Dagur - 20.02.1993, Blaðsíða 17

IIM VÍÐAN VÖLL
Laugardagur 20. febrúar 1993 - DAGUR - 17
Stefán Þór Sæmundsson
Móðurmálið
Furður
Francois Fresnau yfirverk-
fræðingur í Caynne í Frönsku-
Guayana bjó til fyrsta regnfrakk-
ann. Fresnau hafði fundið
gúmmítré í Aprouage og gegn-
vætti hann gamlan frakka með
gúmmíkvoðu. Fyrstu regnfrakk-
arnir sem framleiddir voru í verk-
smiðju voru gerðir af Fox’
Aquatic Gambroon Cloak sem
seldi framleiðslu sína í verslun
við Kings Street 28 í London árið
1821. A sama tíma var efna-
fræðingur í Glasgow, Charles
Macintosh (1766-1843) að gera
tilraunir með vatnsþétt efni sem
síðar náði að útrýma öðrum
gerðum efna sem notuð voru í
regnföt.
Hér má bæta við sögunni af
fyrstu gallabuxunum. Levi
Strauss kom frá Bayern til
Ameríku og settist að í San
Fransisco þegar gullæðið var að
byrja. Hann átti miklar birgðir af
efni sem ætlað var í tjöld og til
seglagerðar. Þegar hann sá hvílík-
um ósköpum gullgrafararnir slitu
af buxum hóf hann árið 1850 að
framleiða buxur úr tjalddúknum.
Koparbólurnar komu ekki fyrr
en 1874.
Dagskrá fjölmiðla
Krafan er...
Að þátturinn Krafan er... verði
lagður niður. Það er náttúrlega
ófært að einhver ónafngreindur
blaðamaður eða ritsóði úti í bæ,
sem reyndar er nafngreindur
hér efst til hægri, geti beitt stíl-
brögðum eins og háði, ýkjum og
úrdrætti og gantast með góð-
borgara í skjóli nafnleyndar,
þótt hann sé nafngreindur hér
efst til hægri, án þess að góð-
borgararnir geti svarað fyrir sig
nema með skoti út í loftið því
bölvaldurinn felur sig bak við
nafnleynd, þótt hann sé reyndar
skráður með fullu nafni hér efst
til hægri eins og áður hefur
komið fram. Já, þetta er ófært.
Skoðana- og ritfrelsi á ekki að
líðast í Degi. Löghlýðnir borg-
arar eiga að geta stungið niður
penna án þess að einhver ónafn-
greindur æringi, sem reyndar er
nafngreindur hér efst til hægri,
túlki orð þeirra á sinn hátt, hafi
skoðanir á skrifum viðkomandi
og veki jafnvel athygli á þeim.
Ekki satt, meistari?
Það bar til á skömmtunarár-
ainum að kona nokkur sem
vann á símstöðinni á Akur-
eyrr hringdi til Skarphéðins
Asgeirssonar, forstjóra Klæða-
gerðarinnar Amaro, og ætlaði
að herja út úr honum vefnað-
arvöru einhvers konar. Þegar
hún var að tala máli sínu við
Skarphéðinn, kom stallsystir
hennar á ltnuna og skaut inn
✓
í:
„Ég stend bara uppi svo að
segja klæðlaus.“
„Er það virkilega, fröken?
En hvað það væri gaman að
kynnast yður,“ sagði Skarp-
héðinn.
Málshættir
Kaldráð kona mun klökkv-
andi biðja.
Hlýr hangandi tetur, kvað
kerling og festi garnhnoða
fyrir rass sér.
Skammstafanir eru mikið not-
aðar í rituðu máli, ekki síst í
dagblöðum, og stundum full
mikið. Sumir telja það óvirð-
ingu við lesendur að skrifa
sífellt jan., frkvstj., hagfr., V-
Hún. og Rvík, svo nokkur
dæmi séu tekin, í stað þess að
skrifa orðin til fulls. Sumar
skammstafanir geta líka verið
óskiljanlegar ef lesendur
þekkja lítt til staðhátta, s.s. ef
í fyrirsögn er sagt frá FNVáS,
en slík skammstöfun hefur
sést og stendur fyrir Fjöl-
brautaskóla Norðurlands
vestra á Sauðárkróki.
Algengustu skammstafanir
eiga hins vegar fullan rétt á
sér og eru mjög handhægar en
þá verður að fara rétt með
þær. Ein algengasta villan í
þessu sambandi, sem sjá má í
blöðum daglega, er skamm-
stöfun fyrir hlutafélag. Hluta-
Alfræði
Streita: Líkamsástand sem skap-
ast af andlegu og líkamlegu álagi.
Við álag tekur varnarbúnaður
líkamans til starfa, framleiðsla
nýrnahettuhormóna, einkum
adrenalíns, eykst til muna og býr
líkamann til átaka. Ef viðbrögð
líkamans nægja ekki til að koma
jafnvægi á að nýju koma fram
líkamleg og andleg einkenni, t.d.
taugaspenna, slen, eirðar- og
svefnleysi, ör hjartsláttur, melt-
ingartruflanir, hár blóðþrýstingur
og vöðvabólga. Talið er að streita
félag er eitt orð og er því
skammstafað hf., ekki h.f.
eins og oft sést. Hlutafélag
hefur einnig verið táknað h/f
og er það skárra en hin ranga
mynd h.f., en ég vil hvetja
alla til að tileinka sér hf. Á
sama hátt verða þeir sem
skrifa síðastliðinn og næst-
komandi í einu orði að temja
sér skammstafanirnar sl. og
nk., ekki s.l. og n.k.
Þar á meðal er skammstaf-
að þ.á m., það er ekki punkt-
ur á eftir á-inu. Það er ekki
punktur á eftir táknum metra-
kerfisins, m, cm, mm, km, g,
kg, 1, ml o.s.frv. Þetta eru
alþjóðleg tákn. Ég hef í
uppskriftum séð skamm-
stöfunina gr. fyrir grömm en
það er rangt, gr. er grein/
greinar en g er gramm/
grömm.
eigi þátt í tilurð ýmissa kvilla, s.s.
tiltekinna geðtruflana, magasárs,
háþrýstings og hjarta- og æða-
sjúkdóma.
11.00 I vikulokin.
Umsjón: Páll Heiðar
Jónsson.
12.00 Útvarpsdagbókin og
dagskrá laugardagsins.
12.20 Hádegisfréttir.
12.45 Veðurfregnir • Auglýs-
ingar.
13.05 Fréttaauki á laugardegi.
14.00 Leslampinn.
Umsjón: Friðrik Rafnsson.
15.00 ísmús '93.
Beint útvarp frá setningu
hátíðarinnar í Hallgríms-
kirkju.
16.00 Fréttir.
16.05 íslenskt mál.
16.15 Af tónskáldum.
16.30 Veðurfregnir.
16.35 Útvarpsleikrit barn-
anna, „Sesselja Agnes" eft-
ir Maríu Gripe.
Sjöundi þáttur.
17.05 Söngvar um stríð og
frið.
18.00 „Ormar", smásaga eftir
Eystein Björnsson.
Höfundur les.
18.25 Tvær sónötur eftir
Francis Poulenc.
18.48 Dánarfregnir • Auglýs-
ingar.
19.00 Kvöldfréttir.
19.30 Auglýsingar • Veður-
fregnir.
19.35 Djassþáttur.
Umsjón: Jón Múli Árnason.
20.20 Laufskálinn.
Umsjón: Haraldur Bjama-
son. (Frá Egilsstöðum.)
21.00 Saumastofugleði.
Umsjón og dansstjórn:
Hermann Ragnar Stefáns-
son.
22.00 Fréttir • Dagskrá morg-
undagsins.
22.07 Konsert fyrir selló,
strengi og fylgirödd í A-dúr
Wq. 172 eftir Carl Philipp
Emmanuel Bach.
Lestur Passíusálma.
Helga Bachmann les 12.
sálm.
22.30 Veðurfregnir.
22.36 Einn maður; & mörg,
mörg tungl.
Eftir Þorstein J.
23.05 Laugardagsflétta.
24.00 Fréttir.
00.10 Sveiflur.
01.00 Næturútvarp á sam-
tengdum rásum til
morguns.
Rás 1
Sunnudagur 21. febrúar
HELGARÚTVARP
08.00 Fréttir.
08.07 Morgunandakt.
08.15 Kirkjutónlist.
09.00 Fréttir.
09.03 Tónlist á sunnudags-
morgni.
10.00 Fréttir.
10.03 Uglan hennar Mínervu
- Upplýsingin á íslandi.
10.45 Veðurfrepnir.
11.00 Messa í Arbæjarkirkju.
Prestur séra Þór Hauksson.
12.10 Dagskrá sunnudagsins.
12.20 Hádegisfréttir.
12.45 Veðurfregnir • Auglýs-
ingar • Tónlist.
13.00 Heimsókn.
Umsjón: Ævar Kjartansson.
14.00 Samfelld dagskrá.
15.00 Af listahátíð.
16.00 Fréttir.
16.05 Boðorðin tíu.
Fyrsti þáttur af átta.
16.30 Veðurfregmr.
16.35 í þá gömlu góðu...
17.00 Allt breytist!
Annar þáttur um þýska
leikritun.
18.00 Úr tónlistarlífinu.
18.48 Dánarfregnir • Auglýs-
ingar.
19.00 Kvöldfréttir.
19.30 Veðurfregnir.
19.35 Frost og funi.
Umsjón: Elísabet Brekkan.
20.25 Hljómplöturabb
Þorsteins Hannessonar.
21.05 Leslampinn.
Umsjón: Friðrik Rafnsson.
22.00 Fréttir.
22.07 Poéme eftir Ernest
Chausson.
22.27 Orð kvöldsins.
22.30 Veðurfregnir.
22.35 Allir heimsins morgnar.
23.00 Frjálsar hendur
Rluga Jökulssonar.
24.00 Fréttir.
00.10 Stundarkorn í dúr og
moll.
Umsjón: Knútur R. Magnús-
son.
01.00 Næturútvarp á sam-
tengdum rásum til
morguns.
Rás 1
Mánudagur 22. febrúar
MORGUNÚTVARP
KL. 06.45-09.00
06.55 Bæn.
07.00 Fréttir.
Morgunþáttur Rásar 1.
07.30 Fréttayfirlit • Veður-
fregnir.
Heimsbyggð.
Jón Ormur Halldórsson.
Vangaveltur Njarðar P.
Njarðvík.
08.00 Fréttir.
08.10 Fjölmiðlaspjall Ásgeirs
Friðgeirssonar.
08.30 Fréttayfirlit.
Úr menningarlífinu.
ÁRDEGISÚTVARP
KL. 09.00-12.00
09.00 Fréttir.
09.03 Laufskálinn.
Umsjón: Gestur Einar
Jónasson. (Frá Akureyri).
09.45 Segðu mér sögu, „Marta
og amma og amma og
Matti" eftir Anne Cath.
Vestly.
Heiðdís Norðfjörð les (15).
10.00 Fréttir.
10.03 Morgunleikfimi
með Halldóm Bjömsdóttur.
10.15 Árdegistónar.
10.45 Veðurfregnir.
11.00 Fréttir.
11.03 Samfélagið i nærmynd.
11.53 Dagbókin.
HÁDEGISÚTVARP
KL. 12.00-13.05
12.00 Fréttayfirlit á hádegi.
12.01 Að utan.
12.20 Hádegisfréttir.
12.45 Veðurfregnir.
12.50 Auðlindin.
12.57 Dánarfregnir • Auglýs-
ingar.
MIÐDEGISÚTVARP
KL. 13.05-16.00
13.05 Hádegisleikrit Útvarps-
leikhússins, „Því miður
skakkt númer" eftir Alan
Ullman og Lucille Fletcher.
Sjötti þáttur af tíu.
13.20 Stefnumót.
14.00 Fréttir.
14.03 Útvarpssagan, „Anna
frá Stóruborg" eftir Jón
Trausta.
Ragnheiður Steindórsdóttir
les (17).
14.30 „Mjög var farsæl fyrir
öld í heimi".
15.00 Fréttir.
15.03 Tónbókmenntir.
SÍÐDEGISÚTVARP
KL. 16.00-19.00
16.00 Fréttir.
16.05 Skíma.
16.30 Veðurfregnir.
16.40 Fréttir frá fréttastofu
barnanna.
16.50 Létt lög af plötum og
diskum.
17.00 Fréttir.
17.03 Að utan.
17.08 Sólstafir.
18.00 Fréttir.
18.03 Þjéðarþel.
Egils saga Skallagrímssonar.
Árni Björnsson les (36).
18.30 Um daginn og veginn.
18.48 Dánarfregnir • Auglýs-
ingar.
KVÖLDÚTVARP
KL. 19.00-01.00
19.00 Kvöldfréttir.
19.30 Auglýsingar • Veður-
fregnir.
19.35 „Því miður skakkt
númer" eftir Alan Ullman og
Luciíle Fletcher.
Endurflutt hádegisleikrit.
19.50 íslenskt mál.
20.00 Tónlist á 20. öld.
21.00 Kvöldvaka.
22.00 Fréttir.
22.07 Pélitíska hornið.
22.15 Hér og nú.
Lestur Passíusálma.
Helga Bachmann les 13.
sálm.
22.30 Veðurfregnir.
22.35 Samfélagið í nærmynd.
23.10 Stundarkorn í dúr og
moll.
Umsjón: Knútur R. Magnús-
son.
24.00 Fréttir.
00.10 Sólstafir.
01.00 Næturútvarp á sam-
tengdum rásum til
morguns.
Rás 2
Laugardagur 20. febrúar
08.05 Stúdió 33.
Öm Petersen flytur létta
norræna dægurtónlist úr
stúdiói 33 í Kaupmannahöfn.
09.03 Þetta líf, þetta lif.
- Þorsteinn J. Vflhjálmsson.
- Veðurspá kl. 10.45.
11.00 Helgarútgáfan.
Umsjón: Lísa Pálsdóttir og
Magnús R. Einarsson.
12.20 Hádegisfréttir.
12.45 Helgarútgáfan.
Hvað er að gerast um helg-
ina?
13.40 Þarfaþingið.
14.30 Ekkifréttaauki á laugar-
degi.
- Veðurspá kl. 16.30.
17.00 Með grátt i vöngum.
Gestur Einar Jónasson sér
um þáttinn.
19.00 Kvöldfréttir.
19.32 Rokktíðindi.
Skúh Helgason segir rokk-
fréttir af erlendum vett-
vangi.
20.30 Ekkifréttaauki á laugar-
degi.
21.00 Vinsældalisti götunnar.
22.10 Stungið af.
Guðni Hreinsson. (Frá Akur-
eyri.)
- Veðurspá kl. 22.30.
24.00 Fréttir.
00.10 Næturvakt Rásar 2.
Umsjón: Amar S. Helgason.
Næturútvarp á samtengd-
um rásum til morguns.
Fréttir kl. 7,8,9,10,12.20,16,
19, 22 og 24.
Næturútvarpið
01.30 Veðurfregnir.
- Næturvakt Rásar 2 heldur
áfram.
02.00 Fréttir.
02.05 Vinsældalisti Rásar 2.
05.00 Fréttir.
05.05 Næturtónar.
06.00 Fréttir af veðri, færð og
flugsamgöngum.
(Veðurfregnir kl. 6.45 og
7.30.)
- Næturtónar halda áfram.
Rás 2
Sunnudagur 21. febrúar
08.07 Morguntónar.
09.03 Sunnudagsmorgunn
með Svavari Gests.
- Veðurspá kl. 10.45.
11.00 Helgarútgáfan.
Umsjón: Lísa Pálsdóttir og
Magnús R. Einarsson.
- Úrval dægurmálaútvarps
liðinnar viku.
12.20 Hádegisfréttir.
12.45 Helgarútgáfan
- heldur áfram, meðal ann-
ars með Hringborðinu.
16.05 Stúdíó 33.
Umsjón: Örn Petersen.
- Veðurspá kl. 16.30.
17.00 Tengja.
Kristján Sigurjónsson leikur
heimstónlist. (Frá Akureyri).
19.00 Kvöldfréttir.
19.32 Úr ýmsum áttum.
Umsjón: Andrea Jónsdóttir.
22.10 Með hatt á höfði.
Umsjón: Baldur Bragason.
- Veðurspá kl. 22.30.
23.00 Á tónleikum.
00.10 Kvöldtónar.
01.00 Nætunitvarp á sam-
tengdum rásum til
morguns.
Fréttir kl. 8,9,10,12.20,16,19,
22 og 24.
Næturútvarpið
01.00 Næturtónar.
01.30 Veðurfregnir.
Næturtónar hljóma áfram.
02.00 Fréttir.
- Næturtónar hljóma áfram.
04.30 Veðurfregnir.
04.40 Næturtónar.
05.00 Fróttir.
05.05 Næturtónar
06.00 Fróttir af veðri, færð og
flugsamgöngum.
06.01 Morguntónar.
Rás 2
Mánudagur 22. febrúar
07.03 Morgunútvarpið -
Vaknað til lífsins.
08.00 Morgunfréttir.
- Morgunútvarpið heldur
áfram, meðal annars með
Bandarikjapistli Karls
Ágústs Úlfssonar.
09.03 Svanfríður 8r Svanfríð-
ur.
- Veðurspá kl. 10.45.
12.00 Fréttayfirlit og veður.
12.20 Hádegisfréttir.
12.45 Hvitir máfar.
Umsjón: Gestur Einar Jón-
asson.
14.03 Snorralaug.
Umsjón: Snorri Sturluson.
16.00 Fréttir.
16.03 Dagskrá: Dægurmála-
útvarp og fréttir.
- Veðurspá kl. 16.30.
17.00 Fréttir.
- Dagskrá.
- Meinhornið: Óðurinn til
gremjunnar.
Síminn er 91-686090.
- Hér og nú. Fréttaþáttur
um innlend málefni í umsjá
fréttastofu.
18.00 Fréttir.
18.03 Þjóðarsálin - Þjóðfund-
ur i beinni útsendingu.
Sigurður G. Tómasson og
Leifur Hauksson sitja við
símann, sem er 91-686090.
18.40 Héraðsfréttablöðín.
19.00 Kvöldfréttir.
19.30 Ekki fréttir.
19.32 Rokkþáttur Andreu
Jónsdóttur.
22.10 Allt í góðu.
- Veðurspá kl. 22.30.
00.10 í háttinn.
01.00 Næturútvarp á sam-
tengdum rásum til
morguns.
Fréttir kl. 7,7.30,8,8.30,9,
10, 11, 12, 12.20, 14, 15, 16,
17, 18, 19, 22 og 24.
Næturútvarpið
01.00 Næturtónar.
01.30 Veðurfregnir.
01.35 Glefsur.
02.00 Fréttir.
02.04 Sunnudagsmorgunn
með Svavari Gests.
04.00 Næturlög.
04.30 Veðurfregnir.
- Næturlögin halda áfram.
05.00 Fréttir af veðri, færð og
flugsamgöngum.
05.05 Allt í góðu.
06.00 Fréttir af veðri, færð og
flugsamgöngum.
06.01 Morguntónar.
06.45 Veðurfregnir.
Morguntónar halda áfram.
Ríkisútvarpið á
Akureyri
Mánudagur 22. íebrúar
08.10-08.30 Útvarp Norður-
lands.
18.35-19.00 Útvarp Norður-
lands.