Dagur - 24.12.1946, Blaðsíða 17

um ákærum bindindisbrota, en lagt undir
drengskap hvers félagsmanns að segja fé-
lagsstjóra liið sanna af sjálfum, er hann leit-
aði Jress, en það var félagsstjóra skylt að
gera eftir settum reglum við lok hvers fé-
lagsárs.
Þegar félaginu bættist ný bók í bandi
skyldi hún send í umferð milli félagsmanna.
Gæti félagi eigi notað 'hana þá, liéldi hún
tafarlaust til næsta; annars ákvæði á fylgi-
blaði, hve lengi hún mætti vera hjá hverj-
um og dagsetning komu og farar. Bækur
síðan lánaðar eftir ósk hvers.
Aðal-ársfundur skyldi kjósa ritstjóra
sveitarblaðisins. Unglingar hvattir til að
skrifa í það. Lagt fyrir ritstjórann að gaurn-
gæfa vandlega hverja senda grein. Efni
mátti hann ekki breyta (endursend ef ótæk
var) en stafsetningu og orðaskipun skyldi
liann laga eftir þörfum. Þegar svo greinin
kom í blaðinu til höfundar átti hann að
bera hana saman við geymt handrit sitt og
læra af leiðréttingum ritstjóra. — Blaðið
máttu þau heimili, sem engann félagsmann
höfðu, kaupa til sín fyrir nokkra aura, ef
vildu.
Árgjald félagskarlmanna. skykl 1 kr.; 50
aurar fyrir konur og börn.
Eg mun hafa lokið við þetta plagg fyrir
jól 1881; skrifaði mest við týruljós, áður en
ég tók til heimilisstarfa á morgnana. F.ftir
nýárið sendi ég það — með minna en hálf-
um huga — til umburðar, eftir boðleið
sveitarinnar: Kaupangssóknar, sem þá hafði
rúmlega 100 manns. Nú var að bíða átekt-
anna og voru þær mér æði tvíræðar. Eg vissi
að svona afskiftasemi þótti þá ekki tilheyra
öðrum en lielztu forvígismönnum héraðs-
1 ífsins, ráðnum og rosknum. Hve mátti ]rá
eigi skammast sín stráklingur úr Garðsár-
dal, alveg ómyndugur ,að tvlla sér á bekk
þeirral — hafði líka heyrt einn þeirra mæla
svo, að menn gerðu sig að sjálfs sín þrælunr
með þeim hundsskap, að fara í bindindi.
Nú liðu dagar og viktir. Enga vissi ég
minnast á þetta tiltæki mitt og ég hafði ekki
hugrekki til að minnast á það við neinn —
ekki einu sinni pabba minn né bróður minn
Kristinn. Hann var þá ekki nema 13 ára, þó
fannst mér senr allt væri tapað yrði hann
ekki með mér. Eg var lítið heima eftir ný-
árið, var þá farinn að segja börnum ofur-
lítið til í námsgreinum þeim, sem nú áttu
að nemast fyrir fermingu. Biðin og óviss-
an var mér löng.
Ungur orðfær maður yzt í sveitinni hafði
byrjað á því næstliðinn vetur að skrifa ofur-
lítið blað og senda það á bæina í kringum
sig. Nú þennan vetur var það eitthvað víð-
förlara undir nafninu „Gestur“. Eigi það
heldur flýtti sér að minnast á lnigmynd
mína. Líklega var hún svo langt neðan við
allt vit, að enginn sá ómaksi'irs vert að hrófla
við henni mér til minnkunnar. Hún hlaut
að kafna sjálfkrafa. — Loksins dirfðist ég að
spyrja bónda þann, sem ég dvaldi hjá við
barnatilsögnina, hvernig honum hefði lit-
ist á skrif mitt. Hann var fáorður um það
— helzt það, að þetta væri æði stórt í ráðist
og óvíst hvort fyrirhöfnin borgaði sig, þótt
meiningin væri góð.
Loksins með vori kom Gestur með langa
og all-skorinorða ritgerð um umburðarbréf-
ið. Var þar því flest fært til foráttu og ó-
merkingar. Höfundur nelndist „Miðfjarðar-
skeggi“, en brátt vitnaðist, að þetta \’ar
tryggur þegn Bakkusar í miðri sveitinni, er
hafði þó orðið fyrir þungu og æfivarandi
áfalli fyrir samlélag sitt við hann. — Jæja,
þetta var heldur betra en ekki neitt, — ein-
hver gat vaknað og máske ýtt við öðrum.
Og von bráðar kom Gestur aftur með all-
langt innlegg. Þar var veitzt að Skeggja, eigi
mjög hranalega, en þannig að orðvali, að
mönnum varð að brosa. Fullkonrið fylgi við
upp'hafsmálefnið lýsti sér. Hér var undir-
skriftin „Dalakollur“ og þótti snjallt, að
þessir piltar hittust aftur að nýju. Og eigi
leið á löngu að lraft var fyrir satt, að þessi
Kollur væri úr Garðsárdalnum: Kristinn
litli á Þremi. Eg held eg hafi lofað forsjón-
ina, þegar eg fékk vitneskju um jrað. Ekki
man eg, livort fleiri hnippingar milli þeirra
■fór l’ram þetta vor.
Nú var eg ráðinn í að leggja ekki niður
rófuina. Boðaði eg nú til almenns fundar til
þess að ræða um frumvarpið og taka ákvörð-
un um félagsstofnun. Mig minnir að fund-
inum væri valinn uppstigningardagur (þá
eigi messað í sóknarkirkjunni) og fu-ndar-
staður þar sem Miðfjarðarskeggi átti lieim-
ili. Veður var hið bezta fundardaginn.
Komu flestir unglingar sóknarinnar, frá
fermipgaraidri til 20 ára. 4 bændur (Vil-
hjálmur í Kaupangi, faðir minn og 2 aðrir)
voru á fundinum. Ekki lét Miðfjarðarskeggi
sjá sig þar. Ekki er mér vafi á því, að greinir
Dalakolls áttu þátt í komu unglinganna.
Nú var, eftir fundarsetningu, tekið til
■frumvarpsins. Sú aðalbreyting var gerð á
því, að taka kaffið úr fcistu félagsbindindis-
stöðunni. En samt skyldi Jrað vera eitt af
félagsstörfum, að sporna við nautn Jtcss,
með stuðningi bindindissamtaka Jreirra, er
Jrað vildu eða öðrum sæmandi ráðum. Aðr-
ar breytingar voru smávægilegar, helzt orða-
lagfæringar til skýrari skilnings. Var Vil-
hjálmur Jrar einkum til hjálpar.
Nú skráðu sig í svona félag 20 unglingar.
Eigi nema einn (faðir minn) af bændunum.
Svo ákváðu Jressir fund með sér aftur við
fyrsta tækifæri, til Jress að gefa félagi sínu
nafn og búa undir framkvæmdir.
Fundur Jressi komst á; eg man nú ekki
hvaða dag. Hver lundarmaður mátti leggja
fram rniða með því félagsnafni, sem honum
geðjaðist bezt, síðan skyldi valið það, sem
fengi flest atkvæði, að Jreim öllum heyrðum.
Hlutskörpust urðu nöfnin: „Hið eyfirzka
æskumenntunarfélag" og „Menntvinafé-
lag“. Eg var fyrst fremur með liinu fyrra,
með því að það kom heim við hugsun mína
um Jrroska félagsins, ef vel gengi, þannig,
að félagið smá-færði út kvíarnar í héraðinu
og skiptist í deildir, þegar stækkaði, t. d.
deild næði y.fir kirkjusókn. En mér fannst
fljótt þetta nafn of mikið í munni, féllst því
á liitt, sem varð og ofan á. (Bæði líklega
byggð á meðvitundinni um stærri nöfn:
„Hið ísl. bókmenntafélag“ og „Þjóðvinafé-
lagið“.) Svo var kosið í stjórn félagsins.
Þá var og rætt um sveitarblaðið. Nafn
Jjess valið á sama hátt, og varð „Vísir“ ofan
á. En með því að nú var komið fram á
sumar, þótti rétt að geyma frekari ráðstaf-
anir um Jrað til haustsins.
Samjrykkt var, að reyna að koma á sund-
námi Jjá um sumarið fyrir unglingspilta.
Nefnd var kosin til framkvæmda. Hún út-
vegaði kennara. Og með Jrví að ekki var völ
á heitu vatni á félagssvæðinu, lögðu félags-
drengir vinnu í að hlaða fyrir kaldan sund-
poll við túnið á Garðsá. F.n þetta kom að
litlu haldi: Mislingaárið mikla sumarið
1882 datt á með dauðsföllum, og þess utan
var sumar þetta svo afar kalt, að frost og
snjó bar að í miðmánuðum þess. — For-
stöðumenn væntanlegs bókasafns voru kosn-
ir og ákveðið, 'hvaða bækur skyldi kaupa til
byrjunar. Úrdráttur kaffinautnar og eitt-
hvað fleira kom til meðferðar á fundinum.
Skeggi hafð’i dregið í sinn hlut eitthvað
lítið af unglingum. Þeir fengu vitneskju
um bvaða nafn Menningarvinafélagið hafði
valið sínu fyrirhugaða blaði, enda ekkert
leyndarmál. Strax, „er nótt té)k að dimma,“
sýndu Jreir þá rögg af sér að rita blað til
sveitargöngu, gáfu J)að út í arkarbroti og
nefndu Vísi. Menntavinafélagar urðu seinni
— enda hraði, nafnshnupl og útþennsla
hinna stílað til að kæfa fyrirætlun þeirra.
Þegar Menntavinafélagar gátu koinið því
\ ið, sendu þeir sinn Vísi. Var hann í miklu
minna broti. Slörkuðu þeir nú tveir um
sveitina, og almenningur fann það bezt
Jreini til aðgreiningar, að nefna Stóra-Vísi
og Litla-Vísi. Sköpuðust af því ýmsar lík-
ingar um hlutfall starfs þeirrá og göngu,
jafnlramt J>ví, að Stóri-Vísir slitnaði miklu
meira í sínum ferðum. — Tóku Jreir nú
fljótt að stangast Skeggi og Kollur. En fleiri
komu nú til sögunnar af samherjum Kobs.
— Eg man ekki hve Stóri-Vísir entist langt
fram á veturinn.x)
Menntavinafélagið lagði nú einkum
stund á að eignast fræðibækur. Það gekk
strax í Bókmenntafélagið og Þjóðvinafé-
lagið. Ný félagsrit öll (nema 4—5 fyrstu árg.)
voru boðnir með mjög niðursettu verði.
Notaði félagið sér það. En annars voru
fjárráðin svo sáralítil, að meira fékkst nú
ekki á 1. ári.
Með næsta nýjári kom Menntavinafélag-
ið á blaðakaupum fyrir sveitina, þannig, að
heimilin lögðu saman hlutfallslega í verð
blaðanna. Svo gengu þau sem hraðast boð-
leið bæ frá bæ til lestrar. Menntavinafélag-
ið lagði þeim til kápur úr pappa og skinni,
svo að eigi þurfti að brjóta þau saman og
fékk að eiga þau í staðinn, að lokinni um-
ferð Þannig átti nú hvert heimili kost á að
lesa 3—4 blöð; flestöll eitt eða ekkert áður.
— Bókalestri fór nijög fram um þessar
mundir.
Nýjung var það, að Menntavinafélagið
kom sjónleik til framkvæmda á næsta vori
-----------(Framhald á bls. 31)
i) Eitthvað at félagsblaðinu „Vísi" er m\ í eigu
Lanclsbókasafnsins. — Kr. G.
JÓLABLAÐ DAGS
15