Þjóðviljinn - 06.06.1981, Blaðsíða 21

Helgin 6. — 7. júni 1981 ÞJóÐVILJINN — StÐA 21
HeiBarvagninn skrönglaðist
hóstandi upp bugðóttan veginn.
Hjólin sukku I gljúpa leðjuna,
spóluðu, spyttu mórauðu.
Vagnstjórinn blótaði heiftar-
lega, sté inngjöfina i botn og
stýrishjólið skrikaöi i hendi hans.
Þú skalt upp, bölvaður. Þú skalt
upp.
Skrjöðurinn tók krampakennd-
an kipp eins og hross sem lent
hefur ofan i.
Vélin blés og stundi, kjöltraði
og hrækti; drap siðan á sér.
Vagnstjórinn gerði nokkrar ár-
angurslausar tilraunir með start-
ið, orðljótur og þungbrýnn.
Eini farþeginn, ungur maður,
gosalega klæddur, leit upp Ur
amerísku klámblaði.
Hvað er að?
Það veit andskotinn, hreytti
vagnstjórinn Ut Ur sér, óð með
oliusmurða lUku gegnum hár sitt.
Módel? spuröi farþeginn.
Þetta er hundgamalt helviti,
blótaöi vagnstjórinn. Ford nitján-
hundruð og fimmtiu.
Afhverju slærðu þér ekki á
nýjan, maður?
Finnst þér vera svo mikið aö
gera? spurði vagnstjórinn. Eitt
kvikindi meö. Hann dró fram
ryögaöan skiptilykil, fór Ut og átti
i amstri við vélina.
Farþeginn stytti sér stundir við
reykingar og klámblaðiö.
Þetta er ekki efnilegt, sagði
vagnstjórinn og spjó gegnum gis-
inn tanngarð.
Sennilega Urbræddur.
Farþeginn leit upp frá
klámblaðinu. Hvað gerum við
þá?
Löbbum, sagði vagnst jórinn.
Farþeginn setti upp keitusvip,
leit niðrá sig og nöldraði eitthvað
um for á veginum.
Ég held það hrynji ekki af
okkurdemantarnir þó við löbbum
smá spotta, sagði vagnstjórinn.
Annars er þér guð vel komið að
vera hér eftir.
Farþeginn selbitaðisigarettu Ut
um gluggann, dustaði kusk Ur
klæðum si'num, kom siðan Ut.
Hann var með tösku, bar hana
þyngslalega, dæsti; Þetta er
dráp.
Er kannski gulli henni? spurði
vagnstjórinn og glotti.
Gullsigildi, sagði farþeginn,
lagði töskuna á vegarkantinn og
tók að fást við læsinguna. Hann
dró upp Svartadauða
óafmeyjaðan ásamt tappa-
togara og var ekki i vandræðum
með að ná tappanum Ur.
Það hýrnaði yfir vagnstjóran-
um. Mér þykir þú búa vel.
Plenti, sagði farþeginn.
Afmeyjaðu.
Vagnstjórinn hremmdi til sin
glerið, brá stút að vörum, svalg
áfergjulega. Alltaf er hann
góður. blessaður, gretti sig og þó
munn sinn oliusmuröu handar-
baki.
Eigðu hana, sagði farþeginn.
Nóg er til.
Vagnstjórinn þakkaði fyrir sig
með virktum. Með leyfi að
spyrja. Hver er gefandinn?
Hann kvaðst heita KnUtur og
vera sonur Bergs i Koti.
En hvað ég kannast við horna-
svipinn, sagði vagnstjórinn
uppveðraöur. Finn karl pabbi
þinn. Varstu á skóla?
Skóla? Til hvers?
Ég veitsosum ekki, sagöi vagn-
stjórinn. Þeir komast ekki allir
langt þó þeir stUdéri.
Nei, ég vinn á vellinum, sagöi
farþeginn drjUgur.
Gott að vera þar? spurði
vagnstjórinn.
Fint. Plenti moni, plenti
voman, plenti viski, sagöi farþeg-
inn. Engvar ónýtar bildruslur, ný
módel.
Hvað starfarðu?
Ég er i öryggisvertánum, sagði
farþeginn.
Já, eitthvað hefur maöur lesið
um hann i blööunum, öryggis-
vörður. Er ekki búið að leysa
hann upp? Stálu þeir ekki öllu
steini léttara?
Það var bara einn, sem var
rekinn. Kommadjöfull, alltaf með
kjaftinn opinn.
Ég er nú bara framsóknarmað-
ur, sagði vagnstjórinn. Það er
pabbi þinn lika.
Þeir eru skárri, sagði farþeg-
inn. Hann gróf upp Ur vasa sínum
bækling einn af þvi taginu, sem
gefnir eru Ut á kostnað höfunda,
sökum bersögli i kynferðismál-
um, attiað vagnstjóranum. Þetta
þarftu að glugga i.
Vagnstjórinn virti bókarkorn
ÞU vilt ekki skjótfenginn
gróða, sagði öryggisvörðurinn.
ÞU viltbara hjakka isama farinu.
Ég vil ekki neinn svikinn gróða,
sagði gamli maöurinn. Ég vil
bara þann gróða, sem jörðin
gefur.
Þeir gengu heim að hUsinu,
gamli maðurinn lotinn, með
hendur fyrir aftan bak; öryggis-
vörðurinn beinn i baki, dálitið
reikull i spori með sigarettu milli
varanna.
Gamla konan átti i striði við
eldinn. HUn kraup framan við
reykspUandi kabyssuna, voteyg,
bildótt.
Helvitis garmur er þetta, sagði
öryggisvöröurinn. Afhverju fáiö
þið ykkur ekki nýja.
Gamli maðurinn fór hjá sér,
kjöltraöi vandræöalega. En sU
gamla leit upp Ur reykjarkafinu á
soninn og sagöi; ÞU gefur mér
nýja, sonur sæll, emderaða. Ertu
ekki i öryggisveröinum?
JU, ég er það.
Þeir gengu til stofu feðgarnir.
HUn var ein af þessum gömlu
kytrum, þiljuð paneli, fátæklegir
hUsmunir, sem voru i tisku fyrir
aldamótin. A veggjum ættar-
myndir, harðneskjulegt, alvöru-
gefið fólk, löngu liðið.
Oryggisvörðurinn virti fyrir sér
myndimar, reykti framan i þær. 1
einu horninu stóö kommóða, á
henni silfurskrin.
Honum var starsýnt á skrinið.
Það var fagur gripur og dýrmæt-
ur. Hann hafði oft heyrt foreldra
sina tala um það. Þvi fylgdi sU
saga, að ef það væri brotið eða á
einhvern hátt fargað eyddist bær-
inn af eldi. HjátrU, sagði hann við
sjálfan sig. Helvitis bábylja. Ég
gæti komið þessu i peninga sagði
hann, tók upp skrinið og vóg i
hendi sér. Þeir eru brjálaðir i
silfur fyrir sunnan.
Það verður enginn rikur af and-
virði þess, sagði gamli maðurinn.
Sama gamla helvitis hjátrUin,
sagði öryggisvöröurinn og lét
skrinið á sinn stað. Ykkur er ekki
við bjargandi.
Mér skilst það sért þU sem
þarft björgunar við, sagði gamli
maðurinn.
Ég — ég redda mér, sagði
öryggisvörðurinn. Hafðu engar
áhyggjur af þvi.
Þau fóru snemma að hátta,
gömlu hjónin.
Hann satnokkra stund hjá þeim
og spjallaði.
Þau sátu uppi og lásu undir
svefninn, hann i Frey, hUn i hug-
vekjum, og notuðu bæði gleraugu.
Ég verð alltaf að lesa, sagði
hún. Þá syfjar mig fyrr. HUn
lagði frá sér hugvekju og gler-
augu, var orðin sUreyg.
Gamli maðurinn var lagstur
fyrir. Hann hafðibaukinn og kldt-
inn fyrir framan sig — það voru
tóbaksblettir hans megin i sæng-
inni.
Gleymdu ekki að slökkva á
lampanum, væni minn, sagöi
gamle konan. Ég er svo eld-
hrædd.
Hann gekk framm i stofuna.
Það var hætt að rigna.
SeptemberhUmið lá eins og
svört ábreiða yfir jöröinni.
Hann stóð nokkra stund við
gluggann, gekk siðan að tösk-
unni, dró upp flösku, drakk.
Skrfnið glampaði freistandi i aug-
um hans. Hann færði stól að
kommóöunni, settist. Augu hans
léku við gersemið. Hjátru! Ekk-
ert annað en bölvuð hjátrU!
Hann lauk upp skrininu. t þvi
voru festarbaugar foreldra hans,
brjóstnál, skotthUfuhólkur og
signet. Gull! Hellingur af gulli!
Hann saup á flöskunni. Vinið
fór um hann eins og eldur.
Ég hiröi þetta, sagði hann. Gull,
silfur! Hvaö hafa þau að gera við
það? Hann greip skrinið tveim
höndum, bjó um það i töskunni,
læsti. Siðan læddist hann hljóð-
lega Ut Ur hUsinu og hvarf i nótt-
ina.
Daginn eftir barst sú frétt Ut
um landsbyggðina á öldum ljós-
vakans að bærinn Kot i Kot-
strandarhreppi hefði brunnið til
kaldra kola og með honum öldruð
hjón.
Magmís Jóhannsson
frá Hafnarnesi.
Þaö er sólsettt, þokuýringur i
lctfti.
Hægt, hægt dregst flekkurinn
saman, en að sama skapi syrtir
að.
Þeim verður titt litið til heiðar-
skarðsins þar sem grá regnmóð-
an hreiðrar um sig. Aflkramar
hendur kreppast um hrifusköftin,
sviti hnappast á hrukkóttum enn-
um. Og regnið nálgast.
Úti á þjóðveginum hillir undir
menn. Þeir eru tveir.bera tösku á
milli sín og eru kumpánlegir hvor
við annann. Þessi óhrjálegi ruðn-
ingur, sem menntaðir menn
nefna þjóðveg, gefur kotkörlum
oft tilefni að rétta úr kryppunni og
skyggja hönd fyrir auga. GÖMLU
konunni verður það á eins og
fleirum. HUn litur til bónda sins
og segir: Þaðeru að koma menn.
Hann lítur upp úr hálfsöxuðu
fangi, argur, dæsir. Ætli þaö séu
ekki einhverjir bölvaöir
flakkararnir, dregur saman fang-
ið og ber i galtann.
HUn styöst fram á hrifuna,
horfir Ut á veginn.
A hvað ertu að glápa? spyr
hann hastur. Hefurðu aldrei séð
menn fyrr? Hún hrekkur við,
töskuna, kyssti þau snöggum
kossi á vangana. Sæl og bless,
gömlu min! Þið atist i heyinu.
Ekki veitir af, sagði gamli
maðurinn. Við erum ekki svo liö-
mörg.
Afhverju hættið þið ekki þessu
bölvuðu hokri, sagði ungi maður-
inn. Þetta er enginn búskapur —
þessi ósköp.
Hætta! næstum æpti gamli
maöurinn. Nei, ekki meðan ég get
á löppunum staðið.
Þetta er ekkert lif, sagði ungi
maöurinn fyrirlitlega og sparn
fæti við ljámUs. Þið sveltið.
Við höfum nóg kjöt, sagöi
gamla konan. Slátur lika og kart-
öflur.
Horrollukjöt, sagði ungi
maðurinn. Þið eigið að losa ykkur
við þetta drasl meðan hægt er,
koma suður, Ég gæti ráðið þig
sópara á vellinum.
Hver heldurðu að vilji kaupa?
Fólk væri þá ekki aö rifa sig upp
af kostajörðum, sagði gamli
maðurinn með þunga. Sópa und-
an hermönnum. Nei, þá vil ég
heldur verða guðsvolaður
vesalingur.
Ungi maðurinn kveikti sér i
og þegið. öryggisvöröurinn saup
hressilega á. Ég er að fá mér bil.
Jæja, sagöi gamli maðurinn.
Ertu að fá þér bll?
öryggisvörðurinn: Maður i
minu starfi getur ekki alltaf verið
gangandi. Viltu slá til?
Biddu guð fyrir þér, drengur
minn, sagði gamli maðurinn.
Hvernig ætti ég að geta það, sem
rétt skrimti.
Þetta er bara væl, sagöi
öryggisvöröurinn. Gamalt sveita-
væl. ÞU átt plenti moni.
NU skil ég þig ekki, sagði gamli
maðurinn. Talaðu móðurmálið
þitt, drengur minn.
Þetta er enginn obbi, sagði
öryggisvörður. Fimm milljónir.
Þið kallið það ekki mikið, ör-
yggisverðimir, sagöi gamli mað-
urinn. En ég og mlnir likir þykj-
ast góðir að sleppa.
ÞU átt fasteignir, hUs og jörð,
sagöi öryggisvörðurinn. Veðsettu
kofaræfilinn. Þá er skrjóðnum
reddað.
Ná, sagði gamli maðurinn méð
þunga. Aldrei.
Það er ekkert að óttast, gamli
minn, sagði öryggisvörðurinn.
Bfllinn borgar þetta á einu ári.
Smásaga eftir Magnús Jóhannsson frá Hafnarnesi
þetta fyrir sér, áhugalitill fyrir
innihaldinu, skilaöi þvi aftur I
hendur öryggisverðinum með
þeim orðum að framsóknarmenn
læsu ekki sorprit.
öryggisvörðurinn stakk bæk -
lingnum aftur á sig þóttafullur.
ÞU ert ekki framsóknarmaður
fyrir fimm aura. Þú ert dulbúinn
kommahundur. Þaö ætti að skjóta
Þig
Hvar á maður annars að vera,
sagði vagnstjórinn. Ekki er betra
að fá cússana hingað.
Er það ekki það sem þið viljið?
En vagnstjórinn var ekki I
stæluskapi-, hafði meiri áhuga
fyrir svartadauðanum enda orð-
inn gljáeygöur, áberandi.
A tUnskekli undir heiðinni,
strita gömul hjón við heyskap,
hann á skyrtunni, saxar, hleöur i
galta, hUn rakar dreif.
japlar tannvana munni, segir
fátt, en mundar hrifuna gegn hey-
inu. En hUn getur ekki setið á sér
þrátt fyrir styggðaryrði bónda
slns. Mennimir eru kumpánlegir,
likt og hrafnar á þingi, gogguöu
hvor framan í annan, slóu út flöt-
um höndum, sungu. Ég vil elska
mitt land.
Þeir eru kenndir, sagði gamla
konan. Ég sá flöskuna.
Gamli maöurinn þagði, tók svo
fast á hrífunni að gnast I.
Mennimir skildu
Mennimir skildu, eftir áköf
vinahót. Slangraði annar út á
þjóðveginn, hinn klofaði girðing-
una.
Er þetta ekki hann Knútur
okkar? sagði gamla konan og bar
hönd fyrir augu.
Gamli maðurinn leit snöggt
upp, þó sér um ennið með skyrtu-
erminni. JU það sýnist mér.
Ungi maðurinn lagöi frá sér
sigarettu, blés þykkum mekki
útum nefið. Þú ert við sama hey-
garðshornið, ekkert nema þrjósk-
an. Sneri sér slðan að gömlu
konunni, klappaði henni um herö-
ar. Ertu ekki til I að flytja , gamla
mln. ÞU ert svo frjáls i skoðun.
Ég held ekki, sagöi hún. Okkur
liöur svo vel hér.
Flekkurinn var nú allur kominn
i sæti. Það mátti ekki tæpara
standa. Fyrstu droparnir skullu
yfir með þungum niði.
Gamli maðurinn rétti úr kút-
num, fór knýttum höndum um
mjóhrygg, stundi. Þaö er einhver
skollinn I honum núna.
Gamla konan kraflaði nokkrum
taðkögglum upp I svuntuna sina
og fór heim á undan þeim.
Viltu ekki einn gráan, gamli
minn? spurði öryggisvöröurinn.
Hann hressir.
Gamli maðurinn skók sitt gráa
höfuð og sagði að það væri sama
Oryggisvörðurinn