Þjóðviljinn - 06.06.1981, Blaðsíða 8

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 6. — 7. júni 1981
sunnudagspistrill
„Of lengi höfum við verið eins og fjallamenn,
sem liggur svo mikið á að klifra hæsta tindinn,
að við höfum lengi lengi dregið að okkur
súrefnisgrímur, isaxir, hlýjar úlpur — allt sem þarf
til að lifa af i 6000 metra hæð.
En vegna þess
að við
gleymdum
kortinu af
umhverfinu,
áttavita og
gönguskóm,
höldum við
að villast
beitarland
sem er i
500 metra
hæðM
Regis Debray,
La critique des armes
Vinstrisinni er
sá sem leitar
„Skiptu þér ekki af flokki sem
letrar á fána sinn orBiö „hags-
munir”. Stjtírnmálamaður á aö
berjast fyrir hugsjón”.
Þetta er Ur bók sem Regis
Debray hefur saman sett og
heitir Le Scribe. Þennan mann
var Mitterrand, nýkjörinn for-
seti Frakklands, að gera einn af
ráögjöfum sfnum um utanrikis-
mál. Þaö er mjög eftirtektar-
vert val. Debray er einn af yngri
höfðingjum vinstrimennsku i
Frakklandi og stendur á fer-
tugu. Hann ftír um tvitugt til
KUbu og geröist vinur Castros
og Che Guevara. Hann skrifaöi
bókina „Byltingin i bylting-
unni" áriö 1967, hUn fjallaði um
byltingarhreyfingar og fram-
varðarsveitir hennar. Debray
elti Che Guevara til Bóliviu og
var handtekinn þar um svipaö
leyti og Che féll. Hann var
dæmdur i30 ára fangelsi, en átti
nógu marga vini um viöa veröld
til aö komast Ur fangelsi 1970.
Þá fór hann til Chile aö tala viö
Allende (þau samtöl hafa komið
út á islensku i bókinni „Félagi
forseti”).
Þekking
og gagnrýni
Regis Debray hefur kynnst
flestum vonum og vonbrigðum
vinstrisinna. Hann hefur skrifaö
eitthvert merkasta rit um bylt-
ingar hreyfingar og vinstri-
flokka i Rómönsku Ameriku,
Gagnrýni á vopnin (La critique
des armes). Hann hefur fjallaö
um það, hvernig bæöi þeir sem
tóku upp vopn (t.d. Tupamaros i
Uruguay) og þeir vinstrisinnar
sem vopnlausir voru (stuön-
ingsmenn AUendes i Chile) biðu
ósigur fyrir hervaldi og morð-
sveitum sem Bandarikjamenn
hafa kennt og þjálfað. Hann
skrifaði þá bók ekki i þeirri fUl-
mennsku sértrúarmannsins,
sem er að „sanna” að allir hafi
haft rangt fyrir sér nema hann
— heldur i þeirri von, að „já-
kvæð gagnrýni” geti komið al-
þýðu að haldi. Og svo þeim sem
i Evrópu vilja hvorki verða að
bráð „pest umbótahyggju né
ktíleru vinstrisérvisku” vilja
hvorki veröa kratar né stofu-
kommar af ýmsum gerðum.
Lúxusvinstri-
mennska
Regis Debray hefur lagt á það
mikla áherslu að menn megi
ekki rugla saman „ystavinstr-
inu” i Evrópu og baráttu gegn
heimsvaldastefnu og fasisma i
Rtímönsku Ameriku. Hann hef-
ur jafnlitlar mætur á þeim sem
halda að kjörseðillinn muni
frelsa alþýöu Boliviu og þeim
sem vilja gripa til vopna i
Frakklandiþvi byltingin sé yfir-
vofandi. Þetta eru tveir ólikir
heimar, segir hann i nýlegu viö-
tali. Ég hefi alltaf stutt baráttu
þriðja heimsins gegn heims-
valdastefnu. En mér hefur
aldrei fur.dist að ystavinstriö i
Evrópu (maóistar, guevaraist-
ar, trotskistar ofl) séu „ekta”.
Mér finnst þetta hreyfing sem
enga framtið á fyrir sér, segir
Ddsray. Hann gengur svo langt
að likja þessum hópum við lúx-
usfyrirbæri i offramleiðsluþjóð-
félagi.
Hryðjuverka-
menn
Hann er lfka afar litt hrifinn
af hermdarverkaflokkum i
Evrópu, terroristum. Hann er
um leið trUr þvi viðhorfi sinu að
alhæfa ekki um of um pólitiskar
hreyfingar. Til dæmis setur
hann á sérbás þjóöernissinna-
terrorisma, eins og hjá Böskum
(ETA) og Irum (IRA) — og tei-
ur slikar hreyfingar i sjálfu sér
ekki koma vinstristefnu við.
Hann vill lika neita RAF (Baad-
er-Meinhofhópnum i Vestur-
Þýskalandi) og Rauðum sveit-
um Italíu um rétt til að kallast
vinstrisinnaðar hreyfingar,
jafnvel þótt þær noti tungutak
vinstrisinna. Um þetta segir
hann:
„Það er ekki aðeins augljóst
aö hryðjuverk eru ekki rétta
leiðin — það vita allir — heldur
og aö þau eru stærsta hindrun á
framgangi vinstrisinnaþar sem
lýðræöisleg réttindi eru i heiðri
höfð. Með öðrum orðum: ef að
þessir höpar væru i raun réttri
vinstrisinnaðir, þá hefðu þeir
hætt. En þaö hafa þeir ekki gert
— vegna þess að þeir eru ekkiá
vinstriarmi stjórnmála.”
Menntamenn
og frelsi
Debray segir hnignun franska
kommUnistaflokksins svo mikla
orðna, að það sé varla hægt að
tala um að hann taki lengur þátt
i pólitiskri umræðu. Debray
þykir þessi hnignun hörmuleg
að ýmsu leyti, og segir þennan
stóra flokk I raun og veru á leið
til sjálfsmorðs. Hann telur að
eina leiðin Ut Ur ógöngum fyrir
flokkinn sé „hugrökk stefna inn-
an ramma EvrópukommUn-
Fróðleiksmolar
um
Regis Debray
isma nálægra landa” — og á þá
bersýnilega fyrst og fremst við
fordæmi ftalskra kommUnista.
Debray fjallar einnig um þá
áráttu vinstrisinna, aö leita sér
að einhverri fyrirmynd ein-
hverri sósialiskri „Paradis” —
stundum I Sovét, stundum hjá
Maó eða einhversstaðar ann-
arsstaðar. Það er augljós stað-
reynd, að þessi lönd eru ekki
lengur leiöarstjörnur vinstri-
sirma, ekki viðmiðun, og verða
það ekki. Og Debray vill ekki
skella allri skuldinni á komm-
Unistaflokka þessara byltingar-
rikja. Það eru þeir sem þurfa á
„Paradfs” að halda, þeir sem
hafa yfirfært drauma sina á
fjarlæg og einatt fátæk lönd.
sem hafa sjálfir hrært sér von-
brigðasdpuna Byltingarrikin
hafa gert ýmislegt merkilegt, ef
tekið er tillit til fortiðar þeirra.
Þegar menn gagnrýna þann
„austræna sósicilisma” ættu
þeirað hafa sæmilegan skammt
af sjálfsgagnrýni með i för.
Hnignun
Paradísar
í bókinni Le Scribe, sem fyrr
var nefnd, fjallar Debray eink-
um um hlutverk menntamanna
i stjórnmálum. Þar fær marx-
isminn, eða a.m.k. ákveðnir
r
Arni
Bergmannt&^
skrifar \*á
þættir i honum, á baukinn fyrir
að lauma á fjandskap við
menntamenn. Debray hefur þá
kenningu, að þeir sem telja
marxismann hin sönnu visindi
um þjóðfélagsmál, séu að undir-
bUa það, að ekki verði neitt
pláss fyrir hugsanir um stjórn-
mál, eða póiitik fyrir hugsandi
mena Ef hinn visindalegi sann-
leikur erfundinn: til hvers erað
hafa pólitik, þing, skoðana-
skipti?
Á hinn bóginn varar Debray
vestræna menntamenn við aö
ofmetnast ekki af þeim mann-
réttindum og þvi málfrelsi sem
þeir njóta. Hann minnir þá á
það, að það frelsi sem þeir njóta
er meöal annars keypt við gifur-
legu arðráni á þriðja heiminum.
Hann brýnir það og fyrir mönn-
um, að þtí það sé ágætt að láta
sig varða brot á þeim mannrétt-
indum sem menn þekkja sjálfir,
þá sé það mikil skammsýni að
láta lönd og leiö efnahagslegar
forsendurréttinda og réttíeysis.
Hann segir I Le Scribe: „Sé
maöur dæmdur i tveggja ára
fangelsi þá er það harmleikur
fyrir samvisku heimsins, en
hafi tiu þUsundir týnt lifi án
dóms og laga, þá er það tala I
skýrslu”.
Sigur
vonarinnar
Það var á dögunum verið að
spyrja Regis Debray (I Inform-
ation) um kosningasigur Mitt-
errands og hvaða kosti vinstri-
menn yfir höfuð ættu.
Debray svaraði þar um nokk-
uð á svipaðan 'hátt og Mitter-
rand sjálfur: báðir minna á að
Urslit forsetakosninganna sé
blátt áfram sigur fyrir lýðræðið
i þeim skilningi, að mikill hluti
frönsku þjdðarinnar hefur um
aldarfjórðungs skeið verið Uti-
lokaður frá pólitiskum áhorfum
(vegna valdaeinokunarkerfis
þess sem de Gaulle smiðaði og
er nUna fyrst að hrynja). Þetta
fólk eignast nU mikla von, segir
hann. En hann minnir á, að
vitaskuld sé ekki um neina bylt-
ingu að ræða, heldur fyrst og
fremst framfarir I lýðræöisátt
— i efnahagslifi, i stjórn fyrir-
tækja, i fjölmiðlun og viðar.
Margskonar
vinstrifólk
Hann telur að sigur franska
sósíalistaforingjans (sem hann
sjálfur hefur rekið áróður fyrir
siöan i kosningaslagnum 1974)
verði örfandi fyrir aðra vinstri-
sinna ÍEvrópu, og honum þykir
það ekki sist dýrmætt, að þróun-
in I Frakklandi nU truflar þá
römmu kaldastriðsþróun sem
nU hefur verið I gangi, kemur
fleiri sjónarmiðum að en þeim
sem rikja i' Moskvu og Wash-
ington. Debray þreytist um leið
ekki að minna á hinn pólitiska
margbreytileika álfunnar: það
eru ólik vandamál uppi i Norð-
ur-Evrópu og Suður-Evrópu.
Það er, segir hann, heldur ekki
til nein ein vinstrifylking. „Til
eru vinstristísialistar og vinstri-
kratar. Jafnvel innan Sósial-
istaflokksins franska eru mis-
munandi hópar og straumar.
Lika I kommUnistaflokkum. Og
það eru til kommúnistaflokkar
sem ekki likjast öðrum flokkum
undir sama nafni.”
Ekki
innflutningsfirma
Debray hyllir margbreytnina
og lýðræðið: „Það er möguleik-
inn á öðrum kosti, möguleikinn
á vali og umræðu um fyrra val á
grundvelli þeirrar reynslu sem
safnast hefur”. Og framar öllu,
segir þessi málvinur Che Guev-
ara, Allendes og Mitterrands, er
nauösynlegt að þekkja sitt eig-
iðland vel, sögu og menningu og
vera reiðubUinn aö starfa við
þær aðstæður sem við mætum.
Og hætta með öllu trú á að til
séu tilbUin mynstur fyrir sósial-
isma: „sóslalisminn er ekki
innflutnings- og Utflutnings-
firma”.
AB.