Dagblaðið Vísir - DV - 23.03.1993, Blaðsíða 15

ÞRIÐ JUDAGUR 23. MARS1993
15
H venær varð
amma þín læs?
Undanfarið hafa menn verið að
ræða um læsi og ólæsi. Tilkynnt
hefur verið fyrirfram um niður-
stöður af nýlegri lestrarkönnun
sem bendir til þess að 25-30% þjóð-
arinnar séu ólæs eða illa læs.
Af þessu tilefni halda menn fundi
og koma fram í sjónvarpi og ræða
alvörugefnir um það hvenær þau
undur hafi gerst aö unga kynslóðin
hafi orðið svo heimsk að hún kunni
ekki lengur að lesa. Það dettur
nefnilega engum annað í hug en
að þetta hafi gerst á allra síðustu
árum. Þeir sem nýlega voru ungir
og eru nú gamlir telja kynslóð sína
alla hafa verið læsa og setið sumar-
kvöldin löng með bók í hönd, oft
íslendingasögu.
Svo setjast menn niður og leita í
höíði sínu orsakanna að þessum
Kjallaiinn
„Svariö er að þjóðin hefur aldrei verið
jafnvel læs og nú. Það er nefnilega þjóð-
saga að allir hafi alltaf kunnað að lesa.“
Eiríkur Brynjólfsson
rithöfundur og þýðandi
„Ef hluti unglinga er ólæs þá hlýtur að minnsta kosti jafnstór hluti for-
eldranna aó vera það líka,“ segir í texta greinarhöfundar.
ósköpum en finna vitaskuld ekki
neitt, enda finnur fólk ekkert ef það
leitar á röngum stað.
Ein gömul lestrarkönnun
Ég hef alltaf grunaö ömmur þess-
arar þjóðar um græsku. Ég held að
þær hafi ekki verið jafnvel læsar
og af er látið.
Mér vitanlega hefur aðeins einu
sinni áður verið gerð könnun á
læsi þjóðarinnar. Það var um miðja
18. öld að Ludvig Harboe og Jón
Þorláksson ferðuðust um landið og
prófuðu börn og unghnga í lestri
og skrift.
Niðurstaðan var að um það bil 'A
þjóðarinnar var læs og skrifandi á
árunum 1741—45.
Okkur hefur farið fram
Þjóðinni brá að vonum og líklega
er þetta ástæða þess að engin lestr-
arkönnun hefur farið fram fyrr en
nú. Menn hafa óttast niðurstöðuna
og talið miklu einfaldara að ljúga
bót og betrun á sig og sína.
Nýja könnunin sýnir sem sagt að
tölumar hafa um það bil snúist
við, þ.e. jafnmargir teljast læsir nú
og voru ólæsir fyrir tveimur öld-
um.
Mér þykir þetta benda til þess að
við séum enn á framfarabraut og
verðum víst að viðurkenna það að
ömmur okkar voru ekki jafn vel
læsar og af er látið.
En hvemig er mögulegt að þjóðin
sem hélt að hún væri 100% læs (fyr-
ir utan fávita) reynist bara vera
70-75% læs? Hvenær urðu þessi
undur?
Svarið er að þjóðin hefur aldrei
verið jafnvel læs og nú. Það er
nefnilega þjóðsaga að allir hafi allt-
af kunnað að lesa. Fyrir nokkrum
ámm fengu bara sumir að fara í
framhaldsskóla en hinir hættu í
skóla og fóru að vinna og öllum var
sama um það hvort þeir kunnu að
lesa eða ekki. Nú eiga hins vegar
alhr þess kost að fara í framhalds-
skóla og þá kemur þessi hrylhngur
í ljós: Þjóðin kann ekki að lesa. Ef
hluti unglinga er ólæs þá hlýtur að
minnsta kosti jafnstór hluti for-
eldranna að vera það líka.
Loks þegar þetta er viðurkennt
er möguleiki á að leysa máhð með
því að kenna fólki almennilega að
lesa eða með því að banna öllu
þessu fólki að fara í skóla eins og
nú virðast ýms teikn á lofti um.
Eiríkur Brynjólfsson
Um rekstrarkostnað lífeyrissjéða
DV fjallar um rekstrarkostnað
lífeyrissjóða á blaðsíðu 4 mánudag-
inn 15. mars sl. Þar er því slegið
fram að af 10 stærstu lífeyrissjóð-
um landsins hafi rekstrarkostnað-
ur á árinu 1991 verið mestur hjá
Lífeyrissjóði bænda og Lífeyris-
sjóði Austurlands. Við þessa fram-
setningu vil ég gera nokkrar at-
hugasemdir.
Fyrst er aö nefna að uppgjörsaö-
ferðir sjóðanna eru ekki samræmd-
ar, t.d. eru kaup á búnaði og tækj-
um ýmist færð sem eignir, sem síð-
an eru afskrifaðar á einhverju ára-
bih, eða gjaldfærð sem rekstrar-
kostnaður á kaupári. Á árinu 1991
endumýjaði Lífeyrissjóður bænda
tölvubúnað sinn. Um var að ræða
endumýjun á 5-6 ára gömlum bún-
aöi en mestu máh skipti að vinnslu-
geta aðaltölvu sjóðsins var orðin
alltof htíl og ekki unnt að auka
hana. Endumýjunin var því óum-
flýjanleg. Kostnaður vegna þessa
nam 5,88 mihjónum króna og var
hann gjaldfærður á kaupári. Þetta
gerist auðvitað ekki á hverju ári.
Að teknu tihiti til þessa lendir Líf-
eyrissjóður bænda um miðbik þess
hsta yfir rekstrarkostnað 10
stærstu hfeyrissjóða landsins sem
DV gerir að umfjöllunarefni.
Varasamur samanburður
Umíjöhun DV er byggð á skýrslu
sem Bankaeftirht Seðlabanka ís-
lands vann upp úr ársreikningum
lífeyrissjóða fyrir árið 1991 svo og
tryggingafræðilegum úttektum á
Kjallariim
Benedikt Jónsson,
framkvæmdastjóri Lífeyris-
sjóðs bænda
áreiðanleik þeirra fuhyrðinga sem
settar eru fram á síðum DV því að
þetta kemur fram í inngangi að
skýrslu Bankaeftirlitsins. Þar era
líka gerðir fyrirvarar um réttmæti
samanburðar á mihi einstakra líf-
eyrissjóða og rakin ýmis dæmi þar
um. Þessir fyrirvarar hefðu getað
orðið glöggum rannsakanda tilefni
th að kanna viðfangsefnið nánar.
Þó að í skýrslunni komi ekki fram
launakostnaður hjá Lífeyrissjóði
starfsmanna ríkisins og Lífeyris-
sjóði sjómanna þá þýðir það ekki
að enginn starfsmaður vinni fyrir
þessa sjóði eða að þar sé unnið
kauplaust. Þessi kostnaður er í
skýrslunni innifahnn í hðnum
„Annar rekstrarkostnaður" vegna
þess að starfsemi þessara sjóða er
það samofin annarri starfsemi inn-
„Fyrst er að nefna að uppgjörsaðferðir
sjóðanna eru ekki samræmdar, t.d. eru
kaup á búnaði og tækjum ýmist færð
semeignir . . . eða gjaldfærð sem
rekstrarkostnaður á kaupári.“
sjóðunum frá ýmsum tímum. Það
er því ekki rétt sem segir í leiðara
DV þennan sama dag að Bankaeft-
irhtið hafi gert tryggingafræðhega
úttekt á sjóðunum þó að það skipti
ekki öðm máh hér en að vitna um
an sömu veggja að erfitt er að
greina sundur launakostnað hinna
einstöku rekstraraðha. Þetta dæmi
sýnir hversu varasamt er að bera
rekstrarkostnað saman með þeim
hætti sem gert er í DV.
Onákvæmar reglur
Þeir tíu stærstu lífeyrissjóðir
landsins, sem DV fjallar um, búa
við afar misjöfn rekstrarskhyrði
og aðstæður. Þaö veldur því að
rekstur þeirra hvílir mjög mismun-
andi þungt á þeim sjálfum. Sumir
hafa mikinn hag af nábýh viö aðrar
stofnanir, bæði hvað varðar hús-
næði og mannafla, eins og áður er
nefnt, aðrir hafa verulegar rekstr-
artekjur á móti kostnaði og fleira
mætti tína th. Það er raunar gahi
á annars ágætum og löngu tíma-
bæmm reglum Bankaeftirhts
Seðlabanka Islands um gerð árs-
reikninga iífeyrissjóða, að útfærsla
nokkurra lykilatriða er ekki nægi-
lega nákvæm. Þetta á bæði við um
fjárfestingar af því tagi sem ég
nefndi hér að ofan og varða rekstur
sjóðanna og eins um færslu fjár-
magnstekna, sem aftur em grund-
vöhur útreikninga á ávöxtun.
Hvort tveggja eru lykhstærðir í
reikningum lífeyrissjóða og höfuð-
máh skiptir að þær séu saman-
burðarhaefar, ekki hvað síst ef
skylduaðhd að lífeyrissjóðum verð-
ur afnumin eins og rætt hefur ver-
ið um.
Það er líklega ekki hægt að æti-
ast th þess að blaðamaður og leið-
arahöfundur DV hafi áttað sig á
þeim atriðum sem hér hafa verið
nefnd. En það er alveg nauðsynlegt
að þau komi fram.
Benedikt Jónsson
„Helstí
vaxtarbrodd-
ur í íslensku
atvinnulífi á
undanförnum
árum hefur
verið í ferða-
mannaiðnað- Gunnar K. Gunnars-
inmn. Það son, framkvæmda-
hefur hins stjóri Handknatt-
vegar reynst leikssambands ís-
dýrt að aug- lands.
lýsa upp landiö í erlendum fjöl-
miðlum. Á HM 1995 á íslandi er
búist viö 700 blaöa- og frétta-
möimum og veröur þar því kjörið
tækifæri til að koma kostum ís-
lands sem ferðamannalands á
framfæri á siðum heimsblaöanna
og í útsendingar í sjónvarpi.
Auk ofangreindra fréttamanna
má búast við a.m.k. 800 áhang-
endum þeirra hða sem heim-
sækja okkur. Keppnin tekur um
hálfan mánuð og ef hver áhang-
andi og fréttamaður eyðir um
7.000 kr. pr. dag í gistíngu, fæði
og annað verða tekjur islensks
þjóðarbús af þessu um 150 milfj-
ónir. Ahir þessir, auk liðanna,
þurfa einnig að greiða fyrir ferðir
sínar th og frá landinu eða sam-
tals um 2.000 manns. Ef reiknað
er með að meðalverð sé um 30.000
kr. á flugmiöa og Flugleiðir flyfji
um 80% af öhum sem koma, eru
tekjur Flugleíða af þessu um 50
mhljónir. Ofangreindar tölur eru
lágmarkstölur en gætu orðið
mun hærri. Keppnin fer fram á
tíma þegar bæði gistirými og
flutningageta Fiugleiöa era van-
nýtt.
Ljóst er aö mikil umræða og
áhugi veröur á handknattleik
meðan keppnin fer fram.“
Máekkitil
þess hugsa
„Eg hef alla
tíð verið
þeirrar skoð-
unar að viö
ættum ekki
að sækjast
eftir því að
halda heims-
meistaramót- . .. .
iðhérálandi Hannes Þ. Skgurös-
árið 1995. Þeg-
ar
son á sæti í fram-
kvæmdastjórn ÍSÍ.
mynd skaut fýrst upp kohinum
sá ég strax aha vankanta á henni.
Mér finnst þessar vangaveltur
manna þyngri en tánim takL
Aðalástæöan er sú aö viö höfum
engan veginn fjárhagslegt bol-
magn th þess að taka þetta að
okkur. Ég hef séð fjárhagsáætlun
fyrir keppnina og þar er gert ráð
fyrir um 43 þúsund áhorfendum.
Eg á eftírað sjá það ganga upp í
því efnahagsástandi sem við lif-
um við um þessar mundir. Áhorf-
endur á sumum leikjunum í Sví-
þjóð vora um eitt hundrað. Hve
margir kæmu til með að greiöa
1.500-2.000 krónur fyrir að sjá
Dani leika gegn Suður-Kóreu á
Akureyri?
Við eigmn frábært landshð í
handknattleik. Það er synd hvem-
ig búiö er að því fjárhagslega. Lið-
ið kemst varla skamnhaust úr
landi til þátttöku á mótum erlend-
is. Éjárhagur Handknattleikssam-
bandsins er slíkur. Við íslending-
ar verðum að vera raunsæir og
ganga að öhum hlutum af fuhri
ábyrgð. Við átium aö hoppa strax
á það þegar aörar þjóðir vom til-
búnar aö taka yfir framkvæmd
kepnnmar^og^gretóajafhvel fyrir
afþéssuveröi." -SK