Þjóðviljinn - 09.05.1981, Blaðsíða 4

Þjóðviljinn - 09.05.1981, Blaðsíða 4
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJiNN Helgin 9—10. mai 1981 st jórnmál á sunnudegi Lúðvík Jósepsson skrifar Arið 1980 urðu raunvextir -f-16.3% en innlánsvextir 33%. 1 rauninni er sagan af vaxtahækk- unarstefnunni ennþá ljótari en þessirútreikningar Seðlabankans sýna. Hið rétta er, að hinir almemni sparifjáreigendur, þeir smáu, búa við lægri meðalinnlánsvexti en Seðlabankinn reiknar með, en aftur á móti cr dýrtiðin sem þeir verða að mæta meiri. Vaxtahækkunin hefir ekki komið almennum sparendum að notum. Vaxtahækkuninni hefir samstundis verið velt Ut i verð- lagið og verðbólguhraðinn hefir orðið meiri. Háu vextirnir hafa lika leitt til örara gengissigs, en gengislækkunin fer einmitt verst með spariféð. En skoðum svo hina hlið vaxta- hækkunarinnar. Hvernig hefir farið fyrir húsbyggjendum? Og hvernig hefir farið fyrir inn- lendum iðnaði, scm nú þarf að greiða 45—50% vexti og standa i samkeppni við crlenda aðila, sem greiða 10—12% vexti? NUverandi hávaxtastefna getur ekki staðið lengi. HUn gerir inn- lenda framleiðslu ósamkeppnis- hæfa og mun fljótlega valda gífurlegum samdrætti I flestum greinum atvinnulifsins. Vandamál sparifjáreigenda verða ekki leyst með hávaxta- stefnu. Ekki þegar háu vextirnir eru látnir fara aö fullu út i verð- lagið og magna verðbólgu og stuðla að gengislækkun. Spariféð þarf að vernda með stöðugu gcngi, eftir þvi sem kostur er á, og til greina kemur nokkur upp- bót frá verðtryggingu þeirra lána, sem eðlilega geta borið verðtryggingu vegna verðbólgu- gróða. En almennir rekstrarvextir af lánum atvinnuveganna og vextir af ibúðarhúsalánum mega ekki vera mikið hærri hér en i okkar aðal-viðskiptalöndum. Þéir forystumenn iðnaðarins, sem nú tala um samkeppnisað- stöðu iðnaðarins við sjávarútveg og landbUnað, eru gjörsamlega ruglaðir i riminu. Þeir þurfa að átta sig á, að það eru drepþungir vextir, sem nú gera islenskan vöruiðnað ósamkeppnisfæran við erlendan iðnað. Að vinna sig framúr vandanum Það sem mestu máii skiptir i islenskum efnahagsmálum eins Ekki breytist inntak efnahags- málaumræðunnar hér á landi. Nú er þráttað um það hver sé mest á móti verðbólgunni og hver hafi oftast mælt gegn henni i ræðu og riti. Deilt er um það hvort verð- bólgan sé heldur 40%, 60% eða jafnvel 70—80% sé allt tekið með i reikninginn. Þeir sem mest stagast á verð- bólgu, fullyrða margt um orsakir hennar og afleiðingar, þó að rökin séu allajafna veigalitil og vafa- söm. Verðbólguumræður af þvi tagi, sem hér hafa átt sér stað, verða engum til gagns. Þær eru ekki aðeins leiðigjarnar fyrir almenn- ing, heldur fela þær bláttáfram i sér þá hættu, að öll eiginleg stjórnmálaumræða fletjist Ut i eitt marklaust verðbólguþras. Verðbólga er sjUkdómseinkenni i efnahagslifinu, um það verður ekki deilt. Hún veldur margvis- legum erfiðleikum og misrétti, en hún er þó ekki allt málið. Til eru efnahagskerfi þar sem verð- bólgustigið er lágt, en þjóðar- te'kjur þó litlar og efnahagsaf- koma öll léleg. 1 efnahagsmálum höfum við Islendingar, eins og margar aðrar þjóöir, keppt að aukinni þjóðarframleiðslu að vaxandi þjóðartekjum, aö fullri atvinnu handa öllum og aukinni vel- megun. Viðhöfum óttast, að mikil verð- bólga gæti dregið Ur möguleikum okkar á þessum sviðum. Þeir sem nú eru að drukkna i verðbólguþrasi og i sifellu endur- taka, að baráttan gegn verðbólgu gangi fyrir öllu og að alltverði að gera til aö ráða niðurlögum hennar, hafa augljóslega gleymt þvi grundvallaratriði, að keppt er að aukinni framleiðslu og fram- förum en ekki einangruðum sigri yfir verðbólgu. Þau ráð gegn verðbólgu, sem leiða af sér samdrátt i fram- leiðslu, lækkun þjóðartekna og at- vinnuleysi, eru ekki ráð, sem grfpa má til. Deilur islenskra stjórnmála- flokka um leiöir i baráttunni við Að hveiju er Dæmi um það/ eru síendurteknar fullyrðingar um, að sjávarútveg- urinn geti ekki tekið við meiri mannafla á komandi árum; hann sé nánast kominn á leiðarenda. Á þessu hefir verið klifað s.l. 20 ár. Reynslan sýnir hins vegar, að sjávaraflinn hefir stöðugt aukist, og verðmæti hans vaxið enn meir. Mannafli í fiskvinnslu hefir á nokkrum árum vaxið úr 6000 (árs- verk) i um 10.000, og í þeirri grein hef ir orðið meiri mannaf la-aukning en í framleiðsluvöruiðnaði. Alþýðubandalagi ð leggur áherslu á aðgerðir til að auka þjóðarframleiðsluna, auka þ jóðartekjurnar. — þannig að m.eira verði til skiptanna. Það bendir á að hægt er að auka sjávaraflann til muna, einkum sjávarframleiðslan reyndist miklu mciri en áætlað var og verðmæta- með nýtingu ýmissa tegunda, aukning sjávarafurða réð mestu um hagstæða afkomu þjóðarbúsins. Jafnhliða slikri niðurtalningu boða forystumenn Framsóknar „frjálsa álagningu”, fulla „verð- tryggingu vaxta og fjármagns” og samdrátt i peningamálum. Leið Alþýðuflokksins var fyrst að sett yrði hámark á visitölu- I bætur launa, sem jafngilti veru- legri kauplækkun. Nú er yfirlýst stefna sú, að afnema með öllu vísitölubætur á laun. Jafnframt á að hækka alla vexti til jafns við verðbólgustig og stórauka bindi- skyldu i Seðlabanka. Þá leggur Alþýðuflokkurinn höfuð áherslu á að stöðva alla endurnýjun fiski- skipa og skera flotann verulega niður. Ný skip eru talin efnahags- lega hættuleg, og skipti á nýleg- um og hagkvæmari skipum fyrir mömul og Urelt skip eru talin varhugaverð. Leið Alþýðubandalagsins er i grundvallaratriðum önnur en hinna flokkanna allra. verðbólguna, eru aö ýmsuleyti likar hliöstæðum ágreiningi stjórnmálaflokka i nálægum löndum. Þar kemur fram mis- munandi viðhorf flokkanna til skiptingar þjóðarteknanna og til áherslu á að halda uppi fullri at- vinnu og lágmarks lýðréttindum. Leiðir stjómmálaf lokkanna hér á iandi hafa komið sæmilega skýrt fram. Leið Sjálfstæðisflokksins er leið leiftursóknarinnar. Samkvæmt henni átti kaupmáttur launa aö lækka um full 20%. Kaupgjalds- vfsitöluna átt.i að stöðva. Niður- greiðslur landbúnaðarvara átti að stórminnka með tilheyrandi hækkun þeirra vara. Verslunar- álagningu átti að gefa frjálsa þó að fyrir lægju kröfur um stórkost- lega hækkun álagningar. Vexti átti aö gefa frjálsa, og skera átti niður félagslega þjón- ustu, en á mótiáttiað koma nokk- ur skattalækkun. Þessi leið Sjálfstæðisflokksins er i grundvallaratriðum sama leiðin og enska járnfrúin hefir farið. Þar er nú atvinnuleysið að nálgast 2 1/2 miljón manna. Sam- dráttur er f breskum iðnaði, og lifskjör almennings fara versn- andi. Uit FKwmðknar er svonefnd niðurtalninfíuHte*. Kjarni þeirrar leiðar er að setja hámark á visi- töiubætur á laun á þriggja- mánaða -fresti, — stiglækkandi. Sé sett hámark á leyfilega verð- lagshækkun. þá íyigir kaup- gjaldsvísitalan á eftir af sjálfu sér samkvæmt kaupgjaldssamn- ingum. Niðurtalning Framsóknar miöast ekki viö það, heldur há- mark á visitölubætur launa, og þar með felur hún i sér kauplækk- un i áföngum á þriggja mánaða fresti. sem Iftiðhafa verið nýttar. Þá eru gifurlegir möguleikar á að auka úrvinnslu aflans i dýrmætari afurðir. A sviði iðnaðar er hægt að auka hlutdeild hans á innan- landsmarkaði m.a. með stórátaki i framleiðniaukningu. Til þess að ná árangri i þessum efnum, þarf að beina fjármagni þjóðarinnar til eflingar fram- leiðslu og framleiðni.Sparnaður i rekstri, með aukinni hagræðingu kemur að sömu notum, hann verður til þess, að nettóafrakst- urinn til skipta verður meiri. Alþýðubandalagið hafnar kauplækkunarlei ðinni, það hafnar samdráttarleiðinni og það hafnar hávaxtakenningunni sem nú er aö drepa islenskan iönað. Undirstaða þjoðarbúskaparins Þeir sem gera tillögur i efna- hagsmálum og m.a. um ráðstaf- anir gegn verðbólgu, þurfa að þekkja vel til varðandi grund- vallarþætti atvinnulifsins. A slika þekkingu hefir skort hjá ýmsum þeim.sem mikil áhrif hafa haft á efnahagsstefnu okkar og gjarnan hafa verið nefndir „efnahagssér- fræðingar”, eða „efnahagsráðu- nautar”. Dæmi um það, eru siendur- teknar fullyrðingar um, að sjávarútvegurinn geti ekki tekið við meiri mannafla á komandi árum, hann sé nánast kominn á leiðarenda. A þessu hefur verið klifaö s.l. 20 ár. Reynslan sýnir hins vegar, að sjávaraflinn hefir stöðugt aukist, og verðmæti hans vaxið enn meir. Mannafli i fiskvinnslu hefir á nokkrum árum vaxiö úr 6000 (ársverk) I um 10.000, og i þeirri greinhefir orðiö meiri mannafla- aukning en i framleiðsluvöru- iðnaði. Á s.l. ári (1980) nam Utflutn- ingur sjávarafurða uin 335 inilj- örðum gamalia króna, eða um 75% af öllum útflutningi og um 85% cf álið er ekki talið með. Ef í opinberum skýrslum um af- komu á þessum árum segir: Sjávarframleiðslan reyndist miklu meriri en áætlað var — og verðmætaaukning sjávarafurða réð inestu um hagstæða afkomu þjóðarbúsins. Þetta eru staðreyndir um það sem gerðist, þrátt fyrir neikvæða spádóma. neikvæðar fiskveiði- reglur, og ncikvæða afstöðu fjár- málayfirvalda. Þegar litið er á vöxt þjóðar- framleiðslu og þjóðartekna á þessum árum, og samanburður gerður við nálægar þjóðir, þá kemur i ljós, að okkur hefir vegnað betur en þeim. Vöxtur þjóðarframleiðslu hefur verið meiri á islandi s.l. 10 ár en i nokkru öðru landi Vestur-Evrópu. Þaö var á árinu 1976, sem tekin var upp sú stefna að láta vexti elta veröbólgu, sem siðan leiddi auðvitað til þess að verðbólgan jókst og siðan vextir og þannig koll af kolli. Niðurstaðan úr út- litið er á afkomu þjóðarbúsins s.l. 4 ár, þ.e. 1977—1980 kemur i ljós, að það er vaxandi sjávarafli sem ráðið hefir úrslitum um afkomu þjóðarinnar. Aukning sjávarframleiðsl- unnar var þessi: 19% á föstu verði 5% á föstu verði 15% á föstu verði 10% á föstu verði Enginn vafi er á þvi, að við hefðum þó getað gert miklu betur en við gerðum, hefði nægilegur skilningur verið til staðar á möguleikum okkar á sviði sjávarútvegs. Og hefði slikur skilningur komið til, hefði hagur iðnaðarins um leið batnað. Þó hefði skipt mestu máli fyrir iðnaðinn að hér hefði verið skyn- samleg stefna i vaxta- og peningamálum, i stað þeirrar há- vaxtastefnu sem hér hefir allt ætlað að drepa. Háva xta-stefnan i reynd Seðlabankinn hefir nýlega birt útreikninga sina á svonefndum „raunvöxtum” nokkur siðustu árin. Þeir útreikningar lita þannig Ut: Raunvextir 4-17,0% 4-15,5% 4-17,1% 4-24,4% 4-16.3% reikningum Seðlabankans er aug- ljóslega sú, að svonefndir ,,raun- vcxtir” hafa i engu batnað þrátt fvrir þreföldun naf nvaxta. Raun- vextir voru 4-17% áriö 1976 en innlánsvextir þá 11.7%. og nú standa sakir, er að forystu- menn átti sig á aðalatriðum og aukaatriðum i þróun efnahags- mála. • Neikvæða ieiðin i vcrðbólgu- málum, sú leið sem miðar að kauplækkun, samdrætti, vaxta- hækkun, peningabindingu i Seðla- banka. eða eftirlitslausri verð- myndun, er gjörsamlcga voniaus leið. Meginþungann þarf að leggja á aukna framleiðslu, á sparnað i rekstri, og á að beina fjármagni i þær greinar sem geta stuðlað að auknum þjóðartekjum. Aætlun á að gera um aukna sjávarfram- leiöslu og um stóraukna full- vinnslu sjávarafla. Aætlun þarf einnig að gera um aukna iðnaðarframleiðslu til gjaldeyrissparnaðar. Jafnhliða þarf svo að knýja fram sparnað i rekstri atvinnuveganna; þar er víða hægt að spara umtalsveröar fjárhæðir. Framkvæmdir á sviði orkumála, sé skynsamlega að þeim staðið, geta einnig aukið á þjóðartekjurnar. Það er grund- vallarskilyrði fyrir aukinni fram- leiðslu og framleiðni, að fjár- magni sé beint til framlciðsl- unnar og að lánskjör séu gerö eðlileg. Hafna ber hins vegar algjör- lega kenningunni um að kaupið sé of hátt og að það sé orsök verð- bólguvandans. Hið rétta er að kaup verður að hækka i ýmsum greinum, ef friöur á að haldast á vinnumarkaði. Enda sjá allir sem vilja sjá, að kaupgjald á íslandi er lægra en i nálægum löndum, þráttfyrir háar þjóðartdijur hér. Það sem fyrst og fremt skiptir máli er að taka einarðlega ákvörðun um, aö þjóðin vinni sig fram dr verðbólguvandanum, en láti ekki innantómt þras um verð- bólgu draga úr sér allan kjark. Arið 1977 Arið 1978 Arið 1979 Arið 1980 Nafnvextir Ariðl976 .................................. 11,7% Ariö 1977 .................................. 12,8% Arið 1978 .................................. 17,8% Ariö 1979 .................................. 22.4% Ariö 1980 .................................. 33.0%

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.