Dagblaðið Vísir - DV - 06.11.1993, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 6. NÓVEMBER 1993
Erlend bóksjá
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Robert James Waller:
The Bridges of Madison
County.
2. Douglas Adams:
Mostly Harmless.
3. Ben Elton:
This Other Eden.
4. Catherine Cookson:
The Maltese Angel.
5. Sue Townsend:
The Queen and l.
6. John Grísham:
The Firm.
7. Joanna Trollope:
The Men and the Girls.
8. Terry Pratchett:
Only You Can Save
the World.
9. Armistead Maupin:
Tales of the City.
10, John Grisham:
The Pelican Brief.
Rit almenns eðlis:
1. Jung Chang:
Wild Swans.
2. Stephen Fry:
Paperweight.
3. James Herriot:
Every Living Thíng.
4. Nick Hornby:
Fever Pitch.
5. Dirk Bogarde:
Great Meadow.
6. Maureen Lipman:
When's It Coming Out?
7. Peter de la Billíére:
Storm Command.
8. Antonia Fraser:
The Six Wives of Henry VIII.
9. Brian Keenan:
An Evil Cradling.
10- Spítting Image:
Thatcha! The Real Maggíe
Memoirs.
(Bvggt á The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Beatrice Saubin:
Provelsen - dodsdomt i
Malaysia.
2. Jan Guillou:
Den agtværdíge morder.
3. Peter Hoeg:
Fortællinger om natten.
4. Per Hoeg:
Forestillínger om det 20.
árhundrede.
5. Isabel Allende:
Andernes hus.
6. Helle Stangerup:
Sankt Markus Nat.
7. Toni Morrison:
Elskede.
(Byggt á Politiken Sondag)
lOObestubækumar?
í tilefni eitt hundrað ára afmælis
frægustu bókaverslunar Finnlands
var sett á laggirnar nefnd þar í landi
til að búa til lista yfir 100 bestu bæk-
ur veraldarinnar fyrr og síðar. Nið-
urstaðan birtist í nýjasta tölublaöi
ritsins Books from Finland.
Auðvitað er vonlaust að velja 100
bestu bækur allra tíma þannig að
allir séu sáttir. Enda er margt um-
deilanlegt við finnska listann.
Sumar bókanna yrðu þó væntan-
lega á öllum hstum af þessi tagi. Þar
má nefna Biblíuna, Odysseifskviðu
Hómers og Guðdómlega gleðileikinn
eftir Dante.
Af öðrum ritum fyrri alda eru hér
m.a. Játningar Ágústínusar, Pride
and Prejudice (Jane Austen), Cesar
Birotteau (Balzac), Fredmans epistl-
ar (Bellman), Tídægra Boccaccios,
Lísa í Undralandi (Carroll), ljóð Cat-
uUusar, Don Kíkóti (Cervantes),
Great Expectations (Dickens), Kara-
manzov-bræðurnir (Dostojevski),
Madame Bovary (Flaubert), Dauðar
sálir Gogols, Oblomov (Gonsjarov),
Moby Dick (Melville), Essais Mon-
taignes, Die fröhliche Wissenschaft
(Nietzsche), Rubaijat Omar Khaj-
ams, Satyricon (Petronius),
Pantagruel (Rabelais), Ferðir Gulh-
vers (Swift), Walden (Thoreau), Stríð
og friöur Tolstoys, Ævintýri Stikfls-
berja-Finns (Mark Twain) og Birting-
ur Voltaires.
Verk tuttugustu aldar
Ýmis frægustu skáld aldarinnar
eiga verk á fmnska hstanum.
Dæmi um ljóðskáld:
Anna Akhmatova (úrval), Baude-
laire (Les Fleurs du mal), T.S. Ehot
(The Waste Land) og Rilke (Duineser
Elegien).
Helstu dæmi um prósahöfunda:
Umsjón:
Elías Snæland Jónsson
Blixen (Seven Gothic Tales), Borges
(Labyrinths), Brodsky (Less than
One), Bulgakov (Meistarinn og
Margaríta), Calvino (Baron in the
Trees), Camus (Útlendingurinn),
Celine (Voyage au Bout de la Nuit),
Chekhov (sagnaúrval), J.M. Coetzee
(Life and Times of Michael K),
Conrad (Nostromo), Döbhn (Berhn
Alexanderplatz), Faulkner (Light in
August), Marquez (Hundrað ára ein-
semd), Gorky (Barnæska mín), Grass
(The Tin Drum), Greene (The Power
and the Glory), Hasek (Góði dátinn
Sveik), Hemingway (The First
Forty-Nine Stories), Joyce (Odysseif-
ur), Kafka (Réttarhöldin), Lagerlöf
(Nils Holgersson underbara resa),
Thomas Mann (Buddenbrooks),
Mhne (Bangsimon), Nabokov (Lo-
lita), Orwell (Animal Farm), Proust
(A la Recherche du temps perdu),
Singer (Shosha), Solzhenitsyn
(Fyrsti hringurinn), Stendhal (Le
rouge et le noir), Virginia Woolf (The
Waves).
Shakespeare
og le Carré
Nokkur leikrit telja Finnar meðal
100 bestu bóka sögunnar:
Hamlet (Shakespeare), Fröken Júl-
ía (Strindberg), Waiting for Godot
(Samuel Beckett), Pétur Gautur (Ib-
sen), Fást (Goethe), Gahleo (Brecht),
Ödipus konungur (Sófókles).
Athygh vekur að á listanum eru
tvær spennusögur: The Man Who
Came in from the Cold efhr le Carré
og The Big Sleep (Chandler).
Finnar hafa sett allmörg eigin
skáldverka á hstann. Þar kannast
flestir við Kalevala, Óþekkta her-
manninn (Linna) og Múmínáhana
(Jánsson). Aðrar finnskar bækur á
listanum eru hins vegar lítt þekktar
utan Finnlands.
William Shakespeare John le Carré
- verk þeirra teljast til 100 bestu bóka sögunnar, aö mati finnskrar nefndar.
Metsölukiljur
Bandartkin
Skáldsögur:
1. Amy Tan:
The Joy Luck Club.
2. Edith Wharton:
The Age of Innocence.
3. John Grisham:
The Pelican Brief.
4. Michael Shaara:
The Killer Angels.
5. Chatherine Coulter:
Lord of Hawkfell Island.
6. Anne Rice:
TheTaleof the BodyThief.
7. Nancy T. Rosenberg:
Mitigating Circumstances.
8. Philip Friedman:
Inadmissible Evidence.
9. Nelson DeMille:
The General's Daughter.
10. Jackie Collins:
American Star.
11. John Grisham:
A Time to Kiil.
12. Jonathan Kellerman:
Devil's Waltz.
13. Dean Koontz:
Dragon Tears.
14. Donna Tartt:
The Secret History.
15. Anne Rice:
Interview with the
Vampire.
Rit almenns eðlis:
1. Rush Límbaugh:
The Way Things Ought
to Be.
2. The President's Health
Security Plan.
3. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
4. Schwarzkopf & Petre:
It Doesn't Take a Hero.
5. Maya Angelou:
I Know whythe Caged Bird
Sings.
6. Peter Mayle:
A Year in Provence.
7. Robert Fufghum:
Uh-oh.
8. Tom Clancy:
Submarine.
9. Gail Sheehy:
The Silent Passage.
10. Norman Maclean:
Young men 8t Fire.
11. Ross Perot & Pat Choate:
Save Your Job, Save Our
12. Michael Arkush;
Rush!
13. James Herriot;
Every Living Thing.
14. Deborah Tannen:
You just Don't Understand.
15. Ðavid McCullough:
Truman.
(Byggt á New York Times Book Review)
Vísindi
Hringar
Satúmusar
hverfa
Áríð 1995 hverfa hringar Sat-
úrnusar sjónum manna og reiki-
stjarnan verður um nokkurra
mánaöa skeið eins og hvert annað
himmtungl.
Ástæöan fyrir þessu er þó ekki
rakin til breytinga á umhverfi
stjörnunnar heldur vita hring-
amir með vissu millibili þannig
við jörðu að viö sjáum á rönd
þeirra og þá er ekki annað að sjá
en að þeir séu horfnir.
Lif íjorðu
Komíö hefur í Ijós að lífverur
þrífast í olíulindum, allt að þrem-
ur kflómetrum undir yfirborði
jarðar. Þetta eru sýklar sem þola
bæði mikinn þrýstíng og hita.
Þjóðverjar hafa leitað þessara
lífvera og fundið þær bæði í ol-
íunni úr Noröursjónum og frá
heimskautasvæðum Alaska. Enn
er ekki vitað hvort þetta líf hefur
borist niður í olíulindirnar eftir
aö íáríð var aö dæla úr þeim eða
þetta eru forsögulegar lífverur.
Latínubolti
Handbolti var fundinn upp í lat-
ínuskólanum í Ordrup í Dan-
mörku árið 1898. Holger Níelsen
hoyrari samdi reglurnar.
mttf * jr
Umsjon
Gísli Krístjánsson
Fjöldaframleidd böm
í Bandaríkjunum hafa komið fram
háværar kröfur meðal lækna um að
bann verði sett við svokallaðri ein-
ræktun á fóstrum manna. Krafan
kemur í kjölfar tilraunar sem gerð
var við George Washington-háskóla-
sjúkrahúsið í Washington þar sem
vísindamönnurh tókst í fyrsta sinn
aö búa til tvo eins fósturvísa og opna
þannig möguleikann á að fjöldafram-
leiða böm sem öll væru eins.
Ekki er þó verið að krefiast endan-
legt banns við tiiraunum af þessu
tagi heldur vilja bandarísku lækn-
arnir að framhald málsins verði rætt
og almenningi gerð grein fyrir hvað
felst í tilraunum af þessu tagi.
Þeir sem telja einræktun á mönn-
um ósiðlega segja að læknamir vilji
drepa málinu á dreif. Hugmyndin sé
að bíða þar til menn hafi sætt sig við
hugmyndina um fiöldaframleitt fólk.
Gamall
möguleiki
Nokkur síðustu ár hefur verið
mögulegt að einrækta æðri lífverur
með sama hætti og gert var á sjúkra-
húsinu í Washington. Til þessa hafa
allar tilraunir á þessu sviði þó ein-
skoröast við húsdýr. Það kemur þó
ekki á óvart aö læknar skuli hafa
gengið skrefmu lengra og hafið til-
raunir á fóstrum úr mönnum.
Þeir sem hafa áhyggjur af þessari
þróun óttast að sfiórnvöld í ríkjum,
þar sem mannréttindi eru lítilsvirt,
muni láta vísindamenn sína leika
þessar tilraunir eftir. Veröur mönn-
um hugsað með hryllingi tíl þess
hvað Adolf Hitler hefði gert hefði
hann vitað af möguleikanum á að
fiölfaida ofurmenni.
Erfingi til vara
Margar aöferðir eru notaðar viö einræktun. Þetta er sú sem
notuð var á héskólasjúkrahúsinu í Washington.
Kjarnasýra: Þarna er erföaefniö geymt.
Næring fyrir frjóvgaða fósturfrumu.
Eggjahvítulag: Myndar
hlíföarkápu um fósturfrumuna.
Frjóvguö fósturfruma byrjar að
/ / skipta sér: Þá er best aö skipta
i /' /
\;
□
□
fóstrinu í tvo einstaklinga.
Ensím rýfur hliföarkápuna.
Tvöföld fósturfruma tilbúin til
skiptingar. Frumurnar eru los-
aöar í sundur í efnablöndu.

•X
’ í X
Bað f efnablöndu leiðir til þess að frumurnar
losna í sundur.
E
Fósturfrumurnar eru
setta í nýja
efnablöndu meö
algenötum unnum úr
þara.
Ný hlíföarkápa myndast
þegar algenöt og kalsíum
koma saman.
Fruma án
hlíföarkápu.
□
Fósturfrumurnar eru settar í næringarvökva. Þar halda þær áfram
aö skipta sér eins og eölilegar fósturfrumur og eru tilbúnar til
flutnings yfir í leg konu. Eftir eölilega meögöngu fæöast tveir eins
einstaklingar.
Heimild: USA TODAY
DV
Endur að
deyja út
Evrópska hvlthöíðaöndín er að
deyja út vegna þess að frænka
hennar frá Ameríkn er að leggja
stofninn undir sig. Aðeins voru
eftir 22 hvíthöfðaendur í Evrópu
þegar ákveðið var bjarga þeim.
Nú er vitað um 800 endur af
þessu afhrigði en þeim fækkar á
ný vegna þess að amerískar
skarfaendur eru óðum að bland-
ast stofninum og hann hverfur
smátt og smátt.
Þrjár skarfaendur voni fluttar
til Englands áriö 1950 en þeim
hefur fiölgað gifurlega og eru nú
komnar út um alla álfuna.
Sojasósa dugar
gegn krabba
Krabbameinsfræðingur við há-
skólann í Wisconsin segir að við
neyslu á sojasósu minnki líkur á
að fólk fái magakrabba.
Til þessa hafa tilraunir með
áhrif sojasósunnar aðeins verið
gerðar á músum en niðurstöð-
urnar gefa tilefni tfl að ætla að
hún sé einnig holl mönnum.
Þjófavarnar-
verðmerki
í Bandaríkjunum er verið aö
reyna að sameina strikamerki og
þjófavöm fyrir verslanir. Strika-
merkin gefa þá frá sér merki sern
kveikja á þjófavörninni ef farið
er raeð vöruna úr búðinni nema
merkið hafi veriö afmáð um leið
og varan var afgreidd.