Dagblaðið Vísir - DV - 13.02.1995, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 13. FEBRÚAR 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)563 2700
FAX: Auglýsingar: (91 )563 2727 - aðrar deildir: (91)563 2999
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m/vsk.
Verð i lausasölu virka daga 150 kr. m/vsk. - Helgarblað 200 kr. m/vsk.
Þjónustusamningar
Þrír ráðherrar í ríkisstjóminni hafa nýlega undirskrif-
að svokallaða þjónustusamninga við stofnanir á vegum
ríkisins. Þessir samningar eru tilkomnir fyrir forgöngu
og tilstilh Friðriks Sophussonar fjármálaráðherra. Tveir
samningar voru undirritaðir fyrir helgina, við Kvenna-
skólann og Vita- og hafnamálastofnun. Áður voru sams
konar samningar gerðir við Geislavamir ríkisins og
Rannsóknastofnun byggingariðnaðarins. Samningur við
Bændaskólann á Hólum er í undirbúningi.
Samningar þessir fela í sér nýskipan í ríkisrekstri sem
miðast að því að dreifa valdi, auka sjálfstæði stofnana
og skilja ábyrgð á rekstri frá heildarstefnumótun. Kjami
samninganna er sá að viðkomandi stofnun selur stjómar-
ráðinu tiltekna þjónustu fyrir ákveðið verð.
Þetta er allt hið merkilegasta mál. Fjármálaráðherra
hefur haft vaðið fyrir neðan sig með því að kalla samning-
ana sem þegar hafa verið gerðir tilraunastarfsemi. Þess-
ar aðferðir em engu að síður þekktar erlendis frá og
hafa gefið góða raun og er engin ástæða til að halda
annað en þær geti einnig gengið upp hér á landi. Ef svo
fer marka samningar af þessu tagi algjör þáttaskil í ríkis-
rekstri og geta orðið öllum til góðs.
Gagnsemin og ágætið við þessa nýskipan felst í því
að stofnanir og þjónustufyrirtæki hins opinbera eru gerð
ábyrg fyrir eigin rekstri innan þeirra marka sem samið
er um í fjárveitingu. Stofnunin fær tiltekna upphæð
greidda frá ríkisssjóði og hefur frelsi og vald til að ráð-
stafa því fjármagni á eigin ábyrgð og eftir eigin höfði.
Krafa ríkisins er sú ein að stofnunin skuldbindi sig til
að ná árangri í samræmi við hlutverk sitt í hinni opin-
bem þjónustu sem stofnunin á að sinna fyrir hönd ríkis-
valdsins.
Ástæða er til að staldra sérstaklega við samninga við
Kvennaskólann og Bændaskólann á Hvanneyri. Skólam-
ir fá faglegt og fjárhagslegt sjálfstæði innan þess ramma
sem fjárveitingar segja til um. Skólamir geta þá væntan-
lega ráðið til sín kennara á mismunandi kjörum og óháð
almennum kjarasamningum. Skólastjórum er það í
sjálfsvald sett, svo framarlega sem þeir fullnægja mennt-
unarkröfum og halda sér við þá íjárveitingu sem fyrir-
fram er ákveðin og greidd af ríkissjóði í samræmi við
undirritaðan rammasamning.
Ef þetta fyrirkomulag gefst vel verður það fordæmi
og fyrirmynd fyrir aðra skóla sem greiddir em af al-
mannafé. Þetta er tvímælalaust leiö sem hentar kennur-
um og á að gefa svigrúm til að bæta kjör þeirra. Hér í
leiðara hefur áður verið bent á að aukið öjálsræði í
rekstri skóla og rammasamningar af þessu tagi sé eina
áþreifanlega leiðin fyrir kennara út úr þeim ógöngum
sem þeir em lentir í.
Jafnframt má binda vonir við að skólastarfið, kennslan
og menntastefnan í heild njóti góðs af. Kennarar verða
metnir að verðleikum, skólastjórar geta umbunað sínu
besta fólki og kerfið er þannig hvati fyrir kennara að
standa sig sem hlýtur að verða nemendum og kennsl-
unni til framdráttar. Skólastjóri hvers skóla ber rekstrar-
lega ábyrgð og hefur meira svigrúm til að móta skólann.
Valdinu er dreift og almannafé nýtur meira aðhalds.
Þeir þjónustusamningar sem íjármálaráðherra hefur
verið að undirrita er athyglisverðasta nýjungin í ríkis-
rekstrinum. Stofnanir ríkisins og embættismenn verða
meðvitaðari um ábyrgð sína og þjónustan gagnvart „við-
skiptavinum“ mun batna af þeirri einfóldu ástæðu að
viðkomandi stoöiun á það undir sjálfri sér að standa sig.
Ellert B. Schram
Læknisþjónusta í Reykjavík og ná-
grannabyggðum hefur um langt
skeið byggst á greiðum aðgangi
sjúklinga að læknum sem eru sér-
menntaðir á hinum ýmsu sviðum.
þannig kjósa margar konur að leita
beint tU kvensjúkdómalækna og
fara með böm sín til bamalækna,
hjartasjúklingar leita til sinna
hjartalækna og svo má lengi telja.
Fólk hefur átt greiðan aðgang að
ódýrri hágæðaþjónustu sem líklega
er ein meginástæða þess að íslensk
heilbrigðisþjónusta hefur verið ein
sú besta í heimi.
Skert valfrelsi
Landsmenn hafa mátt velja sér
lækni sjálfir, og leita hvort sem er
til heimilislæknis eða sérfræðings.
Ráðamenn vilja leggja þetta af, og
gefa m.a. þau rök að almenningur
sé of illa upplýstur til að geta vitað
hvort fara eigi til barnalæknis,
kvensjúkdómalæknis eða bæklun-
arlæknis með vandamál sín. Því
skuli fávís almúginn njóta forsjár
embættismanns á heilsugæslustöð
á vegum rikisins. Fyrr má nú vera
forsjárhyggja.
Aukinn kostnaður
Tilvísanaskylda krefst þess að
sjúklingur heimsæki tvo lækna í
stað eins. Sjúklingur, sem vill leita
sérfræðings, skal fyrst heimsækja
heimilislækni og síðan sérfræðing
„Kostir sérhæfingar liggja í aukinni hæfni sérfræðinga i sinni grein,“
segir Einar m.a. í grein sinni.
Aðför að læknis-
hjálp í Reykjavík
og bera kostnað, fyrirhöfn og
vinnutap af báðum heimsóknum.
Líklegt má telja að óþarfar tvöfald-
ar læknisheimsóknir verði yfir
100.000 á ári.
Margir Reykvíkingar geta litið í
eigin barm og rifjað upp hvort þeir
hafi leitað sérfræðings „án leyiis"
á síðasta ári. Sjúklingar munu
sjálfir bera hinn aukna kostnað.
Heildarkostnaður verður tvímæla-
laust meiri með tilvisanaskyldu og
hugsanlega munu sjúkhngar bera
allan kostnaöaraukann beint, ann-
ars vegar meö tvöföldum komu-
gjöldum og hins vegar með því að
vera utan sjúkratrygginga.
19. aldar læknisfræði
Á fyrri öldum var sérhæfing lítil
í læknisfræði. Gömlu mennirnir
kunnu allt og gátu allt. Vaxandi
þekking í læknavísindum hefur
gert það ókleift fyrir nokkurn
mann að vera vel að sér á öllum
sviðum. Læknar, eins og margar
aðrar stéttir, hafa brugðist við með
sérhæfingu. Þetta byrjaði með því
að sumir læknar höfðu meiri áhuga
á einstökum sviðum, þótti e.t.v.
gaman að sinna bömum eða voru
lagnir viö skurðaðgerðir. Síöan
þróast skipuleg sérhæfing í ein-
stökum sérgreinum, þ. á m. í heim-
ilislækningum.
Kostir sérhæfingar liggja í auk-
Kjallariim
Einar Stefánsson
augnlæknir
gerir það að verkum að enginn get-
ur fylgst með framfórum á öllum
sviöum. Sérhæfmg og sértæk sí-
menntun er eina leiðin til að koma
í veg fyrir að menntun lækna verði
úrelt og þar með sú þjónusta sem
þeir veita.
Sérstaða Reykjavíkur
Skipulag læknisþjónustu í
Reykjavík og nágrenni hefur
byggst á greiðum aögangi að sér-
fræðiþjónustu. Heilbrigðisþjónusta
á landsbyggðinni hefur hins vegar
grundvallast á heilsugæslustööv-
um í hverri byggð. Tilvísanaskylda
er því næsta lítil breyting í dreif-
býlinu en kollvarpar heilbrigðis-
þjónustu Reykvíkinga. Það er fyrst
og fremst þéttbýlið við Faxaflóann
sem á að bera aukinn kostnað og
„Sjúklingur, sem vill leita sérfræðings,
skal fyrst heimsækja heimilislækni og
síðan sérfræðing og bera kostnað, fyr-
irhöfn og vinnutap af báðum heim-
sóknum.“
inni hæfni sérfræðinga í sinni sér- óþægindi af útspili heilbrigðisráð-
grein. Hröð þróun læknavísinda herra. EinarStefánsson
Skoðanir annarra
Samstaða lýðræðisríkjanna
„Samstaða lýðræðisríkjanna er nauðsyn og brjóst-
vöm þeirra, Atlantshafsbandalagið gegnir enn mikil-
vægu hlutverki til að viðhalda friði og stöðugleika.
Það verður ekki gert með því að afneita hættunni
af misskilinni kurteisi við fólk og þjóöir, sem htur
trú og samfélag manna allt öðmm augum en lýðræð-
issinnar Vesturlanda. ... Seint mun sá dagur upp
renna að vopnin verði kvödd. Þeim mun meiri
ástæða er til að lýðræðissinnar standi saman um
eflingu friðar og öryggis."
Ur forystugrein Tímans 10. febr.
Brothætt þróun
„Bati og stöðugleiki í íslensku efnahagslífi stendur
síður en svo á traustum gmnni. Gott dæmi um hina
jákvæðu en brothættu þróun em gjaldeyristekjur
landsmanna í fyrra af óvenjulega hagstæðri loðnu-
vertíð og umdeildum Smuguveiðum. Það er ekki
sjálfgefið að slíkir lottóvinningar falli okkur aftur í
skaut á þessu ári. ... Stöðugleikinn í efnahagslífi
byggist fyrst og fremst á hugarfari stjómvaida, at-
vinnurekenda og launþega."
Jón Ásbergsson, framkvstj.
Útflutningsráðs, í Mbl. 10. febr.
Vændi í blaðamannakjörum?
„Á hverju ári þiggja blaðamenn og yfirmenn rit-
stjórnar Morgunblaðsins gjafir og þjónustu fyrir
hundmö þúsunda ef ekki milljónir króna - og borga
ekki eyri fyrir það úr eigin vasa. Blaðamannavændi
af þessu tagi hefur hvarvetna verið aflagt á Vestur-
löndum, að minnsta kosti á fjölmiðlum sem eiga
snefil af sjálfsvirðingu. Það samrýmist ekki hug-
myndum heiðarlegra blaðamanna um trúnaö við
lesendur að þiggja verðmæti frá aðilum sem em við-
fangsefni fjölmiðla. Á Morgunblaðinu er vændið
hluti af kjöram blaðamanna.“
Úr forystugr. Vikublaðsins 10. febr.