Dagblaðið Vísir - DV - 16.09.1995, Blaðsíða 29

28
LAUGARDAGUR 16. SEPTEMBER 1995
LAUGARDAGUR 16. SEPTEMBER 1995
22
Ragnar Höskuldsson hefur verið bílstjóri í Króatíu og Bosníu í tæpt ár:
Ragnar ásamt Andra og Anítu í Split í Króatíu.
Ragnar við olíubílaflotann. íslendingar þykja með bestu bílstjórunum.
Frá Mostar í Bosníu. Þar er nú hafin uppbygging.
íslendingar í Split fagna 17. júní.
sa
En þaö er ekki alls staðar stríð í
fyrrum lýðveldum Júgóslavíu. í borg-
inni Split á strönd Króatíu, þar sem
Ragnar og hinir íslensku bílstjórarn-
ir þrettán, sem á þessum slóðum
starfa, eru búsettir, gengur lífið sinn
vanagang. Stríðinu þar er lokið og er-
lendir ferðamenn eru farnir að heim-
sækja staðinn á ný. Meðal þeirra
hafa verið íjölskyldur íslendinganna
sem starfa á þessum slóðum.
„Fólk hér heima hélt að ég væri
vitlaus að vera að fara með börnin á
þessar slóðir. En það hefur allt verið
rólegt í Króatíu í langan tima,“ segir
Guðrún Gunnarsdóttir, eiginkona
Ragnars. Hún dvaldi í sumar í Split
ásamt börnum þeirra hjóna, Ragnari,
Anítu og Andra.
Sældarlíf
á ströndinni
Með börnin
til Króatíu
„Ég var nú reyndar sjálf í vafa um
hvort ég ætti að fara. Ég var samt
búin að auglýsa íbúðina okkar á
leigu og hingað kom kona til að
spyrjast fyrir um hana. Það vildi svo
einkennilega til að hún hafði verið
gift Króata og gat frætt mig um land
og þjóð. Hún sagði landið ákaflega
fallegt og hvatti mig til fararinnar.
Ég sé ekki eftir því. Það var ákaflega
gott að vera þama. Þetta var sældar-
líf hjá mér. Það var mikið legið á
ströndinni. Fólk hér heima er mjög
undrandi þegar ég segi frá þessu,“
segir Guðrún.
Hún hefur á orði að sér hafi þótt
undarlegt við komuna til Króatíu að
sjá hermenn vopnaða hríðskotabyss-
um og bændur, sem gættu fáeinna
geita, vopnaða vélbyssum. „En þetta
„Við keyrum oft um svæði þar sem
verið er að sprengja en þá er okkur
beint inn i næstu búðir Sameinuðu
þjóðanna," segir Ragnar Höskulds-
son sem í tæpt ár hefur ekið olíubíl-
um og flutningabílum með bryn-
varða bíla á milli Króatíu og Bosníu
á vegum Sameinuðu þjóðanna.
Hann hefur ekið um vegi þar sem
lík lágu á víð og dreif. „Við ókum inn
í Krajina tveimur dögum eftir að
Króatar létu til skarar skríða þar
gegn Serbum. Það var ljótt að sjá
þetta,“ segir Ragnar.
Hann hefur einnig ekið um vegi
þar sem umkomulaus bosnísk börn
stóðu betlandi. „Það erfiðasta við
starfið hefur verið að sjá eymd þess-
ara barna sem virðast ekki eiga
neinn að. Á einum stað, þar sem við
keyrðum meðfram á, höfðu börn
tjaldað á klöppum. Það virtist aug-
ljóst að þau höfðu engan annan
íverustað.' Daginn eftir var mikið í
ánni þegar við ókum fram hjá og
tjaldið var horfið. Eflaust hafa börn-
in getað bjargað sér.“
börnin sem eiga engan að
hafði engin áhrif á mig. Fólk
var líka alveg rólegt þarna og
var visst um að Serbar kæmu
ekki aftur. Þeir hefðu ekki eft-
ir neinu að sækjast þarna.“
Hún kveðst þó hafa verið grip-
in óhug í upphafi dvalarinnar.
„Það varð banaslys skammt
frá ströndinni þar sem við
ókum er Ragnar var búinn að
sækja okkur á flugvöllinn.
Franskur hermaður hafði
misst stjórn á bíl sínum. Hann
hoppaði út úr bílnum en lenti
undir honum þegar hann fór
fram af hömrum."
Erfiðir
vegir
Vegirnir sem Ragnar ekur eft-
ir í starfi sínu eru oft í miklu
fjalllendi og erfiðir yfirferðar
að vetrarlagi. Islendingum,
Norðmönnum, Svíum og Finn-
um gengur best að aka eftir
þeim því þeir hafa reynslu af
slíkum akstri. í bOalestunum
eru fjórir til tólf bílar og ein-
stöku sinnum allt upp í tutt-
ugu, að sögn Ragnars. „Það er
aukabíll með í hverri bílalest
til aðstoðar. Einu sinni vildi
ekki betur til en svo að vara-
bíllinn fór út af þegar hálka
var. Það voru Malasíumenn
sem óku þeim bíl og þeir báðu
okkur íslendingana um að aka
bílnum upp á veginn aftur.“
Fann fyrir
hatri Króata
Ragnar hafði aldrei komið á
þessar slóðir áður. Það sem
kom honum mest á óvart var
viðhorf Króata til starfsfólks
Sameinuðu þjóðanna. „Maður
varð var við hatur hjá Króöt-
um. Tudjman forseti hefur
alltaf viljað Sameinuðu þjóð-
irnar í burtu. Hann hefur talið
að samtökin hafi verið að
koma í veg fyrir að Króatar
næðu aftur Krajina á sitt vald.
Sameinuðu þjóðirnir gerðu
hins vegar ekkert þegar þeir
gerðu innrás þar fyrir
skömmu og eftir það breyttist
viðmót Króata gagnvart okk-
ur.“
Afsláttur hjá
kaupmönnum
En nutuð þið ekki góðs af að opnn |n|/jrí
íslendingar voru fyrstir til að ...
viðurkenna sjálfstæði Króa-
tíu?
„Jú, hjá kaupmönnunum. Þeir
spurðu gjarnan hvaðan maður
væri og þegar þeir heyrðu að
maður væri frá íslandi buðu þeir 30
til 40 prósenta afslátt. Það var áber-
andi að þeir sem voru ómenntaðir
vissu ekki að íslensk stjórnvöld
höfðu orðið fyrst til.“
Forsetafjöl-
skyldan græðir
Fjölskyldan bjó í þriggja íbúða
húsi í um hálftímakeyrslu frá Split.
„Undir venjulegum kringumstæðum
hefði húsið verið leigt ferðamönnum
sem enn eru ekki orðnir jafnmargir
og þeir voru fyrir stríð. Þess vegna
fengu Sameinuðu þjóðirnar húsið á
leigu,“ segir Ragnar. Guðrún varð
vör við talsverðan vöruskort í matar-
verslunum og sá hún til dæmis
hvergi krydd. „Króatar framleiða
ekki sjálfir krydd. Vegna peninga-
skorts hafa þeir ekki getað flutt inn
jafn mikið af varningi og áður. En
það hefur verið haft á orði að forseta-
fjölskylduna skorti ekki fé, hún sé
orðin ein ríkasta fjölskylda landsins.
Það er talið að hún hafi grætt á við-
skiptum sínum við Sameinuðu þjóð-
irnar,“ segir Ragnar.
Aðspurður hvort fólk hafi orðið
fyrir vonbrigðum með stjórnarhætti
Tudjmans forseta segir Ragnar her-
mennina hrifna af honum. Almenn-
ingur sé hins vegar varkár í orðum
og segi sem minnst.
Serbar strax
vinir manns
Að sögn Ragnars sjást afleiðingar
stríðsins í Króatíu fyrir fjórum árum
víða og í Bosníu, bæði á mannvirkj-
um og fólkinu sjálfu. „Það hafa þús-
undir húsa hrunið til grunna. Og
fólkið er greinilega orðið þreytt á
stríðinu. Þó það sé ekki stríð í Króa-
tíu sjálfri eiga Króatar í stríði við
Serba í Svartfjallalandi. Þeir ætla að
koma í veg fyrir að Serbar geri aftur
árásir á Dubrovnik sem var vinsæll
ferðamannastaður. Það er litið fjallaö
um þessi átök í fréttum."
Ragnar tekur það fram að í raun
hafi báðir stríðsaðilar ýmislegt á
samviskunni. Ekki sé hægt að svart-
mála Serba sem vondu mennina í
þessu stríði. „Mér þykja þeir Serbar
sem ég hef kynnst í Sarajevo í Bosn-
íu í raun umhyggjusamara fólk en
bæði Króatar og Bosníumenn. Serbar
verða strax vinir manns. Það tekur
langan tíma að komast inn á Króata
og Bosníumenn."
Stríðinu
sem barist hefur verið
um eru Sarajevo og
Bihac. Núna eru
Serbar búnir að
missa Bihac og . ef
þeir missa Sarajevo
er stríðið búið. Þá
er ekkert til að berj-
ast um lengur. Þessu
hefur NATO gert sér
grein fyrir og því
látið til skar-
skríða
lagfæra þrjár brýr sem höfðu verið
sprengdar. Það er hafið mikið
hreinsunarstarf í borginni þar sem
Þjóðverjar eru með átaksverkefni.
Börn í Bosníu voru einnig farin
að sækja skóla í sumar. Hermenn
höfðu lagt skólana undir sig í lang-
an tíma. En
þ a ð
Drápu
öll dýr
Hann segir Króata eiga fjölda verk-
smiðja þar sem framleiddur sé marg-
víslegur varningur til útflutnings. í
Bosníu lifi fólk hins vegar mikið til á
Sameinuðu þjóðunum og hjálpar-
stofnunum. „Það hefur í rauninni
engin vinna
ar
Fjölskyldan sameinuð á Islandi um stundarsakir. Ragnar Höskuidsson og Guðrún Gunnarsdóttir ásamt
börnunum Ragnari, Anítu og Andra og heimilishundinum Hvutta. í sumar bjó öll fjölskyldan í Split í Króa-
tíu nema Hvutti sem beið heima á íslandi. DV-mynd GVA
Hann telur að stríðinu í Bosníu
ljúki í vetur. „Það er nokkurn veginn
samdóma álit hjá mönnum Samein-
uðu þjóðanna þarna niður frá. Menn
telja að þetta sé búið. Aðalstaðirnir
Lifir í stöðugum ótta
Átökin í Bosníu eru á afmörkuðum
svæðum og Ragnar sá í sumar að
endurbygging var víða hafin, eins og
til dæmis í Mostar. „Þar er verið að
hrekja þá sjálfa burt, gætu haft dýrin
til matar.“
Fyrir nokkrum árum bárust fregn-
ir þess efnis að friðargæsluliðar Sam-
einuðu þjóðanna væru að selja striðs-
hrjáðum Bosníumönnum matvæli á
svörtum markaði.
Ragnar kveðst hafa heyrt orðróm
um þetta. „Það er misjafn sauður í
mörgu fé. Þarna eru tugir þjóðar-
brota. Friðargæsluliðarnir eru laun-
aðir af sínum eigin ríkjum. Þarna
eru kannski hlið við hlið menn sem
eru með 2 þúsund dollara í mánaðar-
laun og svo menn sem eru með 200
dollara í mánaðarlaun. Það má Vera
að einhverjir hafi reynt að drýgja
tekjurnar á þennan hátt.“
Skotið á eftir
Islendingi
í Króatíu og Bosníu eru um 30 ís-
lendingar við störf. Auk bílstjóranna
eru þar starfsmenn Rauða krossins
og Hjálparstofnunar kirkjunnar, raf-
virkjar, útvarpsvirkjar og símamað-
ur. Islendingarnir hafa allir sloppið
við árásir. Þó var nokkrum bílstjór-
anna brugðið er átökin voru í
Krajina.
„Það var króatískur hermaður sem
skaut á eftir bíl eins íslendings,
sennilega skaut hann bara upp í loft-
ið. Hann hefur líklega reiðst vegna
þess að bíllinn sem ók á undan Is-
lendingnum hafði ekið út í vegar-
kant. Króatar voru ákaflega spenntir
á taugum þarna. Maður þakkar fyrir
á meðan ekki er skotið á olíubílana.
En Króatar skjóta einnig upp í loftið
þegar þeir fagna,“ tekur Ragnar
fram. „Þeir gera það í afmælum og á
gamlárskvöld. Þeir skjóta af byssum
en engum tlugeldum."
Vill kynnast
fleiri löndum
er lítið um það að maður sjái börn
hópa sig saman.
Börnum er sagt að halda sig ná-
lægt heimilum sínum því að fólk lifír
enn í stöðugum ótta,“ greinir Ragnar
frá.
verið þarna í ijögur ár. Bændur hafa
helst fengið að vera í friði með sitt en
það er lítið um dýr í Bosníu. Serbar
drápu öll dýr á þeim stöðum sem þeir
lögðu undir sig. Þeir vildu ekki að
þeir hermenn, sem myndu ef til vill
Ragnar hafði unnið á gröfu og
vörubíl á íslandi áður en hann réð
sig til starfa hjá Sameinuðu þjóðun-
um. „Ég vissi að þetta var sæmilega
vel borgað og ákvað að ráða mig í eitt
ár til að byrja með. Ég er að hugsa
um að framlengja fram á vor. Ég veit
ekki um framhaldið. Þetta er talsvert
slítandi. Það kæmi til greina að fara
síðan til Haítí. Ég hef áhuga á að
kynnast fleiri löndum. Bandaríkja-
menn vilja helst fá íslenska bílstjóra
til starfa því það er lítið um óhöpp
hjá þeim.“
Stundum hafa hinir stríöshrjáðu
notið góðs af óhöppunum. I bílalest
sem Ragnar ók í velti Jamaíkamaður
olíubil sem í voru 17 þúsund lítrar.
„Múslímar voru ekki lengi að koma
með öll tiltæk ílát til að verða sér úti
um olíu og áður en lauk voru bara
eftir 2 þúsund lítrar í bílnum," segir
Ragnar.
Erfiðast að