleikar vegna
KjaUariim
Vilhjálmur Egilsson
alþingismaður
og framkvæmdastjóri
Verslunarráðs íslands
aflasamdráttar. En þar em Uka
erfiðleikar vegna þess að frystitog-
arar em svo miklu hagkvæmari
rekstrareiningar en flestar eining-
ar í hefðbundnum ísfiskveiðum og
landvinnslu. Ef hið hefðbundna
rekstrarform getur ekki skfiað
sambærilegri afkomu hlýtur frysti-
togaravæðingin að halda áfram. -
Stjómvöld geta ekki nema um
skamman tíma hamlað gegn þróun
til hagkvæmari rekstrar.
í versluninni hafa verið mikUr
umhleypingar svo ekki sé meira
sagt. Það er athygUsvert að flest
fyrirtæki, sem reynt hafa fyrir sér
í rekstri stórmarkaða á höfuðborg-
arsvæðinu síðasta áratuginn, hafa
týnt tölunni. Oft hefur maður á til-
finningunni að sum veitingahús
skipti nánast jafnoft um rekstrar-
aðila eins og viðskiptavini.
Fyrirtæki í byggingariðnaði eiga
ekki sjö dagana sæla um þessar
mundir vegna samdráttar í fjár-
festingum. Iðnfyrirtæki þurfa að
bregðast við minnkandi markaði
og harðari samkeppni. Einn helsti
viðskiptabanki landsmanna af-
skrifar 100 milijónir á mánuði í töp-
uðum útiánum til fyrirtækja í öU-
um atvinnugreinum.
Er þá aUt að fara á hUðina? Von-
andi ekki. Erfiðleikarnir eru mikUr
og það mun áfram reyna verulega
á þolrif stjórnenda íslenskra fyrir-
tækja. Kröfur tU þeirra hafa verið
auknar og á þeim verður ekki slak-
að aftur í fyrirsjáanlegri framtíð.
Uppbygging eigin
fjár nauðsynleg
Stjómvöld geta ekki leyst allan
vanda atvinnulífsins, heldur er
hlutverk þeirra að sjá um að starfs-
skUyrðin séu eins hvetjandi á ár-
angur og kostur er. Aðalverkefnið
hiýtur að vera að byggja upp nýtt
eigið fé í atvinnulífinu í stað þess
sem tapast hefur. Það gerist aðeins
með hagnaði fyrirtækjanna eða
innstreymi nýs íjár. Þá skapast ný
störf fyrir þau sem nú eru að tap-
ast og atvinna eykst á nýjan leik.
Vextir þurfa að lækka til þess að
árangur náist. Þar skiptir mestu
máh að ná haUa ríkissjóðs niður.
Vaxtamimur er nú mikUl m.a.
vegna útiánatapa og því er enn
mikUvægara að draga úr eftir-
spum ríkisins eftir lánsfé. Breyt-
ingar á skattiagningu fjármagns-
tekna mega ekki leiða tU vaxta-
hækkana.
Laða þarf fram meiri fjárfesting-
ar í atvinnulífinu. Finna veröur
leiöir til þess að gera fjárfestingar
lífeyrissjóða í hlutabréfum meira
aðlaðandi og þær umbætur sem nú
er verið að gera á hlutabréfamark-
aðnum ættu að vera jákvæðar.
Ótímabært virðist vera að draga
úr skattalegri hvatningu einstakl-
inga til að fjárfesta í hlutabréfum.
Nauðsynlegt er að taka upp
markvissar aðgeröir í því skyni að
laða erlendar fjárfestingar til
landsins. EES híálpar, en er ekki
nóg. Á þessu sviði erum við algjör-
ir eftirbátar nágrannaþjóða okkar.
Þama þarf að taka mál nýjum tök-
um bæði varðandi kynningu á
landinu og leiðbeiningar til þeirra
sem vUja skoða möguleika landsins
betur. Hér þarf sameiginlegt átak
samtaka atvinnulífsins og opin-
berra aðUa að koma til.
Vilhjálmur Egilsson
„Aöalverkefnið hlýtur að vera að
byggja upp nýtt eigið fé í atvinnulífinu
1 stað þess sem tapast hefur. Það gerist
aðeins með hagnaði fyrirtækjanna eða
innstreymi nýs Qár.“