Dagur - 20.02.1993, Blaðsíða 15

ÍÖRNIN OKKAR
Laugardagur 20. febrúar 1993 - DAGUR - 15
Kristín Linda Jónsdóttir
Ungbamasund
- um sundkennslu, fyrri hluti
Allir ættu að kunna að svnda. Það að kunna að synda getur
skilið á milli lífs og dauða og öll erum við á einu máli um að
börnin okkar þurfi að Iæra sund. Á síðustu árum hafa ýmsar
nýjungar skotið upp kollinum í sundlaugum landsmanna.
Auk hefðbundinna sundnámskeiða fyrir börn, sundkennslu
skólanna og sundþjálfunar sundfélaganna sjást nú kornabörn
og smábörn sækja sundnámskeið. Fullorðið fólk kemur í
auknum mæli á námskeið og bregður sér jafnvel í hinar ótrú-
Iegustu stellingar í vatnsleikfimi. Auðun Eiríksson íþrótta-
kennari á Akureyri hefur starfað við sundþjálfun og sund-
kennslu um margra ára skeið og er nú formaður Sundfélags-
ins Oðins á Akureyri. Auðun féllst á að svara nokkrum
spurningum um sund og sundkennslu. I þessari grein er fjall-
að um ungbarnasund en í næstu grein verður fjallað um
heimsóknir barna og foreldra í sundlaugar, skólasund og
vatnshræðslu.
Skipulögð kennsla í ungbarna-
sundi hér á landi hófst í Mosfells-
bæ árið 1989. Hér á Akureyri
hófust regluleg námskeið í vatns-
þjáifun barna í nóvember árið
1991. Námskeiðin eru haldin í
innisundlaug Akureyrarsund-
laugarinnar á vegum Sundfélags-
ins Óðins. Ungbamasund hefur
þekkst mun lengur erlendis en
hér á landi en það er upprunnið í
Ástralíu árið 1965.
Áhrif vatnsþjálfunar
„í Pýskalandi hefur verið gerð
rannsókn á áhrifum ungbama-
sunds á börn. Par kom í ljós að
börn sem hafa hlotið reglulega
vatnsþjálfun frá upphafi eru fyrr
til en jafnaldrar þeirra. Þau eru á
undan í hreyfiþroska og hafa
þroskaðra jafnvægisskyn. Þau
eru í betra andlegu jafnvægi en
jafnaldrar þeirra og eiga auðveld-
ara með að takast á við umhverf-
ið. Þessi munur virðist síðan
hverfa þegar börnin eldast. Pegar
þau eru um það bil tíu til ellefu
ára er ekki hægt að greina lengur
mun á þeim börnum sem hafa
hlotið vatnsþjálfun og þeim sem
ekki hafa notið hennar. Markviss
vatnsþjálfun skilar, samkvæmt
þessu, börnum ákveðnu forskoti
í þroska á fyrstu æviárunum en
skiptir ekki sköpum þegar til
lengri tíma er litið,“ sagði Auð-
un.
Hver eru helstu markmið
ungbarnasunds?
„í fyrsta lagi gefa tímarnir í ung-
barnasundinu foreldrum kost á
að vera með barninu sínu. Sinna
því einu reglulega og styrkja þar
með og þroska tengsl sín við
barnið. Foreldrar eru hinir eigin-
legu kennarar barns í ungbarna-
sundi, sundkennarinn er fyrst og
fremst til að benda á og kenna
réttu handtökin, hvetja foreldra
og veita þeim öryggi. En höfuð-
markmið ungbarnasundsins er að
efla félagsleg tengsl, gagnkvæmt
traust og þroska í samskiptum
barns og foreldris. Pessar sam-
verustundir í sundlauginni hafa
reynst mörgum börnum og for-
eldrum mikils virði.
í öðru lagi er um markvissa
hreyfiþjálfun að ræða. í vatni
eiga ungbörn auðvelt með að
hreyfa sig. Sú hreyfing verður til
þess að þau styrkjast og hreyfi-
færni þeirra vex fyrr en ella. Þar |
Auðun Eiríksson sundkennari.
„Ég fæ að fara í sundlaugina með mömmu, húrra!‘
af leiðandi verða þau öruggari
gagnvart umhverfinu. Stöðugt
áreiti á öll skynfærin leiðir að
sama marki.
í þriðja lagi er um kafþjálfun
að ræða. Markmið kafþjálfunar
er að gera barn sem fyrst sjálf-
bjarga í vatni. Öll börn fæðast
með varnarviðbragð sem við
nefnum daglega kyngiviðbragð.
Það lýsir sér á þann hátt að þegar
vitin, munnur og/eða nef, verða
fyrir áreiti loka börnin fyrir
öndunarveginn, í ákveðinn tíma
um það bil 3-5 sek. Þessi með-
fæddi ósjálfráði eiginleiki gerir
kafþjálfun mögulega en hann
dofnar með aldrinum og hverfur
upp úr sex mánaða aldri ef hon-
„Börnin okkar eru það
dýrmætasta sem við eigum og
því ættum við aldrei að fara út í
tilraunir með þau á hlutum
sem við höfum ekki þekkingu á,
eins og kafþjálfun.“
„Stórskrítinn maöur þessi Auðun!“ Heiðrún ásamt móður sinni Fjólu í ung-
barnasundtíma.
um er ekki haldið við. Með aukn-
um þroska verður þessi ósjálf-
ráða lokun síðan áunnin, barnið
hefur lært að loka meðvitað, fyrir
vitin, ef það lendir í vatni.
Það er rétt að geta þess að
vatnsþjálfun ungbarna er ekki
nauðsynleg, en hún er ótvírætt
góður kostur, í þroskaferli ung-
barns og fyrir samskipti barna og
foreldra.“
Þriggja mánaða krfli
í sundi
„Það er algengast að börn byrji í
ungbarnasundi um þriggja mán-
aða aldur. Ég tek ekki yngri börn
en það í tíma til mín. Hins vegar
þekkist það að börn byrji í vatns-
þjálfun sjö til níu vikna gömul.
Pegar börnin koma á námskeið
mæta þau með foreldrum sínum
tvisvar í viku, hvert námskeið er í
mánuð. Flestir foreldrar hafa
kosið að koma með börnin sín á
tvö til þrjú námskeið. í framhaldi
af því fara foreldrarnir sjálfir
með börnin sín í sund og halda
vatnsþjálfuninni áfram. Ef vel er
haldið á spöðunum og þjálfunin
er markviss allt frá upphafi er
ekki óeðlilegt að tveggja til
tveggja og hálfs árs gamalt barn
sé fært um að bjarga sér í vatni.
Þá á ég við að falli það í vatn þá
geti það komist upp á yfirborðið
og jafnvel upp á bakkann af eigin
rammleik. Hins vegar eru þessi
börn auðvitað ekki synt, þau
kunna ekki sundtökin og verða
ekki endilega synt fyrr en önnur
börn. En þau eru vatnsvön og ef
ekkert hefur komið upp á þá eru
þau væntanlega ekki vatnshrædd
heldur líður þeim vel í vatni þar
sem þau gjörþekkja það og eigin-
leika þess.“
Hvernig fara tímar í
ungbarnasundi fram?
„í fyrsta lagi er barnið látið venj-
ast aðstæðum og því gefinn góður
tími til þess. Þegar barnið er orð-
ið afslappað gagnvart umhverf-
inu, hefst hin eiginlega þjálfun,
sem er annars vegar hreyfiþjálfun
og hins vegar kafþjálfun. Æfing-
arnar miðast fyrst og fremst við
aldur og þroska barnsins. Við vit-
um að líkamsþroski barna hefst
að ofan, á hálsi, efra baki og
örmum, og færist svo niður á við.
Æfingarnar taka mið af þessu
þroskaferli. Það sama má segja
um kafþjálfunina, við nýtum
okkur fyrst meðfæddu ósjálfráðu
viðbrögðin til að fara með þau í
kaf og seinna verða æfingarnar
fjölbreyttari samfara auknum
andlegum þroska barnanna."
Aðeins í umsjá
sundkennara
„Að lokum skal það tekið skýrt
fram að engum, óvönum foreldr-
um er ráðlagt að hefja kafþjálfun
barna sinna upp á eigin spýtur.
Köfunin sem slík er einföld í
framkvæmd en rétt meðferð og
handtök í byrjun geta skipt sköp-
um varðandi framtíð barnsins í
ungbarnasundi. Börnin okkar
eru það dýrmætasta sem við eig-
um og því ættum við aldrei að
fara út í tilraunir með þau á því
sem við höfum ekki þekkingu á
eins og kafþjálfun. Þá má geta
þess að samkvæmt könnun sem
gerð var í Svíþjóð fyrir fáum
árum á slysatíðni í ungbarna-
sundi kom í ljós að hvergi í heim-
inum hafa komið upp alvarleg
óhöpp í kennslustundum í umsjá
menntaðra kennara í ungbarna-
sundi,“ sagði Auðun.
Næsti þáttur: í sundi