Dagur - 23.12.1959, Blaðsíða 21

JÓLABLAÐ DAGS
Dvöl í Eyjafiröi og „um fjöll
suður“.
Guðrún, móðursystir Jónasar,
bjó þá í Hvassafelli í Eyjafirði, og
tók hún Jónas í dvöl eitthvert tíma-
bil. Mun hún hafa látið sér annt
um þennan frænda sinn og eitthvað
styrkt hann til náms. Móðir hans
ikom honum strax eftir fermingu til
náms hjá Einari Thorlacius, presti
í Goðdölum. Var Jónas náskyldur
ihonum, því að séra Hallgrímur og
Einar voru systrasynir. Lærði Jónás
þarna undir Bessastaðaskóla, en
þangað fór hann síðsumars 1823.
Um sína fyrstu ferð kvað Jónas:
Fluttu mig forlög
um fjöll suður — o. s. frv.
Bessasaðaskóli hafði valið kenn-
aralið og var talinn mjög fullkom-
inn. Skólastjórinn 'var Jón Jónsson
og kenndi hann guðfræði, því að
skólinn var aðallega ætlaður til
undirbúnings prestum, og munu
flestir sem prestvígslu tóku á þeim
árum ekki hafa hlotið menntun
annars staðar. Annar kennari við
þann skóla var Hallgrímur Schev-
ing, frændi Jónasar. Hann var
heiðursdoktor frá Hafnarháskóla.
Kenndi hann grísku og latínu.
Þriðji kennarinn var Sveinbjörn
Egilsson, hinn frægi málfræðingur.
Fjórði kennarinn var Björn Gunn-
laugsson „spekingurinn með barns-
hjartað“. Kenndi hann stærðfræð-
ina.
Jónas mun hafa verið vel undir
námið búinn og fékk hann fljótt
orð fyrir góðar námsgáfur. Hann
fékk fullkomna ölmusu (námsstyrk)
strax á öðru skólaárinu, sem veittur
var fátækum en efnilegum náms-
mönnum. Svo mun Jónas hafa unn-
ið heima á Steinsstöðum á sumrum
hjá systur sinni og mági.
Rannveig, systir hans, giftist 19
ára gömul. Munu þau þá hafa tek-
ið við búsforráðum á Steinsstöðum.
Tómas var mesti framfaramaður,
\
og gerðu þau garðinn frægan.
Rannveig var mikill kvenskörung-
ur. 'Þau eignuðust 4 börn. Hall-
grímur var elztur, fæddur 1822.
Tvö börnin dóu ung. — Piltur,
Jónas að nafni, efnisbarn að öllu
leyti, sem móðurbróðir lians kvað
um látinn, og stúlka, sem mér er
óljóst um nafn á. Yngst var Rann-
veig Kristín. Hún varð seinni kona
Jóns Thorlacius í Saurbæ í Eyja-
firði.
Hallgrímur Tómasson giftist
konu, Dýrleifu að nafni, Pálsdótt-
ur frá Jórunnarstöðum í Eyjafirði.
Munu þau hafa búið nokkur ár
með foreldrum hans að Steinsstöð-
um. Þeirra synir voru: Séra Tómas
á Völlum í Svarfaðardal og Páll,
sem lengi bjó á Möðrufelli í Eýja-
firði. Konu sína missti Hallgrímur
á Steinssöðum. Eftir það fluttist
hann til Eyjafjarðar,giftist þar ann-
að sinn. Synir hans með seinni
konu voru: Júlíus, er átti Margréti
Jónsdóttur frá Munkaþverá, bóndi
nokkur ár á Steinsstöðum, svo á
Munkaþverá. Biirn þeirra eru: Jón
og Hallgrímur, bændtir þar, og
systir þeirra á sama stað. — Annar
sonur Hallgríms var Valdimar,
bóndi á Litlahóli. Bcirn hans voru:
Margrét sáluga leikkona og Hall-
grímur, sem lengi hefur m. a.
starfað við Leikfélag Akureyrar. —
Utan hjónabands átti Hallgrímur
Tómasson son er Ingimar hét og
lengi bjó á Litlahóli.
Tómas Hallgrímsson ólst upp
hjá ömmu sinni á Steinsstiiðum og
kostaði hún hann til nárns, en Páll
fluttist með föður sínum til Eyja-
fjarðar.
Þá verðurhorfið aftur til Jónasar
Hallgrímssonar um stund.
Jónas og Þóra.
Snemma sumars árið 1828 varð
Jónas samferða norður að Steins-
stöðum séra Gunnari Gunnarssyni,
21
er þá var nývígður prestur að Lauí-
ásil, og IÞóru dóttur hans. — Séra
Gunnar hafði þá verið yfir >20 ár
syðra, lengst af ritari hjá Geir bisk-
upi Vídalín. Eignaðist hann Þóru
þar með ungri þjónustustúlku.Fékk
hún gott uppeldi og menntaðist vel
að þeirra tíma hætti. Jónas mun
hafa verið leiðsögumaður þeirra
feðgina norður, því að hann var
kunnugur leiðinni. Munu þau
Jónas og Þóra hafa féll't hugi sam-
an. Talið er að Jónas hafi beðið
séra Gunnar uin iÞóru sér til handa,
áður en 'þeir skildu á Steinsstöðum,
en Gunnar tekið því dauflega, talið
þau börn að aldri, sem raunar var
rétt, því að Jónas var 20 ára en
Þóra 16 ára, og Jónas óráðinn og
ekki búinn að ljúka skólanámi.
Eftir skilnað þennan yrkir Jónas
hið hugljúfa ástarkvæði: Ferðalok.
Þar seair m. a.:
Ástarstjörnu
yfir Hraundranga
skýla næturský.
Hló hún á himni;
hryggur þráir
sveinn í djúpum dali.
Háa skilur hnetti
himingeimur,
blað skilur bakka og egg.
En anda, sem unnast
fær aldregi
eilífð að skilið.
Þótt Jónas yrði fyrir miklum
vonbrigðum með þessa (að líkum)
fyrstu ástmey sína lét hann ekki
slegið slöku við námið. Tók hann
burtfararpróf úr Bessastaðas'kóla
næsta vor með ágætum vitnisburði.
Hélt liann prófræðu sína í Bessa-
staðakirkju og er hún prentuð með
öðru óbundnu máli Jónasar. Er
hún frá niínu sjónanniði ágæta vel
sarnin.
Jónas mun hafa haft sterka löag-