Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.1992, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 23. NÓVEMBER 1992.
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aörar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI:. (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð f lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Alþýðusambandsþing
í dag hefst rúmlega fimm hundruð manna Alþýðu-
sambandsþing á Akureyri. Þingið er haldið við óvana-
legar aðstæður. Atvinnuleysi og almennur samdráttur
hefur sorfið að kjörum launþega. Ríkisstjómin er í þann
mundinn að taka þýðingarmiklar ákvarðanir um efna-
hagsráðstafanir sem bitna á lífskjörunum og launafólk-
inu í landinu. Verkalýðsforystan hefur setið á löngum
fundum að undanfömu í viðleitni sinni til að hafa áhrif
á þessar ráðstafanir og milda þær. Afstaða ASÍ þings
undir þessum kringumstæðum mun hafa mikil áhrif á
framvindu mála og þess vegna verður þingið á Akur-
eyri í alveg sérstöku sviðsljósi.
Flestum er ljóst að staða Alþýðusambands íslands
og raunar verkalýðsfélaganna almennt hefur breyst
mjög á undanförnum árum. Að einhverju leyti hefur
vald launþegahreyfingarinnar minnkað frá því sem áð-
ur var en það þarf ekki að þýða að staða hennar hafi
veikst. Verkalýðshreyfingin hafði mikil völd meðan
miðstýring og allsherjarlausnir vora ríkjandi. Sömu-
leiðis þegar launþegar vom að sækja sín mannréttindi
og treysta sinn hag í löggjöf, tryggingum og félagslegum
rétti. Verkalýðshreyfingin barðist gegn sameiginlegum
óvini sem jafnan var Vinnuveitendasamband og stund-
um verkalýðsfjandsamlegar ríkisstjórnir. Á þeim ámm
vora hlutirnir og atburðimir svartir eða hvítir og mátt-
ur verkalýðsforingjans í orði og verki voru vopnin í
stéttabaráttunni, sem giltu.
Á tiltölulega fáum ámm hefur dregið úr þessum
skörpu skilum milli vinnuveitenda og verkalýðs, milh
kaups og kjara, milh stétta og stöðu í þjóðfélaginu.
Bæði hafa einstakar stéttir leitað í vaxandi sérstöðu og
svo hitt, sem er þýðingarmeira, að umhverfið er ekki
eins einfalt og einhæft eins og áður. Það er engin ein
lausn sem gildir. Það er svo fjölmargt sem hefur áhrif
á efnahagslega, atvinnulega og félagslega þróun. Hvorki
ríkisvaldið né heldur aðhar vinumarkaðarins geta
ákveðið hlutina í eitt skipti fyrir öh. Markaður, ytri
aðstæður, vaxtaákvarðanir einkabanka, álagning versl-
ana, gengisákvarðanir í útlöndum og fjölbreytt munstur
lífskjara, búsetu, atvinnuástands og svo framvegis verð-
ur ekki skilgreint í einum kjarasamningi. Vinnuveitend-
ur em ekki lengur sami óvinurinn og áður, sem sést
best á því að fuhtrúar vinnuveitenda og verkalýðs hafa
að undafomu setið sömu megin borðsins til að verjast
áfohunum.
Aht hefur þetta dregið úr völdum Alþýðusambands-
ins og hlutverk þess hefur færst frá hefðbundinni verk-
fallsforystu yfir í flókna samninga og viðleitni th að
skhja lögmál efnahagslífs og áhrif þess á lífskjörin. Ás-
mundur Stefánsson hefur þar verið maður síns tíma og
það er eftirsjá í Ásmundi, þegar hann nú hefur ákveðið
að draga sig í hlé. Eftirmaður hans verður að skhja að
forysta ASI er ekki lengur spuming um stríðsæsingar
heldur málefnalega umfiöhun og varðstöðu fyrir launa-
fólkið í krafti þekkingar, skynsemi og víðsýni.
í þeirri umræðu sem fram fer á næstunni verða menn
að muna að það er ekki ríkisstjómin né neinn annar,
sem hefur búið th kreppuna. Óumflýjanlegar aðgerðif
era sameiginleg viðbrögð landsmanna th að halda í
horfinu. Þar getur enginn skorist úr leik né heldur orð-
ið stikkfrí. Alþýðusambandsþingið getur hins vegar
undirstrikað breytt hlutverk sitt með því að taka ábyrga
og æsingalausa afstöðu. Þannig mun ASÍ þing þjóna
best hagsmunum launafólks og þjóðarinnar allrar.
Ehert B. Schram
Listin að reikna
út ræf ildóminn
Nútímamaöurinn gæti' haldið aö
með aukinni skólagöngu, og þá
væntanlega menningu líka, værum
viö íslendingar betur í stakk og í
ílotgaila búnir tíi að standast áfoll
frá örlögunum í sjóninn ená meöan
við sóttum hann fast í skinnfötum
og á sjóskóm og lásum ekkert nema
Helgakver. - Svo virðist samt ekki
vera.
Hin gljáfægða speki
Með aukinni almennri menntun
og tjöldaframleiðslu á sérfræðing-
um og markvissari og þjóðlegri tök-
um á stærðfræðinni höfum við að-
eins orðið leiknari við að reikna
út ræfildóminn og breiða fréttir um
hann út í gegnum fjölmiðla.
Við upphaf hins skipulagða vits
á íslandi kom það aöeins út úr
menntaskólunum í Reykjavík og á
Akureyri, en síðan kom stóra
prófamannabunan frá Laugarvatni
og breiddist út um allt landið með
fagnaðarerindið. - Þar með hófst
möguleikixm á vísindalegum út-
reikningi á öllum hlutum, og náms-
fólk flykktist um allan heim tii að
læra og flytja síöan vitið heim, end-
urbætt og laugað í erlendum gull-
og silfurlindum hinnar gljáfægðu
speki.
Við það var gömlu karlagaurun-
um bolað frá úreltum fyrirtækjum
og ungir rekstrarfræðingar komu
„nýbakaðir" og stjórnuðu þeim í
staðinn. í landbúnaði urðu minni
átök en átök samt og eflaust eitt-
hvað tengd myndlist, því þegar
„blönduð tækni“ ruddi sér til rúms
í málverkinu í Reykjavík var hróp-
að halelúja og niöur með kindina
og upp með kanínuna um allar
sveitir en í staðinn boðaðir „bland-
aðir búskaparhættir", líklega
yegna þess að sonur einhvers ráð-
herra var að gutla í myndlist á
þessum tíma með „blandaða
tækni“. Og mun það vera í fyrsta
sinn í heiminum sem málaralist
hefur gert byltingu í landbúnaði
og lagt hann reyndar að mestu í
auön.
Völdin af tóbakskörlunum
Um þetta leyti voru hámenntaðir
hagfræðingar að taka við völdum
af tóbakskörlunum í bankaráðum
og í ráðuneytunum. Þeir boluðu
búrunum burt og opnuðu hagkerf-
iö, samkvæmt því sem þeir höfðu
lært í Harvard. En samt er ein-
hvem veginn þannig, þegar á þetta
er litið núna, frá sjónarhóli efna-
hagsástandsins í landinu, að svo
virðist að hinir ungu og lærðu
menn hafi næstum einimgis haft
KjaUarinn
Guðbergur Bergsson
rithöfundur
lenskum pokaprestum fyrri tíðar
og hinum vel klæddu hagfræðing-
um samtímans vera sá að áður
sáust syndir landsmanna ekki sem
svart á hvítu fyrr en í gylltubók-
inni hjá guði eftir dauðann, en um
þessar mundir eru þær augsýnileg-
ar hér og nú og útreiknanlegar
í lifanda lífi sem helber stað-
reynd.
Samt er eitthvað farið frjálslega
með tölur, kannski af fjölmiðla-
fræðingum, og því engin vanþörf
aö dagskrárgerð sjónvarps og út-
varps breytist og nýir þættir hefjist
þar sem fjölmiðlun er rædd og hún
„tekin á beinið", því stundum les
maöur aö hver íslendingur hafi „til
að bera“ 800000 syndir reiknaðar í
krónutölu og eru þær þá í líki er-
lendra skuida eöa skuldasöfnunar.
„Um þetta leyti voru hámenntaðir hag-
fræðingar að taka við völdum af tó-
bakskörlunum í bankaráðum og í ráðu-
neytunum. Þeir boluðu búrunum burt
og opnuðu hagkerfið..
vit og lærdóm til þess að biðja um
erlend lán. Það gátu þeir af því að
þeir „kunnu enskuna", en karla-
búramir kunnu enga erlenda
tungu og gátu þess vegna ekki
bjargað sér á erlendum málum við
aö biðja um lán.
Þannig hófst tímabil þeirra sem
sáu fram í tímann, eldti eins og
prestamir með aðstoð frá spádóms-
mætti guðs, heldur grilltu þeir í
framtíðina og hag manna í gegnum
hagtölur. Eins og áður hafði verið
alsiða í hinum kristna heimi, að
stjómmálamenn og þjóðhöfðingjar
færu ekki hænufet og gerðu ekkert
hér á jörð án þess að hafa prest eða
kardínála sér við hlið, til halds og
trausts, þá tóku hagfræðingarnir
við þessu mikilvæga hlutverki og
stóðu við hægri hönd hvers forsæt-
isráðherra og útbýttu hundrað pró-
sent réttum boðskap í hagtölum.
Þeir höfðu reiknað þetta út allt
saman og höfðu próf upp á það, og
ef einhver hreyfði efann sem býr í
eðlisgreindinni þá dundu rök pró-
sentunnar á honum og breyttu efa
í sannfæringu hins óútreiknanlega
vits sem er auðsætt og sækir kraft
og sannanlegt gildi sitt til prófskír-
teina skólanna.
Lítil grýla og jólaköttur
Núna virðist eini munur á ís-
í önnur skipti em þær hundrað
þúsund að auki og gætu komist upp
í eina og hálfa milljón „á hvert
bam í landinu" ... ef..., og síðan
er reiknað og fólk hrætt með fær-
eysku grýlunni, því rússagrýlan er
dauð. (Mér finnst vera orðið hægt
að hræða þessa stórhuga og ótta-
lausu þjóð með lítilli grýlu, nema
við séum aö sækja í þjóðlega farið
og forum bráðum að verða hrædd
við það að við kunnum að fara sem
lítill biti í jólaköttinn, en ekki
kjaftinn á hinu t.d. alþjóðlega auð-
valdi.)
Að svo búnu er „leikið sér með
tölur“ og reiknað út hvað syndim-
ar yrðu margar eftir hundrað ár
og „hvaða arfi við skiluðum böm-
unum okkar".
Er verið að gefa í skyn aö á næstu
öld muni öll íslensk börn fæðast
með skuldahala? Er þetta hin ís-
lenska lífssýn sem er byggð á hag-
sýni og æðri menntun?
Væri þá ekki best að veitt yrði
strax fjármagn til Háskólans svo
hönnunarfræðingar og prófessorar
þar gætu rannsakaö og fundið upp
halaklippur? Annars væm útlend-
ingar vísir til að halda að hér
byggju ekki eskimóar heldur væri
þetta apalýðveldi.
Guðbergur Bergsson