Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.1992, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 23. NÓVEMBER 1992.
15
Órói í breskum stjórnmálum
John Major, forsætisráðherra Breta. - Sumir þingmenn velta því fyrir
sér hvort þessi hægláti maður sé starfi sínu vaxinn, segir m.a. í greininni.
Stjórn Johns Major hefur ekki
átt sjö dagana sæla undanfarið.
Hvert áfalhð á fætur öðru ríður
yfir. Pirndið hrunið af sínum háa
stalli, efnahagsmáhn í ólestri, horf-
ur í atvinnumálum slæmar og at-
vinnuleysi eykst. Major gæti án efa
staðið af sér ahar öldur ef hann
hefði sterkan og samhentan flokk
að baki sér. En í öhum þessum erf-
iðleikum hafa hans eigin þingmenn
reynst honum hvað erfiðastir. -
Sýnt mikið sjálfstæði og verið
ódælir við að fylgja stefnu stjómar-
innar.
Þrátt fyrir hótanir og þvinganir
„flokks svipanna", en svo era þeir
menn kahaðir sem hafa því ihut-
verki að gegna innan hvers þing-
flokks að sjá th þess að óbreyttir
þingmenn kjósi „rétt“, hafa nokkr-
ir þeirra greitt atkvæði gegn að-
gerðum stjómarinnar. Þessar
uppákomur hafa valdið mikihi
spennu innan breska þingsins og
gert stöðu Johns Major ótrygga.
Óskabarn Thatcer
Þegar John Major tók við sem
formaður íhaldsflokksins fyrir
rúmum tveimur árum var hann
htt þekktur, ekki aðeins meðal al-
mennings heldur einnig innan
flokksins. Margaret Thatcher var
einn helsti hvatamaður þess að
hann byði sig fram og hvatti hokks-
bræður sína óspart th að kjósa
hann sem eftirmann sinn.
Sumir þingmenn segja jafnvel að
þeir hafi kosið hann vegna þess að
Margaret Thatcher valdi hann og
þeim fannst hún eiga skihð að fá
sína „hinstu ósk“ uppfyhta. En nú
velta þessir sömu menn fyrir sér
hvort þeir hafi keypt köttinn í
sekknum og hvort þessi hægláti
maður sé starfi sínu vaxinn.
Þrátt fyrir hrakspár og htla thtrú
KjaUaiinn
Sigurrós Þorgrímsdóttir
sfjórnmálafræðingur
starfar hjá Upplýsingamiðstöð
EB í Bretlandi
margra vann Major sætan sigur í
síðustu þingkosningum. Við það
styrktist staða hans mikið innan
flokksins því þetta var ekki aðeins
sigur fyrir flokkinn heldur einnig
hans persónulegi sigur.
Þeir þingmenn, sem næstir hon-
um standa, segja að hann sé ætíð
rólegur og yfirvegaðiu-, sama á
hverju gangi, og virðist fátt hagga
honum. Á ríkisstjómarfundum
leggur hann málin fyrir meðráða-
menn sína og eftir að hafa hlustað
á skoðanir þeirra segir hann síðan
áht sitt á málunum.
Á brattann að sækja
En þrátt fyrir ágæta byrjun hafa
hjólin nú byijað að snúast gegn
honum. Innanlandsmálin í Bret-
landi eru dekkri en verið hefur í
marga áratugi. „Svarti miðviku-
daginn", eins og dagurinn er al-
mennt kahaður þegar pundið hrap-
aði svo um munaði, mun lengi
verða í minnum hafður. Það hefur
ekki enn náð að fóta sig á fjármála-
mörkuðunum og nokkur óvissa
virðist ríkja um hvenær eða hvort
það taki að fikra sig upp aftur. Þetta
var gífurlegt áfah fyrir breskt efna-
hagshf, en fjármálasérfræðingar
telja þó að pundið hafi verið aht
of hátt skráð undanfarin ár og það
hafi verið löngu tímabært að leyfa
því að faha og komast á réttan
grundvöh.
En sjaldan er ein báran stök.
Horfur í atvinnumálum hafa sjald-
an verið eins dökkar í Bretlandi og
nú. Fyrir nokkrum vikum tilkynnti
Michael Heseltine iðnaðarráðherra
að nauðsynlegt væri að loka 31
kolanámu. Kolaiðnaðurinn hefði
verið rekinn með haha undanfarin
ár eða jafnvel áratugi og þjóðfélagið
stæði ekki undir því lengur.
Stjórnin skipti um skoðun
Við þessa yfirlýsingu risu ekki
aðeins námumenn, stjómarand-
staðan og almenningur upp og
mótmæltu harðlega heldur einnig
óbreyttir þingmenn íhaldsflokks-
ins. Þingmenn stjómarinnar
kepptust við að koma fram í flöl-
miðlum og skora á ráðherrana að
endurskoða afstöðu sína í þessu
máh. Þeir töldu óréttmætt að ráð-
herramir og aðeins örfáir útvaldir
þingmenn gætu tekið shka ákvörð-
un, sem að þeirra mati væri van-
hugsuð skyndiákvörðun, án þess
að ráðgast við ahan þingflokkinn.
- Máhð væri aht of viðamikið og
viðkvæmt th þess og þeir vora ekki
thbúnir th að greiða atkvæði með
þessu máh á þinginu.
Þingmenn kjördæma, þar sem
námugröftur er ein helsta atvinnu-
greinin, voru vissulega ekki aðeins
að berjast fyrir hfi kjósenda sinna
heldur einnig sínu eigin sæti. Lík-
lega fengju þeir fá atkvæði ef þeir
hefðu greitt atkvæði með lokun
námanna, því með því væru þeir
e.t.v. að leggja blessun sína yfir
dauðadóm héraðsins. Þessi mót-
mælaalda, sér í lagi frá stjómar-
þingmönnunum, varð th þess að
ráðherramir endurskoðuðu af-
stöðu sína og stjómin ákvað að loka
aðeins 10 námum th að byija með.
Þingið gaf Michael Heseltine
þriggja mánaða frest th að skha ít-
ariegri skýrslu um lokun hinna
námanna. Málinu er því ekki lokið
og mun það verða tekið upp að
nýju í janúar.
Sigurrós Þorgrímsdóttir
„Major gæti án efa staðið af sér allar
öldur ef hann hefði sterkan og sam-
hentan flokk að baki sér. En í öllum
þessum erfiðleikum hafa hans eigin
þingmenn reynst honum hvað erfiðast-
• u
Samtökum atvinnu-
lífsins leiðbeint
„Ætluðu menn i fyrri ríkisstjórn að kippa fótunum undan islensku atvinnu-
lífi með þessum samningi en hafa nú skyndilega séð að sér?“ spyr
greinarhöfundur.
Nokkuð hefur horið á þvi að und-
anfömu að ýmsir hafi vhjað hafa
vit fýrir hagsmunasamtökum at-
viimulífsins þegar afstaða þeirra th
samningsins um evrópskt efna-
hagssvæði (EES) á í hlut.
Eitt dæmi um þetta er grein sem
Svavar Gestsson alþingismaður
skrifaði í DV 12. nóvember. Þar
gerir hann að luntalsefni auglýs-
ingaherferð sem tæpir tveir tugir
samtaka atvinnulífsins stóðu fyrir
á dögunum um EES-samninginn
og segir þeim nær að taka þátt í
herferð sem hvetur th þess að
kaupa íslenskt.
Setjum íslenskt
áfram í öndvegi
Félag íslenskra iðnrekenda (FÍD
tók þátt í umræddri herferð sam-
taka atvinnulífsins um EES og er
það í fuhu samræmi við skoðun
þess á mikhvægi samningsins fyrir
íslenskan iðnað og íslenskt at-
vinnulíf í hehd sinni.
FÖ hefur um áratugaskeið reynt
eftir mætti að vekja skilning ráða-
manna á mikhvægi þess að velja
íslenskt og búa íslenskum iðnaði
þau skhyrði að hann fái vaxið og
dafnað. Því miður hefur oftast ver-
ið talað fyrir daufum eyrum.
Það er því FÍt sérstakt fagnaðar-
eftii að mörg félagasamtök, með
verkalýöshreyfinguna í broddi
■fyhcingar, hafa byijað að hvetja th
þess að efla íslenskan iðnað með
því að kaupa íslenskt
Bakari fyrir smiö
Þaö er auðvitað græthegt að þaö
þurfi erfiðleika eins og þá sem nú
KjaHarinn
Jón Steindór
Valdimarsson
lögfræöingur hjá Félagi
íslenskra iðnrekenda
era í íslensku efnahagslífi th þess
að menn beini augum að íslenskum
iðnaöi og. ghdi hans. Þá fyrst taka
menn að spyija sig að því af hverju
hann sé ekíd öflugri og af hveiju
hann hafi misst markaðshlutdehd.
Svavar, eins og margir fleiri, hef-
ur svar á reiðum höndum: Aöhdin
að EFTA hefur drepið niður iðnað-
inn. Ekki nóg með það, heldur vilja
samtök atvinnulífsins, sem að mati
Svavars hlupu á sig er þau studdu
aðhd að EFTA, kóróna vitleysuna
með því að styðja EES-samninginn.
Þessu th stuðnings er bent á tölur
um minnkandi markaðshlutdehd
íslensks iðnaðar.
Því miður era þessar tölur réttar
en greining hans á ástæðunum er
röng. Hér er verið að hengja bakara
fyrir smið. Það er ekki fríverslunin
sem hefur haft þessi áhrif á iðnað-
inn heldur röng viðbrögð við henni.
Að hluta th skrifast þetta á reikn-
ing framleiðenda sjáhra, þeir hafa
sjálfsagt í sumum thvikum ekki
staðið sig sem skyldi. Hinn hlutinn,
sem er öragglega ekki minni, verö-
ur að skrifast á reikning sijóm-
málamanna. Þeir hafa ekki staðiö
við þau fyrirheit sem gefin vora
við aðhdina að EFTA og iðnaður-
inn hefur orðið að hða fyrir óstjóm
í efnahagsmálum. Björgunarað-
gerðir hafa síðan lengst af verið
sértækar og miðast við þarfir sjáv-
arútvegsins. Sljómvöld hafa alls
ekki lagt sig fram um að búa ís-
lenskum iðnaði heppheg starfsskh-
yrði. Á því ber Svavar Gestsson
ábyrgð með öðrum íslenskum
stj ómmálamönnum.
Bannað að kaupa íslenskt?
í grein sinni gefúr Svavar í skyn
að það felist mótsögn í því að hvetja
th þess að kaupa íslenskt og styöja
um leið aðhd að EES vegna þess
að þar megi ekki taka íslenskt fram
yfir erlent. Trúlega er verið að vísa
th þess að skylt verður að bjóða út
á EES-svæðinu stærri fram-
kvæmdir, yfir 367 mihjónir króna,
og vörukaup sem fara yfir 10 milij-
ónir króna.
Staðreyndin er sú aö allar stærri
framkvæmdir hér á landi hafa ver-
ið boðnar út erlendis svo þetta felur
ekki í sér breytingar á því sem hef-
ur tíðkast. Það sem fehur undir
þessi mörk er hins vegar ekki skylt
að bjóða út innan EES.
íslenskir framleiöendur fara ekki
fram áneina ölmusu í þessum efn-
um. FÍI hefur lagt th að séu verk
eða innkaup undir þeim mörkum,
sem getur í EES-reglum, þá verði
skylt að bjóða út innanlands og ís-
lenskum framleiöendum gert
mögulegt að bjóða í og farið sé að
eðlilegum leikreglmn.
Sinnaskipti
fyrrverandi ráöherra
Það vekur sérstaka athygh að
þeir sem nú era á móti aðhd ís-
lands að EES en áttu aðhd að síð-
ustu ríkisstjóm segjast vera á móti
höftum th vemdar íslenskum iðn-
aði og era jafnvel thbúnir th þess
að gera tvíhliða samning við EB
um fjórfrelsið þrátt fyrir afleitar
afleiðingar af EFTA og EES aðhd
sem nú era málaðar dökkum htum.
Þessir sömu menn sáu þó enga
ástæðu th þess að vara Félag ís-
lenskra iðnrekenda eða önnur
samtök atvinnulífsins við aöhd að
EES-samningnum þegar þeir unnu
að fuhum krafti að því að semja
um EES.
í tíö fyrri ríkisstjómar lágu nefhi-
lega að fihlu fyrir öh þau atriði sem
máh skipta í þessu samhengi, önn-
ur en þau sem varða hinn stjómun-
arlega þátt EES-samningsins. Því
er von aö spurt sé: Ætluðu menn í
fyrri ríkisstjóm aö kippa fótunum
undan íslensku atvinnulífi með
þessum samningi en hafa nú
skyndilega séð að sér?
Jón Steindór Valdimarsson
„I tíö fyrri ríkisstjómar lágu nefnilega
að fullu fyrir öll þau atriði sem máh
skipta í þessu samhengi, önnur en þau
sem varða hinn stjómunarlega þátt
EES-samningsins. “