Dagblaðið Vísir - DV - 09.03.1994, Blaðsíða 15

15
MIÐVIKUDAGUR 9. MARS 1994
Þarf ríkið
að skera niður?
Ríkissjóðshallinn sl. 10 ár. - „Fyrir þá upphæð mætti kaupa 1000 blokkar-
ibúðir, 100 fermetra að stærð,“ segir m.a. í grein Jónasar.
Á aðalfundi Verslunarráðs ís-
lands fyrir nokkru var fjallað um
niðurskurð ríkisútgjalda. Þar voru
kynntar tillögur nokkurra vinnu-
hópa um samtals 12.500 milljóna
niðurskurð í ríkisfjármálum. En
af hverju þennan tillöguilutning -
þarf ríkið að skera niður?
1000 blokkaribúðir á ári
Ríkissjóður íslands hefur vefið
rekinn með halla á hverju einasta
ári síðasthðin 10 ár. Á verðlagi
dagsins í dag er þessi halh saman-
lagt tæpir 80 mihjarðar króna eða
8000 mihjónir á hverju ári. Fyrir
þá upphæð mætti kaupa 1000
blokkaríbúðir, 100 fermetra að
stærð. Þessum þráláta haha ríkis-
ins hefur verið mætt með aukinni
skattheimtu og erlendum lántök-
um auk þess sem hallinn hefur
spennt upp vexti.
Ótæpileg skuldasöfnun
En hallarekstur ríkissjóðs er ekki
nema hluti af vandamáhnu. Skuld-
ir ríkissjóðs samkvæmt ríkisreikn-
ingi ársins 1992 námu yfir 236.000
mihjónum króna eða tæpri 1 mihj-
ón á hvem landsmann. Ef ríkið
þyrfti aö greiða þessar skuldir eins
og húsbréf, á 25 ámm með 5% vöxt-
um, næmi árgreiðslan 16.700 mihj-
ónum. Þannig er ekki nóg að ná
jöfnuði í ríkisrekstrinum, einnig
KjáUaiinn
Jónas Fr.
Jónsson
lögfræðingur Verslunar-
ráðs íslands
þarf að borga upp skuldir ríkisins.
Á móti þessum skuldum á ríkið
auðvitað einhveijar eignir en
skuldimar eru 150.000 mihjónum
hærri. Þannig þyrftu allar tekjur
ríkisins í eitt og hálft ár að fara í
að borga þennan mismun. Það er
þó verst að þessi aukna skuldasöfn-
im hefur ekki skhað sér í auknum
þjóðartekjum heldur hafa lánin
verið tekin th að fjármagna neyslu
eða óaröbærar framkvæmdir.
Niðurskurður er þjóðar-
nauðsyn
Það þarf varla að velta málinu
fyrir sér, það er þjóðarnauðsyn að
snúa við blaðinu og í því augna-
miði em tihögur Verslunarráðsins
settar fram. Þær em afrakstur af
starfi fjölmennrá vinnuhópa sem
htu á ríkisreksturinn með augum
manna úr atvinnulífinu. í þeim era
ekki einungis gerðar tihögur um
beinan niðurskurð heldur einnig
er bent á ýmsar leiðir og tækni sem
beitt er í einkarekstri og gefast vel.
Fyrir það fyrsta þarf að minnka
umsvif ríkisins en þau hafa aukist
verulega á stuttum tíma. Frá árinu
1980 hafa ríkisútgjöld aukist um
36% að raunghdi á mann á meðan
tekjumar hafa aukist um 21%. Á
þessum sama tíma hefur lands-
framleiðslan aukist um 11,5%. Rík-
isútgjöldin hafa þannig vaxiö þre-
falt á við tekjur þjóðarinnar.
Endurskilgrelna þarf hlut-
verk ríkisins
Rekstrarvandamál ríkissjóös er
þaö stórt aö th þess að ná fram
raunhæfum umbótum þarf að end-
urmeta markmið hins opinbera.
Skhgreina á hvaða verkefnum hið
opinbera þarf nauðsynlega að
sinna eða tryggja framkvæmd á og
markvisst að fækka öðrum verk-
efnum. Selja þarf eignir og verð-
mæti, sem tengjast þeirri starfsemi
er ríkið ætlar ekki að sinna, og láta
söluandvirðið renna th þess að
minnka skuldir hins opinbera.
Að síðustu þarf að hagræöa á öh-
um sviðum í þeim rekstri sem
áfram verður á höndum ríkisins.
Við slíka hagræðingu geta útboð
verkefna (þjónustu) gegnt lykil-
hlutverki. Með útboði er ekki ein-
ungis verið aö kaupa hagkvæmari
þjónustu, nýta kosti samkeppninn-
ar eða minnka umsvif ríkisins
heldur fæst einnig samanburður á
kostnaði og gæðum. Þannig fást
mikilvægar upplýsingar til þess að
meta hvort ríkið eigi að sinna
ákveðnum verkefnum eða hvort
einstaklingarnir era betur th þess
fallnir. Jónas Fr. Jónsson
„Þessum þráláta halla ríkisins hefur
verið mætt með aukinni skattheimtu
og erlendum lántökum, auk þess sem
hallinn hefur spennt upp vexti.“
EES-samningurinn
og félagsleg undirboð
Aðhd íslands að EES hefur í for
með sér aö ísland verður hluti af
sameiginlegum atvinnumarkaði
Evrópubandalagsins (Bandaríkj-
um Evrópu). Aðhd Islands að
EFTA getur ekki haft í för með sér
frjálst flæði launafólks. EFTA hef-
ur takmarkað sig við að tryggja
frjálsa verslun með almennar iðn-
aðarvörar. Á hinn bóginn hefur
ísland verið hluti af sameiginlegum
vinnumarkaði Norðurlanda.
Hvað þýðir aðild að EES?
Það hefur bæði kosti og erfiðleika
í fbr með sér að verða hluti af sam-
eiginlegum atvinnumarkaði í Vest-
ur-Evrópu. íslendingar, sem hafa
góða menntun eða sérstaka fag-
þekkingu, öðlast möguleika til að
sækja um störf við sitt hæfi innan
EES. Það þýðir einfaldlega að þeir
hafa mögiheika á starfi annars
staðar sem hafa góða menntun en
hinir, sem ekki hafa hana, komast
hvergi og era jafnvel verr settir en
áður. Sameiginlegur vinnumark-
aður hefur einnig í fór með sér
vandamál vegna þess að innan EES
era afar mismunandi viðhorf hvað
varðar laun og réttindi launafólks.
Sameiginlegur vinnumarkaður
innan EES mun leiða th þess að
avinnurekendur munu í auknum
mæli leita leiöa th að ráða erlenda
starfsmenn. Það gerist vegna þess aö
innan EES er mjög mikhl munur á
launum og félagslegum réttindum.
KjaUarinn
Gunnlaugur
Júlíusson
hagfræðingur og formaður
Samstöðu um óháð ísland
Hvaðerfélagslegt
undirboð?
Félagsleg undirboð eiga sér fyrst
og fremst staö á eftirfarandi hátt:
1. Það kahast félagslegt undirboð
ef erlendur vinnukraftur er
fluttur th landsiris til að vinna á
lægri launum og við lakari fé-
lagsleg réttindi en sem ghda fyr-
ir íslenskt launafólk.
2. Það kahast félagslegt undirboö
ef íslensk fyrirtæki era flutt th
landa þar sem laun era lægri og
félagslegar aðstæður lakari.
EES-samningurinn yfirfærir í
raun og veru reglur Evrópubanda-
lagsins yfir á sameiginlegan vinnu-
markað EES-svæðisins. Hann
byggist á því grundvallaratriði að
fólk innan EES geti ferðast án
hindrana innan þess og sótt um
vinnu eða hafið sjálfstæðan at-
Mac Donald staðinn á síðasthðnu
ári. EES-samningurinn kyndir
undir þessi vandamál á eftirfarandi
hátt:
* Atvinnurekendur geta hótað af
meiri þunga en fyrr aö flytja fyr-
irtækin úr landi ef þeir fái ekki
þau kjör sem þeir vilja.
* Erlend verktakafyrirtæki hafa
betri möguleika th að keppa við
innlend fyrirtæki en áður. Þau
„Erlend verktakafyrirtæki hafa betri
möguleika til að keppa við innlend fyr-
irtæki en áður. Þau geta undirboðið
íslensk fyrirtæki með því að nota erlent
vinnuafl á lægri launum en um er sam-
ið hérlendis.“
vinnurekstur. Atvinnuleyfi fyrir
erient fólk heyrir sögunni th. Ekki
er hægt aö hindra að erlendir aðh-
ar komi með vinnuafl frá sínu
heimalandi.
Þegar atvinnuleysi eykst verða
það stöðugt fleiri sem eru thbúnir
að ráða sig á kjörum sem era und-
ir þvi sem um hefur verið samið í
kjarasamningum. Það er þegar far-
ið að bera á þessari þróun hjá hótel-
um og veitingahúsum. Er skemmst
að minnast umræðunnar kringum
geta undirboðið íslensk fyrirtæki
með því að nota erlent vinnuafl
á lægri launum en um er samið
hérlendis.
* Með EES-samningnum hafa
verkalýðsfélög ekki sömu mögu-
leika og fyrr á að krefjast sömu
réttinda fyrir erlent vinnuafl sem
vinnur á Islandi eins og ghda fyr-
ir íslenskt verkafólk.
Gunnlaugur Júlíusson
Meðog
ámóti
Aðildarumsókn í Evrópu-
sambandið
Hætta á ein-
angrun
„Ég tel rétt
að gerð sé
rækileg
könnun á því
hverjir séu
kostir og gall-
ar aðiidar ís-
lands að Evr-
ópusamband-
inu (ESB). v.„uUnMv..,
Þannig ætt- þlngmaður Sjálf-
um viö aö staeðisflokksins.
geta áttað okkur á hvaða kostir
eru i boði áður en viö sækjum
um aöhd, th dæmis í ljósi þeirra
samninga sem nú liggja fyrir
miili ESB annars vegar og Aust-
urríkis, Sviþjóðar, Finnlands og
Noregs hins vegar.
Aö mínu mati er hugsaniegt að
treysta megi stöðu íslensks land-
búnaðar í samningum við ESB
þvi þar virðast menn viðurkenna
sérstöðu landbúnaðar á norður-
slóðum. Þá er hugsanlegt að það
megi yfirfæra þá lausn sem Nor-
egur og ESB komast aö í sjávarút-
vegsmálum yfir á island.
í Ijósi þessa væri hægt að leggja
mat á hvort aöhdarumsókn komi
th álita. Markmiðið með umsókn
hlyti að vera það að ná ásættan-
legum samningi viö ESB um inn-
göngu. Aðhd má ekki kosta hvað
sem er en á slíkt reynir ekki fyrr
en í samningaviðræðum.
Eins og staöan er núna lítur út
fyrir að ísland muni einangrast
mjög ihhega, fyrst og fremst póli-
tískt en líka efnahagslega. Standi
íslendingar einir EES-þjóða utan
Evrópusambandsins mun það
kalla á mjög erfðiða stöðu fyrir
útfiutningsvörur okkar á evr-
ópskum mörkuðum."
Fráleitt
„Mér finnst
fráleitt að við
séum að
sækja um að
gerast með-
limir í ein-
hverju al-
þjóðasam-
bandi nema
mönnum sýn- jóhann Ársælsson,
ist þaö hag- þlngmaóur Alþýðu-
stætt og að bandalagsins.
baki liggi ásetrúngur um aðild.
Allt fram á þennan dag hefur það
legið fyrir að kröfur Evrópusam-
bandsins um afsal réttinda í sjáv-
arútvegsmálum, og jafnvel siálf-
um sjálfstæðismálunum, eru óá-
sættanlegar. Þaö er engin ástæða
til þess að gera sér vonir um aö
þær kröfúr hafi breyst það mikið
að viö getum gengið til móts við
þær.
Þeir sem mæla með umsókn í
Evrópusambandið eru að fiska í
gruggugu vatni. Með þessu reyna
þeir að draga þjóðina í átt að
þessu bandalagi og vonast th að
geta unnið hugmyndinni um að-
ild fýlgi. Þaö er unnið að því á
mörgura vígstöðvum að gera ís-
lendinga að þátttakendum í Evr-
ópusambandinu. Samþykkt rík-
isstjórnarinnar um að láta fara
fram á þessu úttekt í Háskólanum
er hluti af þessu ferli. Svona
vínnubrögð munu án efa kaha á
mikh átök í framtíöinni.
Auk þess gætu slík vinnubrögö
reynst skaöleg sinni menn því
ekki nægjanlega vel að tryggja
fr aratíð okkar með tvíhliða samn-
ingum við ESB. Á slíkan samning
ber að leggja höfuðáherslu í stað
þess að gæla viö inngöngu. Þann-
ig mætti tryggja að okkur yrði
gert nægjanlega hátt undir hötöi
sem sjálfstæðri þjóð. Aðhdarum-
sókn hafna ég hins vegar alfarið.
-kaa