Dagur - 24.12.1966, Blaðsíða 12

12
JÓLABLAÐ DAGS
lega í Ijós, þegar fréttist af Þórði og
hann hafði sagt frá hrakningum sín
um. Breytni Jóns við veikan föru-
naut sinn mæltist að vonum illa
fyrir. Hann þótti hafa sýnt ókristi-
legt miskunnarleysi og ekki bætti
það málstað hans, að hann skyldi
ekki segja til Þórðar þegar hann
kom í Atlastaði. Að vísu hefur
hann iíklega skammast sín fyrir að
skýra rétt frá skiptum sínum við
Þórð, en engu að síður var það
glæpsamlegt að segja ekki til pilts-
ins og láta hann liggja úti í frost-
inu um nóttina. Má telja það
hreina guðsmildi að Þórður lifði
þá nótt af.
Allt þetta fúlmennskuathæfi Jóns
Hákonarsonar vakti slíka gremju,
að vinir Þórðar og venzlamenn
beittu sér fyrir því að mál var höfð-
að á hendur drösulmenninu. Var
Jón kærður fyrir sýslumanni Ey-
firðinga, Lárusi H. Scheving á
Möðruvöllum í Hörgárdal. Sýslu-
maður stefndi Jóni til þingstaðar
Svarfdæla, Grundar í Svarfaðardal,
og var réttur settur í máli hans 8.
júní 1702. Þórður greindi nákvæm-
lega frá samskiptum þeirra Jóns í
ákæru sinni og er frásögn þessi
byggð á því, sem um þetta mál er
bókað í þinga- og dómabók Vaðla-
Jjings.
Jón gat ekki neitað neinu af því,
sem Þórður bar á hann, né fram-
burði Atlastaðamanna, og er svo að
sjá, að hann hafi viðurkennt yfir-
sjón sína fúslega. Lá því næst fyrir
að ákveða sekt hans eða refsingu..
Sýslumaður skipaði ö manna dóm
í málinu. Dóm þann skipuðu einn
lögréttumaður, Jón Einarsson í
Hraukbæ, og 5 hreppstjórar úr
Svarfaðardal, þeir Gunnar Þorleifs-
son á Böggvisstöðum, Jón Jónsson
á Bakka, Jón Jónsson annar, Hall-
dór Skeggjason á Hofi og Nikulás
Þorbjörnsson í Ytra-Hvarfi. Þessir
heiðursmenn komust að þeirri nið-
urstöðu, að Jón Hákonarson hefði
sér ekkert til forsvara gegn ákæru
Þórðar og -skorti jafnframt alla
frómheitsvitnisburði, svo hann var
sekur fundinn um að hafa forséð
sig stórlega, bæði samkvæmt and-
legu og veraldlegu lögmáli. Loka-
orð dómsins voru þannig orðrétt:
„En af því hann hefur ekki fé til,
fyrir sig að bæta, hafi Jóns Hákon-
arsonar refsing forsvaranlega á-
lagða eftir valdsmannsins tempran
í þingmanna viðurvist, fyrir þessi
sín brot, sem og aðra ótilhlýðilega
höndlun við sína hreppsmenn eftir
framburði lögréttumannsins Jóns
Einarssonar, upp á það að svoddan
ókristileg aðferð við sannkristinn
mann, mætti fyrir Réttarins aðstoð
ei í vöxt fara, heldur sem mest aft-
urhaldast."
Þessa dómsniðurstöðu, sem að
vísu er nokkuð óljós, samþykkti
Lárus sýslumaður, og seinna um
daginn, eftir að jDÍngfundi var lok-
ið, var refsingin lögð á sökudólg-
inn. Merkilegt er, að Jjess er ekki
getið hver refsingin var, en mun
sennilega hafa verið venjuleg fleng-
ing.
Lítið er um Jrennan Jón Hákon-
arson vitað umfram það sem upp-
lýsist við fyrrnefnt réttarhald. Jón
Einarsson lrm. í Hraukbæ virðist
Jiekkja nafna sinn bezt af þeim
dómsmönnum og bendir það til
Jiess, að hann hafi dvalið í Krækl-
ingahlíð eða nálægum sveitum, og
gæti jafnvel verið ættaður þaðan.
Þó er hann ekki á þeim slóðum J:>eg
ar manntalið er tekið 1703. Auð-
vitað gæti hann verið dáinn þá, eða
fluttur í fjarlæg héruð, en samt tel
ég líklegasf að hann sé sá Jón
Hákonarson, sem J^etta ár er vinnu-
maður í Ytri-Grenivík í Grímsey.
Þórður Grettisson var svarfdælsk
ur að uppruna, en ekki mun þó
auðvelt að ættfæra hann nákvæm-
lega, né aðra Grettisniðja, sem fyr-
irfinnast í Svarfaðardal 1703. Þau
eru 8 Grettisbörnin í dalnum þetta
ár og flest í Urðasókn. Öll eru þau
fulltíða, en þó á mismunandi ald-
ursreki. Fjögur eru á aldrinuin 42—
55 ára, en hin eru yngri, 16—27 ára
gömul. Vissulega gætu þau öll ver-
ið hálfsystkini að faðerni og er það
reyndar líklegt, en Grettir sá, sem
hefur getið þau af sér, er ekki í
tölu lifenda 1703 og því ókunnur.
Sama er að segja um konur hans.
Þórður Grettisson var vinnumaður
á Köngustöðum (síðar Göngust.)
1703, hjá Jóni Ingimarssyni bónda
þar og konu hans Oddnýju Grettis-
dóttur, sem samkv. framansögðu
hefur e. t. v. verið hálfsystir hans.
Hún var þá 55 ára (f. 1648) og elzt
fyrrgreindra Grettisbarna, en Þórð-
ur var um það leyti aðeins 17 ára
(f. 1786) svo aldursmunurinn var
mikill. Þórður gerðist bóndi í Svarf
aðardal. Hann bjó á Koti (björg-
unarstað sínum) 1712 og enn 1721,
en líklega á Skeiði 1735 og lengur.
Engar sögur fara af honum eftir að
skiptum hans við Jón Hákonarson
lauk ,enda auðfundið af þeim, og
af vitnisburðum, sem hann fékk
við réttarhöldin, að hann hefur ver
ið friðsamur maður og greiðvikinn.
Segir í réttarskránni að Þórður hafi
fengið „almennilega, fróman og
ærlegan vitnisburð", sveitunga
sinna.
Ekki er víst um kvonfang Þórðar
eða börn. Hann hefur eflaust
kvænzt og líklegt er að Oddný Þórð
ardóttir kona Páls Magnússonar á
Kongsstöðum muni vera dóttir
hans en f.rá þeim mæiti rekja ættir.
Önnur dóttir þórðar hefur verið
Björg, , kona. Bessa Vigfijssonar í
Gljúfrárkoti.
Lýkur svo þessum þætti af Þórði
Grettissyni og hinni sögulegu för
hans yfir Heljardalsheiði á Þrett-
ándann 1702.
(Heimildir: Dóma- og þingbæk-
ur Vaðlaþ., Manntöl 1703 og 1762
úr Eyjaf.).
Austurbrún 2, Reykjavík.