Dagblaðið Vísir - DV - 29.07.1995, Síða 14

14
LAUGARDAGUR 29. JÚLÍ 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFANSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK, SlMI: 563 2700
FAX: Auglýsingar: 563 2727 - Aðrar deildir: 563 2999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftanrerð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
Börn án æsku
Mannréttindi hafa verið ofarlega á baugi í þjóðmála-
umræðunni hér á landi að undanfómu, meðal annars
vegna fyrirhugaðrar kvennaráðstefnu í Kínverska al-
þýðulýðveldinu sem svo heitir.
Þegar fiallað er um baráttuna fyrir afnámi þrælahalds
í heiminum verður flestum fyrst hugsað til síðustu ald-
ar, ekki síst borgarastyrjaldarinnar í Bandaríkjunum í
forsetatíð Abrahams Lincolns en sá hildarleikur gekk
gjarnan undir nafninu þrælastríðið.
Telja má víst að flestir íslendingar séu alfarið á móti
mannsali og nauðungarvinnu. Engu að síður er augljóst
að íbúar í löndum hins auðuga hluta heimsins, þar á
meðal á íslandi, stuðla óbeint að slíkum brotum á grund-
vallarmannréttindum í öðrum löndum.
Það er nefnilega algjör misskilningur að sú fyrirlitlega
smán, sem þrælahald er, hafi verið afnumin á síðustu
öld. Milljónir manna eru í reynd þrælar í mörgum lönd-
um í Asíu, Afríku og Suður-Ameríku. Þetta á ekki .síst
við um saklaus böm sem em hneppt í ánauð og misnot-
uð, ýmist sem vinnudýr í frumstæðum verksmiðjum til
að framleiða vörur sem seldar em til hinna auðugri ríkja
eða til að fullnægja aíbrigðilegum hvötum ferðamanna
sem koma til fátækra landa í leit að ólögmætri lífs-
rejmslu sem myndi kosta þá langa fangelsisvist á heima-
slóðum.
Enginn hefur í raun og veru tölu á þeim bömum sem
lent hafa með þessum hætti í höndum þrælahaldara sam-
tímans, sem em gjaman vel skipulagðir og íjársterkir
glæpahringir. Hins vegar hafa ýmis samtök og stofnanir,
sem reyna eftir mætti að vekja'athygli almennings á
þessari svívirðingu, sett fram líklegar ágiskunartölur
sem gefa til kynna hversu vandamálið er stórt og óhugn-
anlegt.
Þannig er tahð að síðustu tvo áratugina hafi um einni
milljón bama annaðhvort verið rænt af þrælasölum í
Asíu eða þau seld í þeirra hendur af foreldmm eða ætt-
ingjum og síðan knúin til að þjóna ferðamönnum kyn-
ferðislega. Verst er ástandið í Taílandi. Þar er áætlað að
um 200 þúsund böm séu neydd til að stunda vændi en
um 60 þúsund á Filippseyjum og um 40 þúsund á Sri
Lanka. Þessi börn án æsku hafa engin tök á að sleppa
úr prísundinni fyrr en þau em svo illa farin á sál og lík-
ama að það svarar ekki lengur kostnaði fyrir þrælahald-
arana að hafa þau á kynlífsmarkaðinum.
Talsmaður samtaka sem berjast gegn þessum ófógn-
uðu í Taílandi fullyrðir að helstu viðskipavinir bama-
vændishúsanna séu frá Vesturlöndum og Japan og gjam-
an virðulegir borgarar í heimalöndum sínum. Sum vest-
ræn ríki hafa bmgðist við þeirri staðreynd með lagasetn-
ingu sem heimilar yfirvöldum að ákæra og dæma eigin
| borgara fyrir að fremja slika glæpi í öðrum löndum.
Þrælahald bama er ekki síður algengt við framleiðslu
á margvíslegum vörum sem fátækar þjóðir heims flytja
út til Vesturlanda. Dæmi um slíka framleiðslu em teppi,
fót af ýmsu tagi, flugeldar, eldspýtur og fótboltar.
Tahð er að mihjónir bama vinni við slíka framleiðslu
í Asíu, Afríku og Suður-Ameríku, oft sem þrælar. Þótt
þessi alvarlegu mannréttindabrot séu víða algeng er þó
ástandið langverst á Indlandi og í Pakistan.
Mörg vestræn fyrirtæki, sem selja vörur sem fram-
leiddar era í þessum löndum, gæta þess nú vegna þrýst-
ings frá almenningi að varan sé ekki afrakstur bama-
þrælkunar, og taka það jafnvel sérstaklega fram. Það
mættu íslenskt fyrirtæki taka sér til fyrirmyndar.
Ehas Snæland Jónsson
Undanbrögð í stað
athafna í Bosníu
Samþykkt öldungadeildar Banda-
ríkjaþings um að Bandaríkjunum
beri að ailétta vopnasölubanni af
Bosníu hefur ekki raunhæfa, hern-
aðarlega þýðingu, jafnvel þótt
hnekkt verði á síðata stigi neitun-
arvaldi forseta, sem Bill Clinton
hefur við orð að beita. Þetta felst í
ályktuninni sjálfri, eins og Bob
Dole, leiðtogi repúblikana í öld-
ungadeildinni og hklegasti keppi-
nautur Clintons um forsetaemb-
ættið að ári, gekk loks frá henni.
Fyrri varnagli var að ársfjórð-
ungur skyldi líða frá því ályktunin
væri samþykkt þangað til hún
gengi í gildi. Síöan bætti Dole viö
heimild til forsetans að fresta gild-
istöku afnáms vopnasölubannsins
um ótakmarkaðan tíma, telji hann
það nauðsynlegt til að tryggja
brottflutning friðargæsluhðs SÞ
heilu og höldnu frá Bosníu.
Þar á ofan er engin greið leið til
að koma í hendur Bosníuhers þeim
þungavopnum, skriðdrekum og
fahbyssum, sem hann skortir helst
til að geta boðið byrginn her Bosn-
íu-Serba, sem er vígvæddur úr
vopnabúrum Júgóslavíuhers, jafn-
vel þótt Bandaríkin vildu taka að
sér flutninginn. Serbar loka land-
leiðum til Sarajevo og annarra yfir-
ráðasvæða Bosníustjórnar, sem
unnt væri að fara um með shka
farma. Þar að auki hafa þeir flug-
velhna við Sarajevo og Tuzla innan
skotmáls.
Ætti því samþykkt Bandaríkja-
þings að hafa raunverulega þýð-
ingu á vígelhnum yrði utanaðkom-
andi hð, og þá væntanlega frá
Bandaríkjunum, að koma til að
stugga við Serbum svo um munar.
En um þaö eru Clinton og Dole
hjartanlega sammála að ekki komi
tii greina að senda bandarískan
landher á vettvang á Balkanskaga.
Átökin milh þeirra, um hvort
afnmema skuh vopnasölubann á
pappírnum eða ekki, snúast því í
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
raun og veru um áróðursstöðu í
kosningabaráttu um forsetaemb-
ættið.
Svo láta Rússar óspart í það skína
að telji Bandaríkin sig bær að af-
létta einhliða vopnasölubanni, sem
sett er af Öryggisráði SÞ i samein-
ingu, beri Rússlandi jafn réttur til
að aflétta vopnasölubanni af Serb-
íu.
Bosníustjórn fagnar að sjálfsögðu
samþykktinni í Washington, því
hún auðveldar henni að stappa
stáhnu í sitt fólk í bráð. Ekki mun
af veita, því nú þykir ljóst að her-
stjórn Bosníu-Serba hefur sett sér
að gersigra her Bosníustjórnar fyr-
ir veturinn.
Serbar hafa þegar lagt undir sig
Srebrenica og Zepa, sem SÞ hafði
lýst griðasvæði. Og hrakið tugþús-
undir fólks þaðan með morðum,
nauðgunum og limlestingum. Eftir
mikinn vandræðagang náðu vest-
urveldin loks saman um aö heimila
umfangsmikinn og samfelldan loft-
hemað ógni Serbar Gorazde, þriðja
og síðasta griðasvæðinu í Austur-
Bosníu. Serbar sneru sér þá í stað-
inn að griðasvæðinu Bihac í norð-
vesturhorni Bosníu og sækja nú að
því ásamt Króatíu-Serbum úr öll-
um áttum, en þar eru 180.000
manns innikróuð við sult og seyru.
Um Bihac liggja járnbraut og
þjóðbraut frá vígi Serba í Banja
Luca í Bosníu til Knin í Króatíu,
sem Króatíu-Serbar hafa lýst höf-
uðstað yfirráðasvæöis síns, Kraj-
ina. Nái því Serbar Bihac er borin
von að Króatíustjórn takist með
skaplegu móti að losa tök Serba á
Krajina.
Forsetar Bosníu og Króatíu hafa
gert samning um gagnkvæma að-
stoð til að verja Bihac, en til þess
að koma þar til skjalanna þarf
Króatíuher að sækja 50 kílómetra
um yfirráðasvæði Serba. Ófriður
gæti því blossað upp í Króatíu á
hverri stundu. Bosníu-Króatar
hafa fyrir sitt leyti unnið um 70
ferkílómetra lands af Serbum síð-
ustu daga í suðvesturhluta lands-
ins og er sú sókn tii þess gerð að
létta þrýstingi af varnarhði Bihac.
Bardagi fámenns og lítt vopnaðs
vamarhðs Bosníuhers á griða-
svæðinu Zepa við ofurefli Serba
stóð sem hæst þegar utanríkis- og
landvarnarráðherrar stórveldanna
réðu ráðum sínum í London í síð-
ustu viku. í lokayfirlýsingu viku
þeir engu orði að Zepa, en einbeittu
umfjöllun að Gorazde þar sem þá
var kyrrt.
Vegna þessarar frammistöðu hef-
ur Tadeuz Masowiecki, fyrrum for-
sætisráðherra Póhands og undan-
farið fuhtrúi SÞ til að fylgjast með
mannréttindamálum í fyrrum
Júgóslavíu, sagt af sér því starfi. í
afsögninni fer hann hörðum orðum
um hræsni og ragmennsku sem
fyrirsvarsmenn samfélags þjóð-
anna sýna með því að ofurselja
fólkið í Bosníu grimmdaræði þegar
sjálfar meginreglur siömennjngar-
innar eru í húfi.
Flóttafólk frá Zepa kemur sér fyrir í tjöldum í Zenica á yfirráðasvæði Bosniustjórnar.
Símamynd Reuter
Skodanir aimarra
Vandinn með Bosníu
„Samfélag þjóðanna stendur á krossgötum í Bosn-
íu. Það er fyrir löngu búið að tapa allri virðingu sinni
og sjálfsvirðingu. Það er við þessar aðstæður sem
öldungadeild Bandaríkjaþings vill afnema vopna-
sölubannið á Bosníu, sem í raun hefur svipt bosnísku
þjóðina sjálfsagðasta réttinum sem til er, réttinum
til að verja hendur sínar. Mörg vandamál fylgja því
að afnema vopnasölubanniö. Tillagan veitir ekki full-
nægjandi svör við því hvað gera eigi þegar gæslu-
sveitir SÞ hverfa á brott og hvernig flytja eigi vopn-
in inn. En það eru miklu fleiri vandamál því tengd
að leyfa Serbum að halda áfram sem fyrr.“
Úr forustugrein Arbeiderbladet í Ósló 26. júlí.
Ógn af hryðjuverkum
„Frökkum hefur staðið stöðug ógn af hryðjuyerk-
um í rúmlega tuttugu ár, allt frá fyrstu árásum Carl-
osar. Hið alþjóðlega samhengi hefur breyst - Berlín-
armúrinn er hruninn, miðað hefur í friðarátt í Mið-
Austurlöndum - en annar málstaður, aörir hópar,
önnur ríki beita þessum aðgerðum fátæka manns-
ins, sem reyndar er aöeins ein mynd pólitískrar
glæpamennsku. Veikleiki lýðræðisins er það sem
gerir það einhvers viröi: skoöanir eru frjálsar, ríkis-
stjórnir verða að taka mið af þeim. En þessi veik-
leiki verður styrkur lýðræðisins þegar umræður
hefjast. Úr forustugrein Le Monde 27. júlí.
Hver man eftir Rúanda?
„Man einhver eftir Rúanda, Mið-Afríkuríkinu þar
sem hálf mihjón manna var myrt í iyrra? Margt
bendir til að svipaður hryllingur sé í uppsiglingu.
Wihiam Branigin segir í blaðinu að þeir sem frömdu
íjöldamorðin í fyrra fái vopn sénd á laun. Vaxandi
ótti er um að atburðirnir endurtaki sig.“
Úr forustugrein Washington Post 25. júlí.