Dagblaðið Vísir - DV - 25.01.1993, Síða 15

MÁNUDAGUR 25. JANÚAR 1993.
15
Geggjuð
skuldaaukning
Stundum gæti maöur ætlað aö
stjómmálamenn og valdsmenn
aðrir hefðu ekki hugmynd um hvaö
er aö gerast í samfélaginu. Aö
minnsta kosti verður skeytingar-
leysi ráöamanna gagnvart skuld-
um heimilanna varla skýrt öðru-
vísi en meö þekkingarleysi þeirra.
í ársbyijun 1989 voru skuldir
heimilanna 101 milljarður króna. í
byijun þessa árs, 1993, var skulda-
byrði þeirra oröin 236 miiijarðar
króna. í forvitnilegri grein um
þessi mál eftir Sigurð B. Stefáns-
son, 14. janúar sl., var bent á að
skuldaaukningin jafngilti þvi að
aUar fjögurra manna fjölskyldur í
landinu hefðu tekið yfir tveggja
milljóna króna lán á tímabilinu.
Þetta er enn geggjaðra ef haft er í
huga að auðvitað eru mörg heimih
Kja]]aiiim
Óskar Guðmundsson
blaðamaður
„Bankar og peningastofnanir auk
þeirra örfáu annarra stórra aðila sem
ráða vöxtum á íslandi hafa þannig sýnt
ótrúlegt ábyrgðarleysi með vaxtapóli-
tík sinni.“
alveg skuldlaus, þannig að þau
skuldsettu eru alveg ofboðslega
skuldug.
Bankar í vondum málum
Bankar, sparisjóðir og aðrar pen-
ingastofnanir hafa ekki brugðist
við þessum aðstæðum þótt fáir eigi
stærri þátt í skuldaaukningunni.
Ailt frá því heimild var til þess
gefin árið 1986 að leggja vexti á fjár-
magn eftir geðþótta hafa peninga-
stofnanir leigt út fjármagn á okur-
vöxtum.
Okurvaxtapólitíkin hefur ævin-
lega verið varin af stjómvöldum,
lífeyrissjóðakóngum og öðrum
þeim sem standa sömu megin fjár-
ins. Stjómmálamennimir dönsuðu
með.
Það var fullyrt að vextirnir
myndu lækka um leið og verðbólg-
an færi niður. Og svo þegar verð-
bólgan var komin niður var sagt
að þegar verðbólgan hefði legið
niðri um nokkurra mánaða skeið
Vaxtatafla
INH'.AN NAFNVEXÍifl ARSAVOXTUN
1.2 í- %
Sn«fílei5 2- 'hruytð inmslæðH ohreyfð. verfttr inmstatCa innst ytir 500 Cúsund Verfttr mns! yflr 500 þusund Spanleid 3- þreyta innistæfta ohfoytð .verotr mmstæða Spariicið 4- vorfttr inmslzða 3.00* 0 OO'jb 3.50% S.50% 5 50% 6.50%
Spaiíioift 5— vcffttr. mmstæfta 6.50%

Orlotsr verfttryggftir reikn 4.7 5%
a! gengi sbinding m.v. SDR 11 geng.sbínding m .v. ECU 6.00% B 50%
Tfrkg aMrikn. emsUKImpar 0 7 6 %
„Það var fullyrt að vextirnir myndu lækka um leið og verðbólgan færi
niður,“ segir m.a. í greininni.
myndu vextimir lækka.
Það var einnig fuilyrt að vextim-
ir húiruðu niður þegar þenslunni
í efnahagsmálum linnti. En jafnvel
eftir að samdráttur hefur staðiö um
margra missera skeið er htið lát á
háum vöxtum. Fjölmargir sérfræð-
ingar í efnahagsmálum, stjórn-
málamenn og hagsmunaaðhar hafa
hangið í þessum falsrökum. Vextir
hafa hins vegar htið lækkað.
Ábyrgðarleysi bankastofn-
ana
Vitað er að atvinnuhfið hefur
ekki staðið undir ávöxtunarkröf-
unni á okurvaxtatímabihnu. Og
það er enn lengra frá því að heimh-
in hafi staðið undir þessari ávöxt-
unarkröfu.
Afleiðingar okurvaxtanna urðu
m.a. þær að fjöldi fyrirtækja varð
gjaldþrota. Smám saman féh at-
vinnurekstur í verði, veðin rýrn-
uðu. Þar sem bankarnir og pen-
ingastofnanir höfðu ekki náð að fá
veð í eignum stjómenda, hluthafa
og ættingja þeirra fóm þeir líka að
tapa fjármagni beint á gjaldþrotun-
um. Viðhrögð þeirra hafa verið eins
og ævinlega: að hækka vextina.
Bankar og peningastofnanir auk
þeirra örfáu annarra stórra aðha
sem ráða vöxtum á íslandi hafa
þannig sýnt ótrúlegt ábyrgðarleysi
með vaxtapólitík sinni. Bankamir
hafa ekki reynst vera færir um að
axla þá ábyrgð sem þeim var fahn
með „frelsinu" á sínum tíma.
í framhaldi þarf auðvitað að grípa
th víðtækra ráðstafana th aðstoðar
heimUunum. Um það verðurfjallað
síðar.
Óskar Guðmundsson
Vinnusvik eða
vanhæfni?
„Eftir allar þessar umræður litu þing-
menn þannig á málið að tíundi hver
þeirra greiddi ekki atkvæði eða sagði
sem svo: „Mér er fjandans sama, þetta
skiptir engu máli“.“
Nú loks, eftir mikið fum og fuður,
er EES-samningurinn kominn í
gegnum Alþingi og afgreiddur það-
an.
Þetta mál hefur nú verið æði
lengi tU umíjöllunar og hefur með-
ferð þess náö yfir tímabU þar sem
allir flokkarnir, með einni undan-
tekningu þó, hafa átt aðild að stjórn
landsins og hafa hver og einn ljéð
máhnu brautargengi meðan á
stjórnarsetu hefur staðið.
Og nú hlýtur manni að verða
spum; hvers vegna þurfti þetta að
taka svo langan tíma?
Jú - stjórnarandstaðan lagðist í
andstöðu, notaði hvert thefni tU að
hefja langar umræður um öh frá-
vik sem upp komu th langra ræðu-
halda meira og minna um málið í
heild.
Að svíkjast um
GreinUega var um annað tveggja
að ræða að menn stunduðu málþóf
eða að þingmenn eru vanhæfir í
þvi að tjá sig skilmerkUega án
óhæfhegs orðagjálfurs.
En hvort heldur sem er, ef þing-
menn eru með málþóf, þá eru þeir
jafnframt að svíkjast um, ekki að-
Kjallarinn
Benedikt Gunnarsson
framkvæmdastjóri
eins að nýta iha þann vinnutíma,
sem þeir fá greitt fyrir af þjóðinni
og ber að skUa henni á forsvaran-
legan hátt, heldur sóa þeir jafn-
framt vinnutíma 62 annarra launa-
manna þjóðarinnar og vanvirða
þannig þá sem vUja skUa sínu
vinnuframlagi á heiðarlegan hátt.
Hins vegar, ef þingmenn eru ekki
í stakk búnir til þess að fjá skoðan-
ir sínar á skUjanlegan hátt, stutt
og skUmerkUega, þá er annaðhvort
að gera aö senda þessa menn á
námskeið og kenna þeim að hugsa
og tala rökrænt eða þá að segja
þeim upp og senda þá heim.
í þessu tilfelli eyddu þingmenn
um það bil fimm ársverkum í að
afgreiða mál sem lá orðið ljóst fyrir
og átti ekki að þurfa langar umræð-
ur til að afgreiða. Eftir ahar þessar
umræður Utu þingmenn þannig á
máhð að tíundi hver þeirra greiddi
ekki atkvæði eða sagði sem svo:
„Mér er fjandans sama, þetta skipt-
ir engu máli“.
Er starfsþjálfun nauðsynleg?
Það hlýtur raunar að vera áhta-
mál hvort ekki eigi að senda menn
í hæfnispróf áður en þeir fá að
bjóða sig fram tU að starfa fyrir
þjóðina í eins ábyrgðarmiklu og
vandasömu starfi og þaö er að
stjórna landinu.
Menn eru látnir sanna hæfni sína
og kunnáttu tíl starfa, miklu
vandaminni en þetta, áður en
heimUt er að ráða þá til starfa þar
sem áhrif af röngum ályktunum
og ákvörðunum eru hverfandi mið-
að viö það sem hér kann að gerast.
Svo að ekki sé nú talað um að ganga
til vinnu sinnar með því hugarfari
að svíkjast um og eyða tíma sínum
og dýrmætum tíma samstarfs-
manna í kjaftæði.
Benedikt Gunnarsson
Mismunun
„Ég lít svo á
að innlendir
og erlendir
aðUar séu
búnir að
greiða sitt tU
sameigin-
legi-a sjóða og
eigi að geta
ferðast frjáls-
ir um landið
án þess að
þurfa stöðugt að horga sérstak-
lega fyrir afnot af umgengisrétti
um landið. Ein rökin eru líka að
aðrar atvinnugreinar hafa í ald-
araðir haft afnot af landinu án
þess að nokkrum hafi dottiö í hug
að rukka þær fyrir það. Lands-
virkjun greiðir ekki fyrir sína
umferð vegna virkjana og land-
búnaðurinn greiðir ekki gjald
vegna hestaferða um landið.
Þama er um að ræða mismun-
un á atvinnugreinum. Erlendur
ferðamaður er búinn að borga
flugvallarskatt, innritunargjald,
vegaskatt ef hann fer um vegina.
Að hann eigi svo að borga sér-
staklega fyrir að fá að horfa á
ákveðna staði er fráleitt
í mínum huga eiga þeir fjár-
munir, sem koma til umhverfis-
mála, að koma úr sameiginlegum
sjóöinn.
Dimmuborgir eru sérstakt mál.
Þar standa menn og bryðja
sandinn. Ogþar sem Landgræðsl-
an hefur ekki peninga til að gera
það sem þarf að gera þarna þá á
bara að láta ferðamennina borga,
þeirra gjald hljóti að geta stoppaö
sandinn. Og aö láta menn borga
sérstakt gjald fyrir þaö aö aka
sínum bíl þá vegleysu sem Kjal-
vegur er en ekkert fýrir að aka
malbikaðan veg til Blönduóss er
út í hött."
Staðirnir þurfa
rekstrarfé
„Þaðverður
að byija á að
greina þörf-
ina og hvern-
ig hægt er að
bæta úr
henni. Þeir
staðir sem
ferðamenn
sækjast eftir Ragnarsson, sveit-
að komast á ars,ióri Skútustaða-
þurfa rekstr- hrepps.
arfé tíl aö hægt sé að taka á móti
öhum þeim sem þangaö vhja
koma. Til að fá þetta rekstrarfé
þurfa peningarnir að koma ein-
hvers staðar frá. Ég tel æskhegra
að þeir séu greiddir af almannafé
með skattlagningu. Það hefur
hins vegar ekki tekist og þá er
ekki nema einn kostur th, að láta
þá greiöa aðgangseyri sem njóta.
Þessir sérstöku staðir, sem eru
eftirsóttir th skoðunar, eru að
afla ferðaþjónustunni tekna. Það
er afþeirravöldum sem fólk kera-
ur á viðkoraandi svæði og tekjur
sem feröafólkið gefur af sér koma
m.a. fram hjá þeim sem flytja
ferðafóltóð og þeim sem selja
þjónustu á viðkomandi svæöum.
En þessar náttúruperlur standa
eftir ^félausar og enginn ber
^ger á móti því að landeigend-
ur tækju þessa peninga og flyttu
þá beint til sín. Þeir peningar,
sem ferðamenn hafa borgað í
ýmis gjöld, hafa ektó skhað sér
th þessara staða sem þurfa hluta
þeirra. Ef gjaldtaka inn á
ákveðna staði verður þrautalend-
ingin þurfa peningarmr að renna
alfarið tii þessara staða. “ -gk
Magnús Oddsson,
markaðsstjóri
Ferðamálaráðs.