Þjóðviljinn - 09.05.1981, Blaðsíða 14

Þjóðviljinn - 09.05.1981, Blaðsíða 14
14 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 9—10. mai 1981 Helgin 9—10. mai 1981 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 15 nánast farin að lifa sinu eigin lifi og allsendis óhrædd að treysta öðrum en bara foreldrunum. Evu, sem er uppeldisfulltrúi, finnst ákaflega erfitt að mynda svona mikil og náin tengsl við þetta margt fólk. — Það er samt jákvætt, segir hún, en ég vildi ekki hafa meira það sem við ger- um sameiginlega. Mér finnst þetta alveg mátulegt. 1 svona sambýli verður maður að venja sig við nýjan hugsunarhátt og endurmeta marga hluti og það er bæði erfitt og tekur sinn tima. Göran er heimapabbi eins og áður segir en er vélvirki að at- vinnu. Honum finnst erfitt að bera saman þetta sambýlisform og önnur þar sem þau hjón hafi ekki búið lengi saman, auk þess sem á sam a tima hafi orðið m ikl- ar breytingar á þeirra högum við tilkomu barnsins. Bengt: Meira sameiginlegt Þegar við komum i eldhúsið er uppþvotti að ljúka. Bengt.Lund- berg og Anders Áhlen sáu um hann að þessu sinni. Bengt finnst leiðinlegt að þvo upp en skemmti- legt að búa til mat. Matargerð kemur i hlut hvers og eins einn dag á hálfsmánaðar fresti. Menn ráða hvort þeir borða sameigin- lega eða ekki en verða að láta vita með góðum fyrirvara. Að jafnaði borða saman um 35—40 manns. Bengt Lundberg er lektor i sögu við háskólann i Umeá og á þvi talsvert langt i vinnuna. Hann bjó áður ásamt konu sinni og tveimur börnum i einbýlishúsi. — Sænska draumnum, eins og hann segir, en fannst lifið innantómt. Það fannst konu hans lika og vandamálin i hjónabandinu bættu ekki úr skák. — Búseta okkar hér varð samt ekki til að bjarga hjónabandinu, við munum skilja innan tiðar, segirBengt.en veran hérna hefur hjálpaðokkur mikið til að komast yfir þennan erf iða hjalla i lifi okk- ar. Bengt er á þvi að i svona sam- býli mætti gera enn meira saman, t.d. hafa sameiginlegt sjónvarp, koma á umræðukvöldum, fara saman í leikhús, o.s.frv. — Kannski verður það siðar, segir hann, það verður að gæta þess að ofgera fólki ekki i byrjun. Það tekur sinn tima að læra og venja sig við ,,hóphugsun". — hs Ulla Söderqvist iðjuþjalfi og dótt- ir hennar Linnea. Þær mæðgur eru siður en svo einmana þó að þær séu aðeins tvær i heimili. íbúðí blokk, raðhús, ein- býlishús. islenski hús- næðisdraumurinn. Og sá sænski. Best að vera sem mest útaf fyrir sig. Best fyrir mömmu, best fyrir pabba, best fyrir blessuð börnin. Eða hvað? Er ein- angrunarstefna kjarna- fjölsky Idunnar kannski ekki jafnheppilegt sam- býlisform fyrir alla og ætla mætti í fljótu bragði? Sumir eru þeirrar skoðun- ar og þeir sem eru nógu áhugasamir reyna gjarnan annars konar sambýlis- form. Á íslandi mun vera u.þ.b. áratugs reynsla af kommúnulífi en ekki er mér kunnugt um hversu langlifar einstakar kommúnur/sambýli hafa orðið. Þeirra er yfirleitt ekki getið í umræðum um húsnæðis- eða félagsmál, sjálfsagt vegna þeirrar út- breiddu skoðunar að sam- býli henti aðeins sérvitr- ingum eða hippum og blessist raunar aldrei til lengdar. Talsvert hafa menn verið þrautseigari í sa mbýlistilraunum af ýmsu tagi i mörgum grannlandanna. Hér f Gautaborg hitti ég ótrúlega oft fólk sem annað hvort býr þannig eða hefur ein- hvern tíma gert það. Fyrir rúmu ári var nýju sambýli (kollektivi) hleypt af stokkunum i Bergsjön, einu úthverfi borgarinnar. Sambýli þetta hefur vakið gífurlega athygli og for- vitni manna. Að jafnaði koma þangað gestir einu sinni í viku til að kynna sér framkvæmdir og fyrir- komulag. Þetta er alls kon- ar fólk, blaðamenn, skóla- nemar, fólk sem er að velta fyrir sér kommúnu- lífi o.fl. o.fl. verða, en við lærum að leysa mál- in. Þetta fyrirkomulag er lika af- ar hollt fyrir börn, og ég vil ala dóttur mína upp þannig að hún læri að mynda heilbrigð tengsl við annað fólk. Dottirin, Linnea, fjögurra og hálfs árs, er talandi dæmi um frjálslegt og vel uppalið barn. Hún var að hjálpa mömmu sinni að baka þegar við komum en leik- ur sér nú i forláta pappakassa. Börnin aldrei ein Hérna fá börnin að leika sér i stigum ogá göngum og hurðir eru að jafnaði i hálfa gátt. Börnin geta þvi ævinlega leitað til grann anna ef með þarf. Yfirleitt gæta börnin hófs i umsvifum sinum en þó kemur fyrir að verði að sussa á þau. Teppi eru á göngum og stig- um en það þekkist annars ekki i blokkum i Sviþjóð. Þvi miður verður að fjarlægja teppin sem fyrst vegna þess að litill drengur i húsinu hefur ofnæmi. Aldursdreifing ibúanna er held- ur litil að mati Ullu. Flestir eru á aldrinum 25—35ára og aðeins tvö börn eldri en 10 ára. Unglinga- skortur er næstum alger, aðeins ein 18 ára stúlka og gamalt fólk mættieinnig vera fleira. Ein kona er komin yfir sextugt og Lars Ágren er kominn fast að sextugu. — En þetta breytist með timan- um, segir Ulla. Göran, Eva og Kersten Göran og Eva búa i þriggja herb. ibúð á næstu hæð fyrir ofan Ullu. Þau eru stödd inni hjá Ker- sten Manson á sömu hæð þegar við litum inn til hennar. Kersten segir að aðeins helmingur fjöl- skyldunnar sé heima, þ.e. hún og yngri dóttirin, tveggja mánaða. Pabbinn og Moa stóra systir, sem er tveggja ára, hafa brugðið sér af bæ. Kersten er heimamamma um þessar mundir og Göran heimapabbi. Adam, strákurinn hans og Evu,er 11 mánaða en þau hjónin skiptu með sér barneign- arleyfinu. Kersten segir þetta sambýlisform sérstaklega gott fyrir börn. Þau séu ekki nærri eins einangruð og oft vilji verða með börn i borgum. Hérna i hús- inu séu börnin fremur eins og systkin. Adam og Moa megi t.d. varla hvort af öðru sjá og Moa sé Texti: Helga Sigurjónsdóttir Myndir: Leifur Rögnvaldsson Sambýli í Gautaborg Sambýlið stendur við Teleskopsgötuna i Bergsjön, einu af mörgum út hverfum Gautaborgar sem reist voru um 1960. ÞHtntT'dæmigert „Breið- holt’’ eins og sjá má af myndinni. Ekki hefur tekist scm best að hlda að mannlegu lifi i Uthverfunum þó að sú hafi sjálfsagt verið ætlun arkitekt- anna sem tciknuðu þessi hverfi á sinum tíma. Sennilega hefur gleymst aða taka með i reikninginn að mannlif lýtur alltént ekki tæknilegum lög- málum.Margar blokkir eins og þessi á myndinni standa nú auðar og borgaryfirvöld rcyna ýmsar leiðir til að lokka fólk i þær, m.a. var í vetur boðist til að lækka hUsaleiguna i eitt ár fyrir þá sem vildu flytjast i þette hvcrfi. Börnin fá allajafna að taka þátt i vinnu hinna fullorðnu. Sú litla er greinilega lagtæk viö piw,ugcrðina. Vandamál eins eru vandamál hópsins Matasl sameiginlega I borðsalnum. Venjulega borða saman 35—40 manns eða um helmingur Ibúanna. Hver ogeinn þarfað vera icldhúshóp einu sinni á hálfs mánaðar fresti. Fólki bar saman um að miklu meira gaman væri að elda mat þegar fleiri væru um þaðheldur en einn i sinu privat-eldhúsi. Börnin njóta þess greinilega að fá að'Ieika sér á göngunum. Eins og sjá má eru myndir á veggjum en það ero'þekkt i venjulcgum sambýllshúsum iSvIþjóö. Hvaö þá hcldur aö blóm séu á stigapöllum eins og íAgcngt er á tslandi. Þarna er enginn ..einn í heiminum Tilfinning fyrir naunganum Hvað er það svo sem gerir þetta sambýli svo sérstakt aö þangað kemur múgur og margmenni i viku hverri? Einn af stofnendun- um, Ulla Söderqvist, iðjuþjálfi leiöir okkur i allan sannleika. — Hugmyndafræðin sem við byggjum á er í stórum dráttum sú að þaö sé heilbrigt og gott að láta sig varða fleira fólk en nánustu fjölskyldu. Við hér i sambýlinu erum ekki ein fjölskylda. Það hef- ur hver einstaklingur eða fjöl- skylda slna eigin ibúö, en allir koma öllum viö. Þeir sem hér búa vita að þeir eru ekki „einir i heiminum” ef svo má segja. Vandamál eins eru vandamál hópsins. Sömuleiðis gleði og sorg og hvaðeina sem fyrir kemur i mannlegu lifi. Þetta viðhorf, þessi tilfinning fyrir náunganum er þaö sem einkennir kollektifið mest. Mun meira en það sem við vinnum saman, þó að það skipti verulegu máli auk þess sem sam- vinnan hjálpar til að skapa og viðhalda þessum nauðsynlega hugsunarhætti sem allir i sam- býlinu vilja og verða að rækta með sér. En vitaskuld tekur það sinn tima og er erfitt. — Fyrir rúmum tveimur árum stóð allt þetta átta hæða hús autt og þá var það að hópur manna, sem hafði lengi haft áhuga á sam- býli, fór að velta fyrir sér möguleíkanum á að fá húsið á leigu. Borgaryfirvöld tóku hug- myndinni vel og voru fús að leigja okkur húsið þegar hugmyndir lægju fyrir um skipulag sam- býlisins. Við létum ekki segja okkur það tvisvar og hófum strax undirbúningsvinnu. Ein aðaldrif- fjöörin f fyrirtækinu var Lars Agren, prdfessor við Chalmers Tekniska högskola. Upphafalega ætlaði hann bara að vera með i aö skipuleggja sambýlið en honum likaði hugmyndin svo vel að hannn ákvað að gerast þáttak- andi. 54 fullorðnir 26 börn — Þetta varð gifurleg vinna sem stóð yfir i heilt ár. Miklar breytingar voru gerðar á húsinu. Allar ibúðirnar voru jafnstórar, þriggja herb. ibúðir, en við minnkuðum sumar og stækkuð- um aðrar. Hérna eru t.d. tvær sjö herbergja ibúðir sem stórfjöl- skyldurbúa i (þ.e. sambýli innan sambýlisins). Fólk hefur alveg frjálsar hendur með innréttingar á ibúðunum. Sumir hafa samein- að tvö herbergi i eitt stórt og Lars Ágren hefur gert eitt stórt her- bergi úr sinni þriggja herb. ibúð. — Hérna búa nú 54 fullorðnir og 26 börn i 33 íbúðum. Við vorum 50 fulloröin sem fluttum hingað i byrjun og 40 okkar búa hér enn Ulla segir margvislegar ástæð- ur liggja til þess að þessir 10 fluttu burt. Einn fór að búa með stúlku i annarri borg, ein hjón skildu, fyrireina fjölskylduna var of langt I vinnuna og svo voru það nokkrir sem likaði ekki þetta sambýlisform þegar allt kom til alls. Samábyrgð á öllu húsinu — Mjög fáir höfðu búið áður i sambýli, heldur Ulla áfram. Ég hafði t.d. aldrei getað hugsað mér að búa við þess konar fyrirkomu- lag fyrr en ég hafði kynnst þessu. Samábyrgðin sem ég talaði um áöan nær ekki bara til fólksins, heldur hússins alls. Við höfum sjálf ákveðið hvernig nánasta umhverfi okkar á að lita út og við berum einnig sjálf ábyrgð á að öllu sé haldið I horfinu. Oll fimmta hæðin á að verða fyrir sameiginlega starfsemi. Þar er eldhús og matsalur, vefstofasem reyndar er litið notuð enn sem komið er, aðstaða til sauma, batikvinnu og ljósmyndavinnu. Svo erum við að innrétta barna- heimili þar sem verður rúm fyrir 15 börn. 011 sameiginleg vinna er hópvinna. Við höfum eldhúshóp, hreingerningarhóp, garðhóp, barnaheimilishóp, skipulagshóp fyrirmatsalinn, verkstæðishóp og tengihóp til að sjá um tengsl og samskipti út á við. Allir eru skyldugirað leggja fram vinnu en hver og einn velur að sjálfsögðu þann ti'ma sem hentar honum best. — Og hérna er ekki aldreilis kviðið fyrir stórhreingerningun- um heldur hlakka menn til þeirra. Þær eru fjórum sinnum á ári og þá eru allir með sem vettlingi geta valdið. Þá er byrjað kl. 10.30 á sunnudagsmorgni og hætt kl. 15. Þá er allt orðið skinandi fint, fólk ‘ búið að borða saman og allt er þetta verulega skemmtilegt og upplifgandi, segir Ulla. Engir ókostir — en erfitt Eni þá engir ókostir viö að búa á þennan hátt? — Engir, segir Ulla, en margt er erfitt, sérstaklega þar sem sambýlið er enn i mótun. Kostirn- ir eru aftur á móti margir. Auk samvinnunnar 1 hópunum eru tengsl manna hérna miklu nánari en i venjulegum blokkum. Hér er alltaf hægt að lita inn hjá ein- hverjum til að spjalla og maður getur leyft sér að vera maður sjálfur við hvern sem er, þarf ekki ævinlega að vera að fela til- finningar sínar. Vitaskuld koma upp erfiðleikar og árekstrar

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.