Þjóðviljinn - 13.09.1980, Blaðsíða 21

Helgin 13.—14. september 1980 ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 21
Á þessu ári eru liöin 90 ár frá
fæðingu Ho Chi Minh, fyrsta for-
seta Alþýðulýðveldisins Víetnam
(The Socialist Republic of Vfet
Nam). Ennfremur voru nú, 2.
sept. 1980, 35 ár frá stofnun lýð-
veldisins. Beggja þessara at-
burða er að sjálfsögðu minnst á
margvislegan hátt i Vietnam.
Vináttufélag islands og Vietnams
var stofnað á siðastliðnu vori og
þykir félagsstjórn þvi vel við hæfi
að minnast þessa einnig með þvi
að rifja lítillega upp þessa atburði
hér.
Vietnamar telja sögu sina sem
þjóðar um það bil 3000 ár aftur i
timann. Þeir hafa þvi margs að
minnast úr sögu sinni og sögnum
sem hvetur þá til dáða sem þjóð.
Þegar á blómatimum Rómverja
og Grikkja i Evrópu höfðu þeir
skapað sina eigin menningu. En
sjaldan hafa þeir setið i friði að
sinu frjósama og sólvermda
landi. Fyrst var það hinn voldugi
nágranni i norðri, keisaraveldið
Kina, sem girntist ávöxtinn af
landi þeirra og arðinn af striti
fólksins. Þrem öldum fyrir tima-
tal okkar, á veldisdögum keisara
þess er byggja lét hinn mikla
Klnamúr, komst Vietnam undir
kinversk yfirráö. Margar upp-
reisnir voru geröar — og bældar
niður. Það var ekki fyrren árið 39
eKr. aö uppreisn var leidd fram
til sigurs. Foringjarnir voru tvær
konur af höfðingjaættum, Trung
Trac og Trung Nhi. Þær voru
systur. Kinverskur hershöfðingi
hafði látiö hálshöggva mann
annarrar þeirra, en hún var ekki
á þvi, fremur en Ólöf okkar rika,
að leggjast i eitthvert grátkonu-
ástand þess vegna. Heldur safn-
aði hún liöi meðal bændanna og
kinverjar voruhraktir brott. Ekki
naut þó þessa sigurs lengi. Lið-
lega tveim árum seinna lögðu
kinverskar hersveitir landið und-
ir sig aö nýju, — og Trung-systur
drekktu sér fremur en að verða
fangar Kinverjanna.
Þannig skiptust á sigrar og
ósigrar i sjálfstæðisbaráttu Viet-
nama. En jafnvel þótt ekki væri
erlendri áþján fyrir að fara var
llfið hvorki frjálst né friðsamt
fyrir alþýðu manna i landinu.
Likt og I Evrópu var lénsskipulag
rfkjandi i landinu og landeigend-
ur börðust um völdin og skatt-
pindu leiguliðabændurna sem oft
gerðu uppreisnir. Embættis-
mannakerfi og skólar voru aö
kinverskri fyrirmynd og kin-
verska var hið opinbera ritmál.
Þó var einnig búiö til vietnamskt
ritmál eftir hinu flókna, kin-
verska kerfi. En núverandi latn-
Ho Chi Minh
eska ritmálið var gert af portú-
göiskumog frönskum trúboðum á
15. og 16. öld.
í lok 17. aldar hófst bændaupp-
reisn undir forystu bræðra,
Fay-Son að nafni. Þessi uppreisn
leiddi til þess að veldi lénsherr-
anna varaflétt. Upphófst þá skeið
mikilla framfara varöandi lifs-
kjör og menntun almennings.
Bókmenntir og visindi blómstr-
uöu.
En þessi dýrö stóð ekki lengi.
Landeigendur náðu völdum á ný I
byrjun 18. aldar og Frakkar voru
þá einnig komnir i spilið. Þeir
gerðu landiö aö nýlendu sinni,
keyptu frið viö landeigendur en
.stjórnuðu að sjálfsögðu efnahags-
kerfinu sjálfir. Nú átti almenn-
ingur við tvöfalda kúgun að búa.
Hugvitssemi i skattaálögum á
þessum tima virðist með fádæm-
um. Fyrir utan skatta á húsdýr,
tré, amboö og ilát skyldi hver
bóndi greiða skatt af öllu heimil-
isfólki sinu og tvöfalt fyrir hús-
freyjuna ef hún var með barni.
Lán gátu bændurnir aðeins fengið
hjálandleigusölum sinum. Vextir
voru 10% á mánuði, þannig að
skuldir uxu hratt. Afleiöingin gát
m.a. orðið sú, að bændur seldu
börn sin upp i skuldir. Engir
skólar voru fyrir hina fátæku, en
yfirstéttarbörn fengu menntun aö
vestrænum hætti. Hafa þau börn
varla verið stór hluti af þjóöinni,
þvi 1940 voru ekki nema 14
menntaskólar og einn háksóli i
landinu.
En jafnvel þeir sem nutu þeirra
forréttinda að hljóta menntun
voru ekki metnir til jafns við
hvita menn, þegar þeir sóttu um
stööur. Hefur þessi flokkun eftir
hörundslit og öðrum kynþátta-
einkennum eflaust aukið á sam-
töðu og samkennd manna þótt
þeir byggju við misjöfn lifskjör aó
öðru leyti. Þrátt fyrir andspyrnu
og uppreisnartilraunir var Viet-
nam nýlenda Frakka til ársins
1940 þegar Japanir hernámu
landiö. Tók þá kannski fyrst
steininn úr hvað kúgun ibúanna
snerti. Japanir neyddu bændur til
að rækta fyrir herinn i staö þess
að sjá landsmönnum fyrir fæðu.
Af þeim og fleiri orsökum sultu
um tvær milj. manna i hel.
Þannig var ástandið i landinu
þegar Ho Chi Minh sneri heim eft-
ir 30 ára útlegö, þá fimmtugur að
aldri, til þess að veita þjóðinni
forystu i baráttunni gegn hinni
erlenduáþján. Hann hafði fariö
utan aöeins 19 ára að aldri og
dvaliðsiðan i Frakklandi og raun-
ar fjölmörgum þjóðlöndum öðr-
um. Hann vann fyrir sér jafn-
framt þvi sem hann fræddist og
menntaðisig, markvisst með það
fyriraugumað geta seinna orðið
þjóð sinni að sem mestu liði.
Hann kynnti sér mismunandi
byltingarkenningar, en sigur
októberbyltingarinnar 1917 varð
til þess að hann sneri sér aö
marx-leninisma og komst að
þeirri niðurstööu, að þar væri að
finna lykil aö hinni þjóöfélagslegu
freslun sem hann leitaöi að. Hann
stofnaði Samband vietnamskra
föðurlandsvina, til þess aö sam-
eina þá Vietnama sem höfðu að-
setur i Frakklandi. Hann var
mjög virkur bæði i franska sósial-
istaflokknum og verkalýðshreyf-
ingunni. Hann fann þó alltaf fyrir
skilningsleysi hinna evrópsku
félaga á stööu og kjörum
nýlendufólks. Hann tók þátt i
stofnun Sambands nýlenduþjóða
1921 og skrifaöi þekkta grein: The
Paria in France, sem fjallar um
málefni nýlendufólksins.
Þótt Ho Chi Minh dveldi erlend-
is, mun hann hafa haft samvinnu
við félaga i Vietnam, lagt á ráð og
skipulagt sósiaHska starfsemi
heima fyrir. Eftir heimkomuna
mótaði hann stefnu til þess að
hrekja Japani úr landinu. 1
desember 1944 hafði hann frum-
kvæði að stofnun þjóðfrelsisíélags
sem var fyrsti visir að
þjóðfrelsisfylkingunni eins og hun
er núna. I ágúst 1945 gekkst mið-
stjórn félagsins fyrir þjóðar-
ráðstefnu i Tan Trao og ráðstefn-
an kaus Ho Chi Minh forseta
bráðabirgöastjórnar Alþýöulýð-
veldisins Vietnam. 2. september
1945 lýsti Ho Chi M. i nafni
stjórnarinnar yfir stofnun lýð-
veldisins, sem þá náði til alls
landsins. Stóö þjóðin heil að baki
stjórnarinnar sem þegar i stað
hóf baráttu gegn þrem skæðustu
óvinum hennar: erlendri ásælni,
hungursneyð og fákunnáttu.
Olæsi var nú mjög algengt, náöi
til um 90% fólksins. Herferð var
hafin undir kjöroröinu: kunnir þú
einu orði meira en granni þinn, þá
kenndu honum það. Akveðið var
að öll kennsla skyldi fara fram á
vietnömsku i staö frönsku sem
áður hafði verið notuö. Það voru
þvi engin smáverkefni framund-
an i menningarmálum, nýyrða-
smið og útgáfu kennslubóka.
Frakkar náðu enn yfirráðum i
suðurhluta landsins og leppstjórn
var komiö á i Saigon. En i al-
mennum kosningum 1946 fékk
hún mjög litiö fylgi og Frakkar
gengu inn á að viðurkenna Viet-
nam sem ,,frjálst riki með eigin
stjórn, þing og her, hluta af
franskri rikisheild”. Frakkar
reyndu nú að útvikka yfirráða-
svæði sitt frá suðri til norðurs og
þrengja þannig meir og meir aö
lýðveldinu. Ho Chi Minh gaf þá út
áskorun til þjóðarinnar um við-
nám gegn Frökkum og lauk þvi
með sigri yfir nýlenduherjunum
við Dien Bien Phu 1954.
1 júni sama ár var Genfarsam-
komulagið undirritað. Norður-
vietnam hélt sjálfstæði sinu en
Bandarikin geröu suðurhlutann
,að hálfnýlendu.
Ho Chi Minh lést 3. september
1969. Hann lifði þvi ekki aö sjá
land sitt sameinað að nýju. Eins
og þetta ófullkomna ágrip ber
með sér varöi hann öllu lifi sinu
markvisst i baráttu fyrir frelsun
lands sins og þjóðar. — Sem fyrr
er við marga örðugleika að etja i
þessu lang-strlöshrjáöa landi.
Enn þarf aðbyggja margt upp frá
grunni. Enn andar köldu frá Kina
(bræðralagshugsjón sósialismans
viröist eiga erfitt uppdráttar) og
viðar sitja óvinir á fleti fyrir. En
þolgæði og þrautseigja þjóðar-
innar ásamt minningum um sina
bestu foringja og fyrri sigra mun
vafalaust verða drjúgt veganesti i
þeirri baráttu sem framundan er.
Lilja Krisjánsdóttir
varaformaður Vináttufélags
Islands og Vietnams
Heimildir:
Bréf frá Vietnams Ambassade,
Oslo Vietnam Bulletin,
73, Stockholm.