Dagblaðið Vísir - DV - 06.09.1994, Qupperneq 15

ÞRIÐJUDAGUR 6. SEPTEMBER 1994
Kæli- og frystiiðnaður
á „freonfyllirfi"
„Islendingar stefna á heimsmet meðal
vanþróaðra þjóða í losun ósoneyðandi
efna út í andrúmsloftið á lýðveldisári
1994 með 700 til 900 grömm á íbúa.“
íslendingar stefna á heimsmet
meöal vanþróaðra þjóða í losun
ósoneyðandi efna út í andrúmsloft-
ið á lýðveldisári 1994 með 700 til 900
grömm á íbúa.
Lögskipað forvamaeftirlit með
ósoneyðandi kælimiðlaleka og
kerfum gekk í gildi um síðustu ára-
mót skv. reglugerð nr. 533/1993, birt
í Stjómartíðindum. Einn af mikil-
vægustu þáttum reglugeröarinnar
er sá að bijóta á bak aftur þá ríkj-
andi þjóðarhefð frá upphafi
klórflúorefnanotkunar að kalla að-
eins í þjónustuaðila eftir að út hef-
ur lekið og skaðinn er skeður.
Ég hef kannað viðbrögð kæh-
kerfaeigenda varðandi forvarna-
eftirlit. Sárafáir kerfaeigendur
hafa tekið mark á reglugerðinni
það sem af er þessu ári. Samkævmt
innflutningstölum fyrstu 6 mánuði
ársins bendir allt tíl þess að þetta
ár verði metár í metriskum tonn-
um talið, til viöhalds leka sívaxandi
kerfafjölda ef hömlulaust er haldið
áfram á sóunarbraut.
Yfir 700 grömm á hvem íslending
munu fara út i andrúmsloftið á
þessu ári, að öllu óbreyttu = 187
tonn af ósoneyðandi efnum. Van-
þróaðar þjóðir fengu undanþágu
upp á 300 grömm CFC á mann. Á
hér frá greindri sóunarbraut hefur
kæliiðnaöur okkar frá árinu 1987
verið allfjarri takti við skuldbind-
ingar Montreal-sáttmála, vægast
sagt.
Söguleg upprifjun
Kælitæknimenn hér á landi
kynntust ströngum kröfum hjá
NATO árin 1952-1960 við uppsetn-
ingu margs konar kæli- og frystikerfa
á Keflavíkurflugvelli í radarstöðvum.
Þar vom viðhafðar mun strangari
kröfur um hönnun, efni og prófanir
kerfa en gerðist á almennum mark-
aði í Bandaríkjunum.
Reglur þessar þýddu kæhtækni-
menn og gerðu virðingarverða til-
raun til þess að innleiða þær hér á
landi og spara dýrmætan gjaldeyri
í freonleka, fjórtán árum fyrir upp-
götvun eyðingar ósonlagsins.
Reglur þessar hlutu nafnið
KjaUarinn
Sveinn Jónsson
vélstjóri
„Hafnarbúðareglur og vom kynnt-
ar meðal ahra verkfræðistofa í
Reykjavík. Þetta var 1960. Vitnað
var í „Hafnarbúðareglur" í útboðs-
lýsingum varðandi strangar próf-
anir í viðurvist seljanda, kaupanda
og fuhtrúa öryggismála.
Fljótt, þegar fram í sótti, þótti
mörgum það vera óþarfa umstang
að viðhafa strangar prófanir á óeld-
fimum og lítt eitruðum efnum og
„umhverfisvernd“ var óþekkt hug-
tak í þá daga.
Upp úr 1961 hófst kælivæðingar-
kapphlaup til sjós og lands og skap-
aðist sú venja við opnun tilboða að
taka lægsta boði og því miður án
nægilegs tillits til gæða, rekstrar-
kostnaðar, kæhmiðilsþéttleika og
endingartíma kerfanna. Þannig
hafa þessi málefni þróast fram á
þetta ár, með aht of fáum undan-
tekningum. Hafnarbúðartilraunin
var dæmd til að mistakast. Jafn-
framt varð sú venja mjög ríkjandi
hjá kælikerfaeigendum/notendum
að kaha ekki í þjónustumenn fyrr
en kerfið hættir aö kæla, sem í
flestum tilfehum er vegna þess að
kerfið hefur glatað kælimiðh.
Þrátt fyrir marga fréttamiðla í
þessu landi hefur verið ríkjandi
þögn um þessi málefni og þar af
leiðandi fáfræði um þau ráð og
valkosti sem eru tiltækir fyrir þá
sem þurfa að halda áfram kæli-
starfsemi.
Ég tel að fáfræði sé um að kenna
fremur en þvermóðsku hversu
samningsbundið forvamaeftirht
með kæhmiðilsleka á erfitt upp-
dráttar hérlendis en slíkt er „frum-
skilyrði sem enga töf þohr.“
Þrautalending
Til er ráð og leiðir að snúa þess-
ari öfugþróun til betri vegar þó
seint sé ef landsmenn hafa metnað
til að takast á við vandann strax.
Ef metnaðinn skortir vh ég benda
á þrautalendingu. - Á lýðveldisári
gætu landsmenn sagt sig á alþjóða-
hreppinn hjá U.N.E.P. sem vanþró-
uð þjóð og sótt um undanþágu að-
lögunarfrest til aldamótanna.
Sveinn Jónsson
Notkun ósoneyðandi efna í kæliiðnaði á íslandi 1986-1994
Sóunarlínur
kæliiðnaðar
ES5&!
Börn Sophiu heim
Það er kominn tími til að sjóm-
völd hér heima beiti sér af alvöru
í máh Sophiu Hansen. Tyrkneskur
dómstóll er búinn að dæma henni
rétt til að hitta dætur sínar. Þá
bregður svo við að faðirinn stingur
af með þær og er látinn komast upp
með það.
Það hggur í augum uppi að væri
fyrir því vhji þama ytra að láta
niðurstööu dómsins ghda væri
löngu búið að finna dæturnar og
stinga Halim í tukthús.
Gróft brot
Þama er brotið gróflega á rétti
íslensks ríkisborgara og íslensk
stjórnvöld eiga að bregðast hart við
því. Ýmis ráð eru tiltæk til að
þrýsta á Tyrkina th þess að fylgja
eigin dómum.
Islenskir ráðherrar gætu t.d. allir
sem einn ymprað á þessu máh við
erlenda starfsbræður sína þegar
þeir hitta þá á hinum og þessum
fundum. Það þarf bara að gæta
þess vandlega að erlenda pressan
fái um það vitneskju að ráherrun-
um okkar sé ekki sama um hvemig
Tyrkir hagi sér í þessu máh, þeir
séu vandræðagemhngar í mann-
réttindamálum, og fylgi ekki einu
sinni eftir eigin dómum séu dóm-
KjaUarinn
Broddi Bjarnason
bæjarfulltrúi á Egilsstöðum
amir þeim ekki að skapi.
Þá væri ekki úr vegi að ríkis-
stjómin léti frá sér fara éins og eina
eða tvær ályktanir um mannrétt-
indabrot Tyrkja á íslenskum ríkis-
borgara og séð væri um að erlendar
fréttastofur fengju þær ályktanir.
Þrýsta og pota
Væri þessi leið farin kæmi mér
ekki á óvart að ýmsar dyr opnuð-
ust fyrir Sophiu Hansen svo hún
ætti auðveldara með að ná fram
rétti sínum. Það hefur nefnhega
sýnt sig að tyrkneska ríkisstjórnin
hefur viðkvæman snöggan blett.
Sá blettur er neikvæð umfjöllun
um tyrknesk mannréttindamál í
fjölmiðlum ríkja Vestur-Evrópu og
Bandaríkjunum. Á þennan blett
eiga íslenskir ráðherrar að þrýsta
og pota. Væri það stundað af ein-
hverri alvöru er næsta víst að Sop-
hia Hansen næði fram rétti sínum
innan tíðar.
Fjármálin
Fjármáhn í þessu langvinna
deilumáh er sérstakur kapítuh.
Fram hefur komið að fjárhagur
Sophiu Hansen er í rúst eftir ára-
langa baráttu th þess að endur-
heimta dætur sínar. Slíkt undrar
engan og það væri nöturlegt upp á
að horfa ef hún tapaði málinu
vegna blankheita.
Það eru margar matarholur í ís-
lenska stjórnkerfmu ef grannt er
skoðað og ekkert sem segir að ver-
ið sé að gefa fordæmi til langrar
framtíðar þó henni væri veittur
myndarlegur styrkur.
Það mun hafa verið Frankhn D.
Roosvelt sem sagði einhveiju sinni
að betra væri að deyja uppréttur
en lifa á hnjánum. Þar átti hann
víst við baráttuna við nasismann á
sínum tíma. Þessi orð sýnast eiga
ágætlega við baráttu Sophiu Hans-
en við að ná dætrum sínum heim
aftur. Þolgæði hennar og þraut-
segja er aðdáunarverð. Málið er
bara hvort hún getur staðið upp-
rétt lengur. Hvort hún sé ekki að
því komin að falla á hnén. Stuðn-
ings er þörf. Strax.
Broddi Bjarnason
„Þá væri ekki úr vegi að ríkisstjórnin
léti frá sér fara eins og eina eða tvær
ályktanir um mannréttindabrot Tyrkja
áíslenskumríkisborgara“
15
tilganginn
„Égeralfar-
ið á móti
notkun bíl-
belta og sé
cngan tilgang
í að selja bil-
belti í rútubif-
reiðar. Rútu-
bílar eru það I
þungir og það Bjarni Pálmarsson
mikið stærri leigubílsljóri.
en fólksbílar
að hættan á slysum er ekki eins
mikh. Fólk í rútu þarf enga vörn
nema ef bíllinn veltur og það ger-
istákaflega sjaldan," sagöi Bjarni
Pálmarsson leigubílstjóri. Hann
sagði aö tómur rútubíll vægi aht
upp í 12 tonn og þvi yrðu farþeg-
arnir ekki varir við mikið högg
ef bhinn lenti í árekstri.
„Þaö hafa orðið svo alvarleg
slys vegna bílbelta í fólksbifreið-
um aö ég tel beltin stórhættuleg.
í hhöarákeyrslum eru dæmi um
aö menn hafi látist vegna inn-
vortis blæðinga, slagæöar hafa
farið í sundur vegna þrýstings frá
beltinu þeim megin sem stuðið
kemur ekki. Beltin eru líka stór-
hættuleg ef bílar eru á mikilli
ferö, því þá eru hálsbrot og bak-
meíðsli tíð, og þau eru síst til
bóta í framsætum ef bifreið er
ekið á 90-100 km hraða og lendir
framan á annarri bifreið. Við aft-
anákeyrslu og við minniháttar
árekstra gætu þau hins vegár
verið til bóta. A milli 40 og 45
manns hafa látist við það aö geta
ekki losað sig úr beltunum þegar
bíllinn er í vatni, hlotið innvortis
meiðsli vegna beltanna eða aö
þeir hafa hreinlega hálsbrotnaö
þegar beltin toguðu i.“
Krafa f ólks í
framtíðinni
„Okkur er
auðvitað
keppikefli að í
sem hestum
bllsætum séu
belti sem þá
ber að nota
samkvæmt
umferðarlög-
um. í reglum Oli H. Þórðarson,
um gerð og framkvæmdastjóri
búnað öku- Umferöarráös.
tækja segir aö í hópbifreiðum
skuh vera bSlbelti í ökumanns-
sæti og í þeim sætum sem ekki
veita nægjanlega góða vörn með
afturhluta sætisbaks eða þhs
beint framan við farþega. Þ.a.l.
er þeim sem sifja í þessum til-
teknu sætum skylt að nota beltiö.
Engin kvöð er hins vegar um að
þessi sæti skuli fremur setin en
önnur. Ökumanninum ber aftur
á móti að sjá th þess að farþegar
yngri en 15 ára noti belti og áþaö
m.a. við um skólabifreiðar. Við
getum ekki lengur sett reglur um
búnað í bílum sém ganga lengra
en tíðkast í ríkjum Evrópusam-
bandsins vegna EES-samningsins
og stundum er það miður.'
tiöinni hygg ég að krafa fólks
verði að hafa bhbelti í öhum sæt-
um hópbifreiða. Flesth' vita að
ekkert er áhrifaríkara en notkun
bílbelta ef óhapp verður í umferð-
inni, þ.m.t. svokölluð rútuslys.
Ég vona því að ekki hði nemá
örfá ár þar til öllum farþegum
hópbifreiða verði iwöið upp áþá
gríðarlega miklu vörn sem bíl-
beltinveita. Þetta má taka í skret-
um og byrja t.d. á öllum skólabif-
reiöum en Bretar hyggjast fara
þá leið. En umfram aht, notum
bílbelti séu þau til staöar hver
sem bíllinn er og hvort heldur
feröin er stutt eða iöng.“