Dagur - 24.12.1966, Blaðsíða 16

15
JÓLABLAÐ DAGS
Fjallgarðurinn austan við Ytri-Jökulsárbotna á Flateyjardal.
an. Það tæmist undir jökulinn á vissu
árabili, og ef til vill hefur Fnjóskadals-
vatnið einnig gert það. Mætti segja mér
að þá hefði verið bomsara-boms, eins
og í vísunni stendur.
Krókur á móti bragði.
Áfram var haldið. Vegurinn liggur um
grýtta mela, en er annars sæmilegur.
Fyrsti gírinn reynist hæfa þessum vegi
bezt, en stöku sinnum tökum við
„spretti“ í öðrum gír, en þeir eru yfir-
leitt ekki langir. Við förum fram hjá
fyrsta eyðibýlinu, Þúfu, sem nú er nán-
ast sannnefni, því þar sjást engin merki
mannvistar, nema fáeinar þúfur, dálítið
grænni en umhverfið. Stutt er þá að
næsta bæ, Vestari-Krókum, en þar
gerist vegurinn verri, enda yfir mýrar-
drög að fara. Það blessast þó allt með
góðri hjálp að ofan.
Rétt fyrir utan Krókabæina liggur
vegurinn upp á einkennilega mela. Eru
þeir samansettir úr ótai hryggjum og
hólum, með djúpum dældum og hvilft-
um á milli. Efnið er yfirleitt fíngert og
góður vegur þarna. Við setjum jafnvel
í þriðja gír spölkorn.
Þóri finnst þetta ágætur skeiðvöllur
að renna eftir og biður mig að láta sig
út úr farartækinu. Ég tel það fráleitt
að hann hafi nokkuð við bílnum, þar
sem honum sé nú ekið í þriðja gír, en
Þórir er á annarri skoðun. Verður það
úr að ég læt Þóri út og hann tekur
jafnskjótt til fótanna og er á svipstundu
horfinn fyrir næsta melhól. Ég ek nú
sem mest ég má upp á hólinn, en þá
sé ég grilla í Þóri lengst norður á
Heiði. Virðist mér óþarft að reyna
þennan leik lengur og hægi ferðina,
fer að athuga melana í kringum mig.
Hverskonar myndun er þetta eigin-
lega? Ég reyni að rifja upp Jarðfræði
Guðmundar Bárðarsonar, en finn ekk-
ert, sem minnir á þessi ósköp. Kemst
helzt að þeirri niðurstöðu, að þetta sé
Jökultímamyndun. Hér hafi Fnjóska-
dalsjökullinn einhvern tíma endað,
og Fnjóskáin runnið út á undan hon-
um og hlaðið undir sig þessum ógrynn-
um af möl og sandi. Þótt einkennilegt
sé, gat ég engar strandlínur fundið í
þessum hólum og ættu þeir þá að vera
eldri en Fnjóskadalsvatnið. Eða var
þetta bara eitthvert rugl? Falskenning?
Sem ég er niðursókkinn í þessar
hugsanir, tek ég eftir því, að bíllinn
er farinn að hossast óvenju mikið,
rykkist og skrykkist til. Þá kemur í
ljós, að hann er kominn langt út fyrir
slóðina. Ég fer út að leita að slóðinni,
og finn hana von bráðar. Hugsa sem
svo, að jarðfræðin sé ekkert lamb að
leika sér við, og þar á ofan varasöm.
Þórir sést nú hvergi, er líklegast
kominn út á Dal.
Bolaflag og Ódeila.
Brátt enda melhólarnir og kemur þá
að grunnri en víðri lægð með rennslétt
um botni. Fyrir norðan hana eru grýtt-
ir ásar og melar. Hinn slétti botn lægð-
arinnar vekur strax athygli. Hann er
allvel gróinn, en þó grisjar í möl sums
staðar, og víða sjást einkennilega ljósir
steinar í mölinni. Þessa sömu ljósu
steina hef ég séð lengst inni í Fnjóska-
dal. Þetta er augljóslega framburður
hinnar fornu Fnjóskár, og þessi egg-
slétta hvilft er þá yzti hluti Fnjóskadals
vatnsins hins mikla, vatnsbotninn, eins
og kalla mætti hann, enda stemmir
hæð hvilftarinnar vel við stallinn í
Þveráröxlinni (um 10 m.).
En hvar er þá útfall Fnjóskárinnar
gömlu? Jú, þarna er það, ekki ber á
öðru. Norður úr hvilftinni að vestan
liggur gildrag eitt, með vallgrónum
botni, sem lítill lækur liðast eftir niður
í hvilftina og fellur síðan yfir hana
vestast og framhjá melunum, niður í
Árbugsá. Þessi litli lækur fellur að vísu
öfugt við gömlu Fnjóská, en sé honum
fylgt spölkorn norður eftir, kemur
brátt að upptökum hans. Þá er dálítið
móahaft og síðan fellur annar lækur í
norður. Hér eru þá núverandi vatna-
skil vesturheiðarinnar, sem svo er köll
uð.
Svo segir í gömlum bókum, að Þórir
snepill nam Flateyjardal allan til
Odeilu. Þetta örnefni er nú týnt, en
hefur á herforingjaráðskortinu verið
flutt austur á fjallgarðinn milli Flat-
eyjardals og Skjálfanda. Hins vegar
má telja víst, enda í samræmi við forna
venju, að Ódeila hafi merkt vatnaskil
Heiðarinnar. Myndi því réttast að setja
þetta örnefni þar niður. Er gott til þess
að vita, að þessi vatnaskil, sem senni-
lega eru einhver þau merkustu á land-
inu, fái þannig stutt og laggott nafn.
Hvilftina áðurnefndu, vatnsbotninn
forna, hef ég með sjálfum mér kallað
Bolaflag, en það örnefni þekkist á
Heiðinni um þessar slóðir, þótt ekki sé
ég þess fullviss, að það eigi einmitt
þarna heima.
Á melunum norðan hvilftarinnar er
allmikill uppblástur, sem sennilega
hefur byrjað fyrir öldum, og gæti það
verið Bolaflagið.
Almannakambur.
Gildragið, sem áður var nefnt, hinn
forni farvegur Fnjóskár, breikkar og
dýpkar er norðar dregur. Brátt kemur
í það dálítil á, vestan úr Heiðinni,
Höfðagilsá, og fellur eftir því norður-
eftir. Verður það nyrst að klettagili
allmiklu, sem brátt mynnir við annað
álíka gil, en eftir því fellur dálítil á,
úr Austurheiðinni. Milli giljanna verð-
ur mjór malarhryggur yzt, sem kallast
Almannakambur. Ekki munu það ýkj-
ur, að sitja hafi mátt klofvega á kambi