Dagblaðið Vísir - DV - 26.08.1995, Síða 15

LAUGARDAGUR 26. ÁGÚST 1995
15
Á árinu 1993 fóru tæplega 970 þúsund tonn af eplum á evrópska ruslahauga. Um 720 þúsund tonn af ferskjum. Rúmlega 500 þúsund tonn af appelsinum. Tæp 127 þúsund tonn af
blómkáli. Um 165 þúsund tonn af nektarínum. Meira en 80 þúsund tonn af sítrónum. Um 55 þúsund tonn af perum. Og tæp 33 þúsund tonn af tómötum.
Siðlaus
sóun
9SKEL - - - -
Landbúnaöarstefna Evrópusam-
bandsins hefur lengi veriö talin
táknræn fyrir nánast sovéskt skrif-
ræöiskeríl, gífurlega sóun verð-
mæta og fjársvik í stórum stil.
Fyrir þremur árum var, aö lokn-
um miklum og heitum deilum, lagt
til atlögu við brot af augljósustu
göllum þessa kerfis. Undanfarið
hafa birst nokkrar skýrslur og
greinargerðir þar sem annars veg-
ar er varpað ljósi á hvemig til hef-
ur tekist og hins vegar dregin upp
mynd af þeim mikla vanda sem
blasir enn við.
Frankenstein-
skrímsli
Landbúnaðarstefna Evrópusam-
bandsins er dæmigerð fyrir Frank-
enstein-skrímsli sem efnt er til í
upphafi í góöum tilgangi. Hún á
rætur að rekja til sjötta áratugar-
ins. Faöir hennar var Hollending-
urinn Sicco Mansholt. Markmiðið
var að tryggja að alltaf væru næg
matvæli til staðar innan banda-
lagsins.
En styrkjakerfið belgdist út og
leiddi fljótlega til gífurlegrar of-
framleiðslu sem skattborgarar og
neytendur aðildarríkjanna stóðu
straum af.
Bændur voru og eru sterkt póli-
tískt afl í mörgum þessara landa
og því lögðu stjórnmálamenn ekki
til atlögu við skrímslið fyrr en seint
og um síðir. Landbúnaðarstefnan
varð að heilagri pólitískri kú - eins
og víðar.
Þær aðgerðir sem gripið var til
árið 1992 höfðu að markmiði að
draga úr gífurlegri umframfram-
leiðslu á nokkrum tegundum mat-
væla. Draga átti úr kornrækt,
mjólkur- og kjötframleiðslu með
skipulögðum hætti á þremur árum.
Talsmenn Evrópusambandsins
segja nú að þessi markmið hafi öll
náðst eins og að var stefnt. Þeir
nefna sem dæmi að kornbirgðir
Evrópusambandsins hafi minnkað
úr 30 milljónum tonna árið 1993 í
aðeins sex milljónir tonna á þessu
ári. Smjörfjallið hefur minnkað úr
einni milljón tonna fyrir tæpum
áratug í um 25 þúsund tonn og
nautakjötsfiallið úr 1,1 milljón
tonna í um 40 þúsund tonn.
En það hefur kostað evrópska
skattborgara verulega fiármuni -
og mun gera svo um fyrirsjáanlega
framtíð.
Borgaó fyrir að nýta
ekki ræktað land
Meginaðferðin við að draga úi
framleiðslunni hefur falist í því að
borga bændum fyrir að hætta að
nota ræktað land.
Núna streyma fiármunir úr sjóð-
unum í Brussel vegna 7,2 milljóna
hektara af ræktuðu landi sem
stendur ónotað. Mestur hluti þessa
mikla landflæmis, eða um 5,9 millj-
ónir hektara, hefur bæst við að
frumkvæði Evrópusambandsin:
síðustu þrjú árin.
En þótt ráðamenn í Brussel séu
harla ánægðir með sjálfa sig eru
útgjöld til landbúnaðarmála enn
um helmingur allra fiárlaga Evr-
ópusambandsins - og hafa hækkaö
um 43% frá árinu 1979.
Sú fiárhæð er reyndar svo stór-
kostleg að erfitt er að gera sér grein
fyrir hvað hún þýðir. Á hverju ári
streyma þannig nokkuð á fiórða
þúsund milljarðar íslenskra króna
í það svarthol sem landbúnaðarhít
Evrópusambandsins er. Miðaö við
fiárlög ársins 1995 jafnast þessi árs-
eyðsla á við útgjöld íslenska ríkis-
ins í 250 til 300 ár!
Milljónum tonna af
matvælum eytt
í heimi þar sem fólk deyr unn-
Laugardags-
pistill
Elías Snæland Jónsson
aðstoðarritstjóri
vörpum úr hungri og vannæringu
hlýtur það aö teljast sví\drðilegt að
henda mat í stórum stíl.
Þetta gerir Evrópusambandið
samt sem áður gegndarlaust, allt í
þágu landbúnaðarstefnunnar.
í svari ráðherra við fyrirspurn
frá þingmanni á breska þinginu á
dögunum kom fram að á vegum
Evrópusambandins er um þremur
milljónum tonna af ferskum ávöxt-
um og grænmeti eytt á hverju ári.
Þremur milljónum tonna!
Og þessi svívirðilega sóun á mat-
vælum í hungruðum heimi eykst
stöðugt. Tölurnar sem ráðherrann
hafði voru fyrir árið 1993. Þær
sýndu að það ár hafði fiórum sinn-
um meira af matvælum verið hent
innan landamæra Evrópusam-
bandsins en árið á undan.
Á þessu eina ári höfðu tæplega
970 þúsund tonn af eplum farið á
evrópska ruslahauga. Um 720 þús-
und tonn af ferskjum. Rúmlega 500
þúsund tonn af appelsínum. Tæp
127 þúsund tonn af blómkáli. Um
165 þúsund tonn af nektarínum,
meira en 80 þúsund tonn af sítrón-
um, um 55 þúsund tonn af perum
og tæp 33 þúsund tonn af tómötum,
svo nokkur helstu dæmi séu nefnd
um einstakar vörutegundir.
Þessum matvælum er fórnað á
altari landbúnaðarstefnu Evrópu-
sambandsins - hent til aö halda
verðlaginu uppi og framboðinu
nokkurn veginn í samræmi við eft-
irspurnina. Þetta siðlausa athæfi
kostaði skattborgarana um 45
milljarða íslenskra króna árið 1993.
Fá stórfé fyrir
lélega vöru
Brjálæði landbúnaðarstefnunnar
innan Evrópusambandsins tekur á
sig hinar óhklegustu myndir.
Tvö lýsandi dæmi um slíkt hafa
birst í evrópskum fiölmiðlum að
undanfórnu.
Annað varðar opinberan stuðn-
ing við tóbaksframleiðendur. Þeir
fá árlega úr sjóðunum i Brussel
jafngildi tæplega 130 miOjarða ís-
lenskra króna (ríflega öll fiárlög
íslenska ríkisins í ár) til að búa til
vindlinga sem eru svo lélegir að
gæðum að það er bannað að selja
þá í Evrópu! Þessari framleiðslu er
síðan skipað úftil þróunarland-
anna þar sem kröfur um gæði eru
allt aðrar.
Hitt varðar einnig framleiðslu á
ónothæfri vöru. Á hverju ári borga
evrópskir skattborgarar ríflega 90
milljarða króna til framleiöslu víns
sem er svo lélegt að það endar afit
sem vínandi til iðnaðarnota.
Þá eru ónefndir þeir gífurlegu
fiármunir sem fara út úr landbún-
aðarsjóðum Evrópusambandsins
til glæpamanna af ýmsu tagi.
Svindlið er svo umfangsmikið að
þaö er nánast atvinnuvegur út af
fyrir sig.
Tekistáumfram-
tíð stefnunnar
Ljóst er að næstu misseri og ár
verða afar hörö átök innan Evrópu-
sambandsins um breytingar á
landbúnaðarstefnunni.
Litið er á tvær nýjar skýrslur sem
birtust í Bretlandi á dögunum sem
skotfæri í þeim mikla slag sem
fram undan er. Báðar telja upp-
stokkun landbúnaðarstefnunnar
knýjandi nauðsyn.
Önnur skýrslan er unnin af nefnd
sem skipuð var af breska landbún-
aðarráðherranum. Nafn úttektar-
innar - European Agriculture -
The Case For Radical Reform -
gefur tóninn. Þar er harðlega veist
að mörgum helstu ágöllum núver-
andi kerfis og gerðar tillögur um
róttækar breytingar.
Hin skýrslan er frá breskri ríkis-
stofnun og þar er einkum fiallað
um landbúnaðarstefnuna með til-
liti til samkeppnisstöðu evrópsks
landbúnaðar á heimsmarkaöi. Nið-
urstaðan er sú að án grundvaOar-
breytinga á stefnu Evrópusam-
bandsins muni evrópskir bændur
fara mjög halloka á næstu árum.
En verjendur núverandi kerfis
eru býsna sterkir. Þeir eru að sjálf-
sögðu ráðandi í öllum Suður-Evr-
ópuríkjunum, sem græða hvað
mest á styrkjakerfinu, en einnig
valdamOílir í stórveldum sam-
bandsins, svo sem Frakklandi og
Þýskalandi.
Flestir veðja því á að rugOð í evr-
ópskum landbúnaöi muni halda
áfram lengi enn - á kostnað skatt-
borgara og neytenda.
Elías Snæland Jónsson