Þjóðviljinn - 01.05.1975, Blaðsíða 2

Þjóðviljinn - 01.05.1975, Blaðsíða 2
2 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur l. maf 1975. Eövarð Sigurösson var aðeins sex ára þegar hann fór í fyrsta sinn út að vinna fyrir kaupi. Það var áriö 1916, sama árið og Al- þýðusambandiö var stofnað. Á unglingsárum sfnum er Eðvarð Sigurðsson aðallega við sendils- störf, en 17—18 ára fer hann að vinna i fiski. Tvítugur að aldri kynnist hann atvinnuleysinu, gengur í Dagsbrún og Kommún- istaflokkinn sama árið, verður sfðar einn af forustumönnum Verkamannafélagsins Dagsbrún- ar og hefur verið nú á fjórða ára- tug. Hann situr einnig á alþingi og er formaður Verkamannasam- bands islands. Slfkur maður hef- ur frá mörgu að segja af vinnu- stað og úr verkalýðshreyfingu. Og hann er erfitt að finna til þess að taka við hann viötal. En okkur tókst að finna smugu einn laugar- dagseftirmiðdag i aprílmánuði, og meðfylgjandi spjall er árangur þess siðdegis, það ber margt á góma einkum frá fyrri dögum og svarað er gagnrýni af ýmsu tagi. t spjalli þessu kemur fram, að vibmælandi minn gekk i Dags- brún og Kommúnistaflokkinn 1930, en hafði áður gengið i Félag ungra jafnaðarmanna og tók raunar þátt i þvi' að stofna komm- únistasellu á Grimsstaðaholtinu ábur en Kommúnistaflokkurinn var stofnaður. bað var bara nokkrum mánuðum fyrir stofnun flokksins, sagði Eðvarð, en aðal- driffjöðrin i þvi var Aki og þeir Jakobsbræður. Eftir að atvinnu- leysið og kreppan hefst eru sifelld átök innan Dagsbrúnar. Komm- únistahreyfingin er drifkraftur- inn i' baráttu atvinnuleysingja. Á hverjum Dagsbrúnarfundi voru átök milli sósialdemókrata og kommúnista, en fundir voru haldnir hálfsmánaðarlega. bá voru ekki eingöngu verka- menn innan Dagsbrúnar. bar voru margir aðrir. Aðaltalsmenn kommúnista innan Dagsbrúnar þá voru Brynjólfur og Guðjón Benediktsson en svo þegar þeir voru reknir tóku ungir verka- menn forustuna. bá lenti þetta allt á okkur strákunum, segir Eð- varð. Á þessum árum kemur oft til harðra átaka, sérstaklega þó 1932, 7. júli og 9. nóvember. bess- ar dagsetningar eru geymdar eins og eiginn afmælisdagur á bólakafi i vitund þessara manna sem stóðu i fremstu vi'glinu. Ég á einhvers staðar minjagripi úr á- tökunum 9. nóvember. — Stólfætur? — Nei, minjar um lögregluna. bað kemur fram i viðræðunum við Eðvarð að á áunum 1930—1940 beindist verkalýðsbaráttan fyrst og fremst að atvinnumálunum. Kaupgjaldsbaráttan er raunveru- lega engin. Engir duga nema sósialistar — bið buðuð fram i Dagsbrún, kommúnista rnir. — Já, við gerðum það alltaf, en fengum ekki mörg atkvæbi til að byrja með. Annars vorum við, eftir 1935, eftir fyrstu og verstu barnasjúkdómana, fljótir að átta okkur á baráttuaðferðunum, fljótir að auka styrk okkar meðal fjöldans. — Varðst þú strax sem ungling- ur stéttarlega meðvitandi um af- stöðu þina? — Nei, það var langt frá því. Ég áttaði mig ekki á forsendum stéttaþjóðfélagsins fyrr en siðar, Þá voru vandamálin nærgöngulli viö hvern einasta mann er ég hafði tekið þátt i baráttu verkamanna og atvinnuleysingja.' Mér fannst svo það ganga vel upp sem ég hafði hugleitt og það sem Kommúnistaflokkurinn lagði til og þess vegna gekk ég i flokkinn. Siðan fór ég að lesa það um sósialisma sem ég náði til og ég er þeirrar skoðunar að enginn dugi til forustu i verkalýðsfélagi til lengdar nema sá sem hefur sósialiskar grundvallarskoðanir og sá sem skilur samsetningu og innri gerð stéttaþjóðfélagsins. — En núorðið hefur þetta breyst mjög mikið og margir forustu- manna verkalýðsfélaga eru ekki sósfalistar. — bað er alveg rétt. Vissulega getur það dugað i dægurbaráttunni ef menn eru ein- lægir verkalýðssinnar, en verka- lýðshreyfingin verður annað slagið minnsta kosti að hafa burði til þess að hefja sig upp á æðra stig framtfðarmála. Verkalýðs- forusta sem getur aldrei sett dæg- urbaráttuna i tengsl við það markmið að verkalýðurinn ráði sjálfur framleiðslunni og fram- leiðslutækjunum — sú orusta dugir skamman veg. Ef verka- lýðsforingi hefur ekki sósialisk vibhorf hlýtur afstaða hans að verða meira og minna röng i veigamiklum atriðum — nema hann sé svo heppinn að einhver annar rábi yfir honum án þess að hann geri sér grein fyrir þvi. t»að er t eikleika- merki — Var það þá rétt að rjúfa tengsl flokks og verkalýðshreyf- ingar? Slika spurningu heyrir maður oft. Hvert er þitt svar? — bað var alger nauðsyn að rjúfa skipulagsleg tengsl Alþýðu- sambandsins og Alþýðuflokksins. Meðan þessi tengsl voru við lýði notaði flokkurinn yfirráð sin yfir faglegu hreyfingunni til þess að bola þar öllum öðrum frá. bess vegna er verkalýðshreyfingin hér á Islandi svo mjög frábrugðin þvi sem gerist i grannlöndum okkar. — En nú eru menn úr hægri- flokkum i forustu verkalýðssam- takanna á Islandi? — Já, ef slikir menn taka bein- linis þátt i starfsemi verkalýðs- hreyfingarinnar til þess að þjóna sinum stjórnmálaflokki geta þeir aldrei orðið hreyfingunni að neinu gagni. En til eru menn sem veita verkalýðshreyfingunni heilshug- ar stuöning þó þeir kjósi borgara- legan flokk fyrir einhvern mis- skilning þegar aö kosningum kemur. Oftast kemur raunar að þvi að þessir menn snúa baki við borgaraflokknum. — brátt fyrir þetta kemur það almenningi óneitanlega spánskt fyrir sjónir þegar alþingismaður Sjálfstæðisflokksins á sæti i mið- stjórn Alþýðusambands Islands. Samstarf Alþýðu- flokksins við ihaldið — Já. bað gæti sennilega hvergi gerst nema hér. Og auðvitað er það veikleikamerki. — En af hverju stafar þessi veikleiki? Stafar hann ekki fyrst og fremstaf skorti á fræðslustarfi og umræðu innan verkalýðssam- takanna? — 1 þessu sambandi er margt aðathuga,en vissulega er i fyrsta lagi að viðurkenna að fræðslu- starfsemi hefur verið allt of litil. En við skulum lika minnast þess, að innan vinstrihreyfingarinnar hefur átt sér stað klofninggur, og Alþýðuflokkurinn hefur um ára- tugaskeið frekar kosið að hafa samstarf við Sjálfstæðisflokkinn en við okkur i verkalýðssamtök- unum. bað er stórt orð glæpur — en það er orðið sem mér kemur i hug i þessu sambandi: Ég er ekki að gagnrýna að menn úr öllum flokkum hafi gott samstarf á stéttarlegum grundvelli innan verkalýðsfélaganna. Ég er að gagnrýna það þegar forusta Al- þýðuflokksins makkar við at- vinnurekendavaldið og forustu Sjál fstæöisflokksins um það hvernig skipan mála i einstökum verkalýðsfélögum skuli háttað. bessi- vinnubrögð Alþýðu- flokksforustunnar eru auðvitað ein meginskýringin á þvi að Sjálf- stæðisflokkurinn hefur komist þetta áleiðis innan verkalýðs- samtakanna. Ihaldið hefur auð- vitað stöðugt fært sig upp á skaft- ið og Alþýöuflokkurinn hefur ekki þorað að efna til samstarfs við okkur til vinstri á kostnað sam- starfsins við ihaldið. bað þyrfti þó einmitt að gerast nú. En i sambandi við hugmynda- fræðilega umræðu innan verka- lýðssamtakanna verðum við að muna eins og jafnan að margt hefur breyst frá kreppuárunum sem betur fer. Vissulega sakna ég umræðnanna og liflegra funda i Dagsbrún. bá voru vandamálin svo nærgöngul og afgerandi að þau þrýstu sér á huga hvers ein- asta manns. Menn komust ekki hjá þvi að hugleiða grundvallar- samsetningu þjóðfélagsins — að minnsta kosti ekki þeir sem voru atvinnulausir langtimum saman. Nú hins vegar komast menn vissulega hjá þvi að hugsa um þessi mál langti'mum saman. Nú þurfa menn sem betur fer ekki að brjóta heilann yfir þvi daglega hvernig þeir ætla að framfleyta sér næsta dag. En auðvitað hefði verkalýðs- hreyfingin þurft að breyta starfs- háttum sfnum i samræmi við þetta breytta þjóðfélagsástand, þannig að hún hafi sjálf frum- kvæði að þvi að setja vandamálin á dagskrá með fræðslustarfi og umræðu, það hefur hún vanrækt. Og það verða heldur ekki aðrir en þeir sem eru I nánastri snert- ingu við vandamálin sem verða pólitiskir i raun og veru um þess- ar mundir. bað þarf auk þess ó- venjumikið frumkvæði til þess að brjóta þjóðfélagsvandamálin til mergjar eins og nú háttar til. Flokkur og verka- lýðshreyfing — Stundum heyrist til þess vitn- að að samstarf flokksins og félag- anna i verkalýðshreyfingunni hafi verið með öðrum hætti fyrr á árum en nú er. Nú manst þú sjálf- sagt timana tvenna i þessu efni eins og öðrum. — Ég hef orðið var við þann ai- genga misskilning, að yngra fólk telur að samband Kommúnista- flokksins eða Sósialistaflokksins við forustumennina i verkalýðs- hreyfingunni hafi verið á tilskip- unarstiginu. bvi fer viðs fjarri. Hins vegar beindist starf Komm- únistaflokksins út á við eingöngu að verkalýðsfélögunum og verka- lýðshreyfingunni i viðri merk- ingu. bessi barátta og þetta starf var vissulega ekki einskorðað við dægurmálin; starfið var jafnan tengt framtfðarmarkmiðunum. Á kreppuárunum hefði verkalýður- inn sem heild ekki náð þeim ár- angri sem raun ber vitni um ef hann hefði ekki haft trú á þvi að eitthvað betra tæki við. Á þessum árum sóttum við okkur verulegan styrk i það sem gerst hafði i Sovétríkjunum, einkum þó það að þar var skortur á vinnuafli, hvar- vetna næg atvinna meðan miljón- irnar gengu atvinnulausar i auð- valdsrikjunum. „Stéttasamvinna” — stéttajafnvægi — Við vorum áðan að tala um á- hrif ihaldsins i verkalýðshreyf- ingunni og þá gagnrýni sem fram hefur komið á það ástand sem þar rikir. Talað er um „stéttasam- vinnu”, —svo eitthvað sé nefnt af þeim fjölskrúðuga orðaforða sem orðið hefur til hin siðari árin i gagnrýni á verkalýðsforustuna einkum frá yngsta fólkinu. — Já, en ætli að þessi gagnrýni, þ.e. á stéttasamvinnuna, sé ekki sumpart sprottin af þvi að menn hafi gleymt a.m.k. einu meginat- riði islenskrar verkalýðsbaráttu um þriggja áratuga skeið: jafn- vægi stéttanna. Allt frá 1942 hefur rikt hér mik- ið jafnvægi milli þjóðfélagsstétt- anna. Stéttaandstæðurnar hafa að sjálfsögðu ekkert breyst i grundvallaratriðum en engu að siður er þetta jafnvægi ákaflega mikilvægt atriði. Hér hefur ekki verið hægt að stjórna þjóðfélag- inu þannig að verulega gengi á þann ávinning sem verkalýðs- hreyfingin hefur náð. Að visu hafa komið timar þar sem borg- arastéttin hefur getað náð nokkr- um árangri, en verkalýðsstéttinni hefur tekist að vinna það upp aft- ur. Hins vegar hefur verkalýðs- stéttin ekki haft pólitiskt bolmagn til þess að skerða verulega áhrif borgarastéttarinnar og völd hennar. Tilraunir til þess að raska þessu jafnvægi i meginatriðum hafa jafnan mistekist, en hins vegar hafa verið gerðar margar tilraunir til þess að brjóta verka- lýðssamtökin niður innan frá. Sá sem ekki gerir sér grein fyr- ir þessu jafnvægi stéttanna á þremur siðustu áratugum botnar heldur ekki mikið I Islandssög- unni þetta skeiðið og þaðan af sið- ur nokkuð i sögu verkalýðshreyf- ingarinnar. 1 þessu samhengi mega menn heldur ekki gleyma þvi ástandi sem áður var rikjandi þegar at- vinnurekendur neituðu að viður- kenna verkalýðsfélögin sem rétt- an samningsaðila, eða þeim tima er atvinnurekendur stofnuðu eig- in verkalýðsfélög. Tilraunirnar til þess að brjóta niður áhrif róttækra forustu- manná verkalýðsfélaganna innan frá hafa mistekist. Hér i Dags- brún hefur verið boðið fram gegn okkur hvað eftir annað, en hægri öflin hafa ekkert tommað. bá voru þetta einu sinni eða jafnvel tvisvar á ári kosningar i verka- lýðsfélögunum. barna var fyrst og fremst um að ræða pólitisk á- tök. fyrst milli okkar og Alþýðu- flokksins, siðan milli okkar og Sjálfstæðisflokksins. 1 þessum á- tökum snerist viðleitni ihaldsins og Alþýðuflokksins um það að hnekkja valdi sósialista I verka- lýðsfélögunum. „Áhrifasvæði” — En f þessu sambandi er á- standið að verða einna likast þvi sem menn þekkja af áhrifa- svæðaskiptingu stórveldanna. Róttækir vinstrimenn eru i for- ustu i vissum verkalýðsfélögum, en hægri menn i öðrum félögum og ókunnugum kemur það þannig fyrir sjónir að annar aðilinn vilji helst hafa hinn þar sem hann er. bað sé orðin venja, jafnvél eins konar þegjandi samkomulag. — Já. bað erekki að furða þó að fólki komi þetta i hug en þá er að undirstrika, að jafnvægið má ekki verða markmið i sjálfu sér. Við verðum að setja okkur það aí breyta þjóðfélaginu. Það er mikill ávinningur að liafa náð þessu stéttajafnvægi — miðað við það á stand sem áður var. En við erum engan veginn komnir á leiðar enda. Það er enn langur vegur ó farinn. En ég vil minna á, það var allt annað en skemmtilegt ástand i verkalýðshreyfingunni, þegar fé- lögin voru sundurslitin i pólitisk- um átökum og allt að þvi faglega' lömub. Sérstaða meðal verkalýðssamtaka — Nú hafa vinstrimenn forustu i nokkrum verkalýðsfélögum og vissulega verður þess iðulega vart að þau skera sig úr innan verkalýðssamtakanna. En það er afar sjaldan. Og til dæmis finnst manni að það mætti oftar sjást munur á þessum félögum i sam- bandi við ýmis utanrikismál, svo dæmi sé nefnt, — eins og Viet- nammálið eða herstöðvamálið. Hvernig stendur á þvi að hinn al- þjóðlegi áhugi cr mun minni inn- an verkalýðssamtakanna hér á landi en maður hefur fregnir af erlendis frá? — Enn verðum við að muna sérstöðu islensku verkalýðssam- takanna. Samtökin hér þróast óháð einum einstökum pólitisk- um flokki. Verkalýðssamtök er- lendis, þe. i allri Vestur-Evrópu, lúta að mestu einum stjórnmála- samtökum pólitiskt. Þess vegna eru ályktanir verkalýðssamtak- anna erlendis pólitiskar flokks- ályktanir i raun og veru. 1 annan stað verður að muna að hér á landi er gerð verkalýðssam- takanna allt önnur en erlendis: Hér eru menn skyldugir að ganga I verkalýðsfélög, — margur hefur stigið fyrstu skref sin innan verkalýðssamtakanna sem alger andstæðingur samtakanna og stefnumála þeirra. Þetta hefur afar mikil áhrif á allan strúktúr samtakanna. Erlendis verður hver og einn að gera það upp við sig hvort hann gengur i verka- lýðsfélag eða ekki. Þar verður forustan sjálf að hafa fyrir þvi að afla nýrra félaga með útgáfu-

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.