Dagblaðið Vísir - DV - 03.09.1992, Blaðsíða 15

FIMMTÚDAGUR 3. SEPTEMBER 1992.
15
Aðlögun að EB óhjákvæmlleg:
Hversu langt
á að ganga?
Afstaða til EES-samningsins er ekki einfalt mál en þingmenn verða fyrr
eða siðar að gera upp hug sinn, segir Ingibjörg m.a. í grein sinni.
Það er ekki einfalt mál að taka
afstöðu til EES-samningsins. Flest-
ir geta líka leitt það hjá sér ef ekki
fæst þjóðaratkvæðagreiðsla um
málið. Þingmenn eru hins vegar
ekki í þeim hópi og fyrr eða síðar
verða þeir að gera upp hug sinn.
Þeir verða að vega og meta hvort
hagsmunum íslendinga sé betur
borgið innan ramma þjóðríkisins
frá 1918 eða með því að flytja hluta
af valdi þess tfl íjölþjóðlegra stofn-
ana í Evrópu.
Kostir þjóðríkisins
Þeir sem öruggastir eru í afstöðu
sinni segja að svarið hggi í augum
uppi. Til eru þeir sem segja að ís-
lensk þjóð megi aldrei selja nokk-
urt vald úr landi þvi þá sé þess
skammt að bíða að hún glati frelsi
sínu og ráði ekki lengur örlögum
sínum. Óskert fullveldi sé forsenda
sjálfstæðis og velsældar.
Svo eru hinir sem halda því fram
að fullveldishugtakiö hafi glatað
merkingu sinni og hagsmunir
þjóða séu svo samofnir að þeirra
verði ekki lengur gætt nema með
því að framselja vald til sameigin-
legra stofnana. - Forsenda friðar
og velsældar sé aukinn samruni
þjóðríkja.
Ef við lítum í kringum okkur í
heiminum í dag þá blasir það við
okkur að þau ríki sem búa við
mesta hagsæld, jöfnuð og jafnrétti
eiga það öll sameiginlegt að þar
stendur lýðræðið föstum fótum,
þar hefur verið blandað hagkerfi
og þar er þjóðríkið tfltölulega
sterkt. Norðurlöndin eru kannski
KjaUaiinn
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir
þingkona Kvennalistans
besta dæmið um þetta. Aftur á
móti stendur heimurinn andspæn-
is svo mörgum erfiðum úrlausnar-
efnum að það þarf samstiflt átak
margra tfl að leysa þau. - Til þess
að sá ráði ekki fór sem hægast vill
fara þarf að framselja vald, tak-
marka neitunarvald þjóðríkja.
Sjálf er ég þeirrar skoðunar að
þjóðríkið sé ekkert markmið í
sjálfu sér, það sé sögulegt fyrirbæri
og þ.a.l. ekki óumbreytanlegt
stjórnkerfi. Það breytir ekki því að
við verðum aö fara varlega í að
skerða fullveldi þess. Ástæðan er
einfaldlega sú að við höfum enn
ekki dottið ofan á neitt annað
stjómkerfi sem er þess umkomið
að tryggja þeim sem undir það
heyra sambæriíeg lífsgæði.
Enn sem komið er virðist öryggi
og velferð þegnanna best tryggt
með þrískiptingu valdsins hjá
ákveðnum og vel afmörkuðum yf-
irvöldum. Evrópubandalagið, og
jafnvel enn frekar Evrópska efna-
hagssvæðið, riölar þessari skipt-
ingu, flækir stjórnkerfið og dregur
úr lýðræði.
Hringrás valdsins
Á það ber þó að hta að innan EB
er nú reynt að taka á þessum mál-
um með því að setja það sem reglu
að ekkert mál skuh vera á verk-
sviði æðra stjórnvalds sem hægt
er að sinna af lægra stjómvaldi.
Þetta er auðvitað ekki ný stjóm-
viska því hún á sér langa hefð inn-
an þjóðríkjanna, en þar hafa m.a.
sveitarfélögunum verið fahn þau
verkefhi sem þau ráða við með
góðu móti. Það sérkennflega er að
fyrst skuli vald flutt til yfirþjóð-
legra samtaka til að þau geti síðan
útdeilt hluta af því aftur þangað
sem það á uppmna sinn.
Segja má að þessi þróun hafi ver-
ið staöfest með Maastricht-sam-
komulaginu. Það miðar þó öðru
fremur að því að gera EB að póh-
tiskri einingu með því að afnema
því sem næst neitunarvald ein-
stakra ríkja og koma á skuldbind-
andi samstarfi á fleiri sviðum en
áður, s.s. í utanríkis- og varnarmál-
um.
Þetta er í sjálfu sér ekki óeðhleg
þróun. Þegar markaðurinn er orð-
inn einn og efnahagssamvinnan
mjög náin skapast þörf fyrir að
koma upp póhtískri byggingu sem
hentar henni. Eftir atvikum ætla
menn svo að nota þessa byggingu
tfl að tryggja að markaðsöflin hafi
frítt spil eða til að koma ákveðnum
böndum á þau.
Stefnan mörkuð
En hvað sem okkur finnst um EB
og samrunaþróunina í Evrópu þá
eru bæði fyrirbærin staðreynd og
munu án efa verða mótandi í
stjórnmálum álfunnar um langt
árabil. Þau munu því hafa veruleg
áhrif á íslenskt samfélag, hvort sem
við verðum utan eða innan EES eða
EB. Það er gömul saga og ný að til
frambúðar er ekki hægt að byggja
upp samfélag í einu landi sem víkur
í veigamiklum atriðum frá því sem
tiðkast í öhum nágrannalöndum.
Aðlögun er þvi nauðsynleg. Mér
vitanlega hefur ekki verið um það
deilt. Það sem menn greinir á um
er hversu langt eigi að ganga í aö-
löguninni, hvort við eigum að stíga
skref inn í samrunaferlið eða ekki.
Aðildin að EES er tvímælalaust
slíkt skref, og menn verða að gera
sér grein fyrir því að með henni
hefur verið mörkuð stefna í til-
tekna átt. Þá aukast líkurnar á að
leiðin verði gengin tfl enda inn í
EB. - Að halda öðru fram eru ekki
annað en sjálfsblekkingar eða póli-
tískar sjónhverfingar.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
„Sjálf er ég þeirrar skoðunar að þjóð-
ríkið sé ekkert markmið í sjálfu sér,
það sé sögulegt fyrirbæri og þ.a.l. ekki
óumbreytanlegt stjórnkerfi.“
Þegar þetta er ritað er aðild EES
til meðferðar á Alþingi og sitt sýn-
ist hverjum um máhð. EES virðist
ekki ætlað langlífi þar sem nær öh
EFTA-ríkin stefna að inngöngu í
EB við fyrsta tækifæri.
Það er því ljóst að þótt við ger-
umst aðflar aö EES megum við
búast við því að þurfa innan tíðar
að ákveða hvort við ætlum að fylgja
fordæmi hinna EFTA-ríkjanna og
sækja um inngöngu í EB eða leita
eftir viöskiptasamningi við banda-
lagið.
Fólksflutningar
Sumir vflja að við leitum nú þeg-
ar eftir slíkum samningi en það er
ekki tímabært fyrr en útséð er um
inngöngu hinna EFTA-ríkjanna í
EB. í milhtíðinni er aðild að EES
eðlilegur valkostur fyrir ísland.
Með aðild að EES fást miklar
tohaívflnanir fyrir fisk og sjávaraf-
urðir gagnvart EB samkvæmt bók-
un 9. Hins vegar er gert ráð fyrir
htfls háttar gagnkvæmum veiði-
heimfldum íslands og EB en eftir
er að ganga frá samkomulagi um
þær í smáatriðum. Að öðru leyti
hefir EB ekki heimfld til að stunda
veiðar í íslenskri fiskveiðilögsögu.
Sumir hafa áhyggjur af flutningi
fólks tfl landsins. I því sambandi
er rétt að athuga að við höfum haft
sameiginlegan vinnumarkað með
hinum Norðurlöndunum um árabil
án þess að aöstreymi fólks hafi
valdið neinum vandræðum. í öðru
eðlilegur valkostur
KjaUarinn
Ólafur Stefánsson
viðskiptafræðingur
Fjármagnsflutningar
í samningnum er gert ráð fyrir
því að fólk geti komið og dvahð hér
í þrjá mánuði við að leita sér at-
vinnu en verði síðan að hverfa á
brott ef sú leit ber ekki árangur.
Hér verkar tungumáhð sem hindr-
un svo og gegn miklum brottflutn-
ingi íslendinga sjálfra og hæpið er
því að aöildin verði tfl aö leysa at-
vinnuvandamál landsmanna enda
er atvinmfleysi hér minna en í
Vestur-Evrópu.
í samningnum er gert ráð fyrir
frjálsum fjármagnsflutningum sem
opnar möguleika fyrir erlendar
fjárfestingar í landinu. Það ætti að
geta stuðlað að atvinnuppbyggingu
hérlendis.
Deilt er um það hvort samningur-
inn sé í samræmi við stjómar-
„í samningnum er gert ráð fyrir frjáls-
um fjármagnsflutningum sem opnar
möguleika fyrir erlendar fjárfestingar
í landinu. Það ætti að geta stuðlað að
atvinnuuppbyggingu hérlendis.“
lagi er öryggisákvæði í samningn-
um sem hægt er að beita ef hið ólík-
lega gerðist, að aðstreymi fólks yrði
óhóflegt.
skrána. Áht manna í því efni virð-
ist gjaman velta á því hvort þeir
em með eða móti samningnum.
Ljóst er aö takmarkað framsal
bæði á framkvæmda- og dómsvaldi
Aðeins er gert ráð fyrir lítils háttar gagnkvæmum veiðiheimildum ís-
lands og EB, segir greinarhöfundur.
felst í samningnum. Það framsal
er þó varla það stórvægflegt að það
samræmist ekki stjómarskránni.
Hér verða dómstólar að skera úr
ef ágreiningsefni koma upp.
Þjóðaratkvæða-
greiðslur
Máhð er hins vegar það mikfl-
vægt að ekki virðist fráleitt að um
það sé greitt þjóðaratkvæði. Þjóð-
aratkvæðagreiðslum er yfirleitt
ekki beitt hér á landi um löggjafar-
málefni, þó skal samkvæmt 26. gr.
stjórnarskrárinnar leggja laga-
frumvarp undir þjóðaratkvæði ef
forseti lýðveldisins synjar því stað-
festingar.
Segja má að EES miði að fijálsu
markaðshagkerfi sem á að leiða tfl
betri lífskjara fyrir íbúa aðildar-
ríkjanna. Það er svo annað mál
hvort ekki verður farsælla fyrir
íslendinga að gera viðskiptasamn-
ing við Efnahagsbandalagiö fremur
en ganga í það þegar og ef að því
kemur að þeir verði að velja á mflh.
Ólafur Stefánsson