Dagblaðið Vísir - DV - 16.09.1995, Blaðsíða 24

24 (sögur af nýyrðum
Bergmol
Eins og rætt var um í síðasta
pistli minum, varð orðið sylti til,
þegar rætt var um vegamál í
Orðanefnd byggingarverkfræð-
inga árið 1983. Þá nægðu orðin
leir, sylti og sandur. Þegar nefnd-
in færðist það stórvirki í fang að
semja orðasafn um jarðfræði fyrir
verkfræðinga, var fjallað um
miklu fleiri jarðefni, og stundum
varð að finna þeim nöfn. Einn
kafli í orðasafninu fjailar t.d. um
laus jarðefni. Nefndarmönnum
þótti eðlilegt að mynda orð, sem
væri sameiginlegt heiti á öllum
lausum jarðefnum. Oft er nauð-
synlegt að hafa slík yfirhugtök.
Danir láta sér nægja hugtakið Ist
jordmateriale, og Englendingar
kalla þetta ýmsum nöfnum: clastic
rock fragment, clastic sediment og
loose deposit. Mér var farið að gefa
þessu fyrirbæri nafn. Að venju
fékk ég í hendur skilgreiningu á
hugtakinu. Hún var á þessa leið:
„Sundurlaust jarðefni, sem mynd-
ast, þegar berg molnar viö veðrun
og svörfun, t.d. grjót, möl, sandur,
sylti og leir, en einnig gjóska.“
Ekki hefi ég skráð hjá mér,
hvenær mér var fengið þetta verk-
efni, en eftir öllum sólarmerkjum
að dæma hefir það verið snemma
árs 1989. Tvö orð í skilgreining-
unni vísuðu veginn, hvernig
hyggilegast væri að mynda nýyrð-
ið, þannig að kjarni hugtaksins
næðist. Þetta voru orðin berg og
molna.
Mér virtist einsætt, að fyrri lið-
ur orðsins hlyti að verða berg, og
eðlilegt væri, að síðari hlutinn
væri af rót sagnanna mylja og
molna.Ég tók því að huga að orð-
um af þessari rót. Orðið mylsna
kom til greina, en ég fann þvi ým-
islegt til foráttu. Mér er aÚtaf illa
við að gefa algengum orðum sér-
stæða merkingu, þó að ég hafi
stundum neyðzt til þess. Ég hafn-
aði því orðinu mylsna fljótlega.
Einnig datt mér í hug orðið muln-
ingur. Ég hafnaði því líka. Sam-
kvæmt minni málkennd hentaði
það ekki merkingar vegna. Auk
þess er þetta algengt orð á sama
hátt og mylsna.É g varð því að leita
nýrra leiða. Þá datt mér allt í einu
í hug orðið mol, sem ég þekkti að-
Umsjón
Halldór Halldórsson
eins í orðasambandinu fara í mol
í merkingunni „mölbrotna“. Þetta
orð hafði ýmsa góða kosti. Það var
stutt, aðeins eitt atkvæði. Það var
sjaldgæft nema ef til vill í sam-
bandinu fara í mol. Það hafði því
í rauninni enga sérgreinda merk-
ingu, merkti aðeins „eitthvað,
sem hefir molnað". Það sýnir, hve
orðið er sjaldgæft, að minnsta
kosti í ritmáli, að Orðabók Há-
skólans hefir aðeins tvö ritmáls-
dæmi um það, annað frá Jóni
Thoroddsen og hitt frá Stephani
G. Stephanssyni.
Að vel athuguðu máli ákvað ég
að nota orðið mol sem síðara lið í
samsettu orði. Þannig varð til orð-
ið bergmol til að tákna það, sem
Danir kalla „lst jordmateriale".
Ég kynnti þetta nýyrði á fundi í
Orðanefndinni, og minnir mig, að
því hafi verið vel tekið. í dagbók
minni 23. maí 1989 hefi ég skrifað:
„Nýyrði mitt bergmol var sam-
þykkt einróma." Mér virðist þessi
bókun benda til, að ég hafi mynd-
að orðið nokkru fyrr.
Stórmót Bridgefélags
Hornafjarðar
Hið árlega Opna Hornafjarðarmót
(Jöklamótið) verður spilað á Hótel
Höfn dagana 29.-30. septemher. Verð-
launafé verður það sama og í fyrra
eða samtals 400.000 krónur og að
auki verða veitt þrenn humarverð-
laun. Spilaður verður Monrad-baró-
meter undir stjóm Sveins R. Eiríks-
sonar og hefst spilamennska klukk-
an 16 á föstudeginum og lýkur um
klukkan 19 á laugardeginum. Skrán-
ing og frekari upplýsingar fást hjá
Árna Stefánssyni í vs. 478 1240 eða
hs. 478 1215. Einnig er hægt að skrá
sig í keppnina hjá BSÍ.
íslandsmót í
einmenningi 1995
íslandsmótið í einmenningi verður
haldið í Þönglabakka 1 helgina 7.-8.
október. Mótið verður með svipuðu
sniði og undanfarin ár og spilað eftir
sama kerfi. Skráning er hafin á skrif-
stofu Bridgesambandsins í síma 587
9360. Spilað er um gullstig og þátt-
tökugjalÖið er 2.500 krónur á mann.
Núverandi íslandsmeistari í ein-
menningi er Þröstur Ingimarsson.
Bridge
fyrir byrjendur
Byrj endaspilak völd verða í vetur á
föstudagskvöldum og hefjast 29. sept-
ember. Spilamennska hefst kl. 19.30
og venjulega eru spiluð 24 spil sem
eru tölvugefin og spilarar geta fengið
með sér útskrift af spilunum heim.
Ekki er nauðsynlegt að koma með
spilafélaga með sér og reynt verður
að para það fólk saman sem kemur
stakt. Keppnisgjald er 500 krónur á
mann fyrir spilakvöldið og þessi
spilakvöld eru ætluð þeim sem hafa
litla spilareynslu og vilja æfa sig á
að spila í keppni. Hvert kvöld er sér-
stök keppni og spilarar geta því
mætt eftir vild.
-ÍS
krossgáta
LAUGARDAGUR 16. SEPTEMBER 1995 UV
Lp/T uNG- V'om _ OjfíRt/ftÍ LRÐBFi! G£LT /S /n/Ðft V£RUR 1
HUG syst/r
:> / l
mm SunJ R’/K LOfík- fífí 3
TflUQfí bPEWr ' F\T~ HU&UTÍ 'fíFoRm JÐ £/</</ //£/f/N /7 i
r VEfíJ/vft £ PJ/V6L- /Wfí 5
nuoLOÐUt 8 ftá/V/R 6
VLGFfíR fíNt>! VÆTU
/9 TRjft GRö&UR /6 7
f 2K fíG/V/ft FRfím fíVÆrot R. FfíL/nfí 8
'/NNTflg jv/fí/y- fíR KfífíP HftLS HLUT/ SKofíftÐ/ 9
ÞfíoLL fí L OGftÐ/ HLj'ot) FÖL-l- /0 þPFftR ÖR/V 10
My/vr SHST. 7 BORBfíPI ’fl&fíTflHN /VPfí Ofí/fiuR 3 ii
p 2% /X TV/HL- FoR Ffíft/fí il
/SLJÓÐ F/íR/ TRpyju T'l/fífí /3//-S 13
E/fíK.ST. HftVfíj)l Vfí/V' fíflKSLS
L/-> 5/n P/ A rU /3 ► /zR/LL IH
'R ' 'Pfí ' f
KU1-r,o v‘/SfíR 71TJPS 2E/J/S - ■ 25 p/J-ft mtUflTfí SToffluH 15
I E/VD. £LDS Lft/FfíR /5 lb
j)/LLft ££>L/
f Hfí/VV LftHHVfí ’DVHjuoi V/fíÐ/R ~ 9 /7
rrvJ/K TEJEéUg pp/mfíR. HBlVL/R 1/ ■ 2/ 18
SfímtíL- SÝN/P sæ rj 1 -/ fíoÞ’ 'wftRBPi STRftUfl\ J<ftsr/£) FoR! 19
SÆ UÝR 23 SKRif/ VE/VJUR l 10
SVSR/V þURF/ TflftJVft VE/LUR
l H£L$/ IS/VD /2 2!
GORT FlSKftR (áflmiý
f£STfí RfífTfí 5 U
P/Æ6 Jfí i REÝ/UÞ 'fíKfíPJ SSFfí -■ TÖLU 73
! %o ST/JRKfl VfíftTr R-G > 17
HRYUft þvoTr Spó/vft /rifír 15
SR£L mnTOR SKPRKJ G * r KT Uti
■ • • • C- • • • • GV h-, • O < • • ÍX> G\
X) X) c: - N s Vh • Vb va Þ- G\ i) • VJ\ t"
S -c • c: ‘ VA V. Cá X U) N t- i)
C Xj S' Gv * s * * • Xj c: þ- Xý S X: u> • •
* c: s s Va r- • N :s> i) • S X) X> Vn v- Xx> -
i) Vn • * X) ^) VA • Vö Xj d Cí s X X «
O" • Vn • v^ N • cd' G\ G\ i, • X. þ- <2>' •
c • vn S * c: i) - S c: Gb X) X, x> X) ÍD
S • 1*1 5; X) X) s * a: X) 'n G) X) • G\ <T\ i)
03 Va VA ín c: Vi) xj • c: X x> Xl • s ■ VJ\ X) s •
C A r- Cs' s • >3 C Xj G\ f'- ■ Þ' S (n ;s>
X) Ö\ - ■n X tn O' • X) Cii G) 3 ■S c: X: X) tí "1 1J)
• S lA c s tn c x Vn c ií\ X) X X «í\ X
5
I
V)
I
«0