Þjóðviljinn - 11.07.1981, Blaðsíða 5

Helgin 11. — 12. júli 1981 ÞJÓÐVILJINN — StDA 5
laust taliB hluta af norska rikinu
og norsku landi. Starfræksla
norsku Lóran-C stöðvanna var
hjiípuðleynd og sama gilti um hin
auknu tengsl Noregs við fjar-
skiptabúnað kjarnorkukafbáta-
hernaðarins, Omega stöðvarnar
og VLF stöðvarnar, sem gera
kleift að miða flugskeytum i
kjarnorkustriði af meiri ná-
kvæmni en áður þekktist. An Om
egakerfisins hefðu kjarnorkukaf-
bátar Bandarilcjanna — Polaris-
kafbátarnir, Poseidonkafbátarnir
og væntanlega einnig Tridentkaf-
bátarnir — ekki getað eins vel
gegnt hlutverki sinu i kjarnorku-
ógnuninni. Að þessu leyti stendur
Noregur f nánari tengslum en Is-
land við kjarnorkuvopnakerfi
Bandarikjanna, þvi að hvorki
Omega ne VLF-stöðvarnar eru á
íslandi.
I baðum löndunum eru hins
vegar bækistöðvar SOSUS-kerfis-
ins: Frá íslandi til Færeyja og
Grænlands og frá Noregi tii
Bjarnareyja. Undirdjúpamiðun á
skotmörk hefur auk þess i báðum
löndunum styrkst með starf-
rækslu Orion-kafbátaleitarvél-
anna. Til viðbötar mynda Noreg-
ur og Island mikilvæga hlekki i
radarkerfi Bandarikjanna og
bandalagsrikja þeirra, ísland i
DEW-linunni og Noregur i
NADGE-kerfinu.
A Islandi hafa Bandarikin haft
tvær AWACS-vélar á undanförn-
um árum og einnig að þessu leyti
vill Noregur enginn eftirbátur
vera, þvf aö AWACSvélar eru
væntanlegar þangað. Verður þá i
báðum löndum aöstaða til þeirrar
árasarstýringar og samhæfingar
sem AWACS-flugvélarnar gera
mögulega. Þótt Bandarikin hafi
aðstöðu fyrir Phantom-orrustu-
þotur í Keflavik, þá hefur komiö i
ljós, að margir flugvellir i Noregi
eru ætlaöir til að gegna sams kon-
ar hlutverki mdi skömmum fyr-
irvara. A spennutimum eru elds-
neytisforðabUr, fjölþættar
birgðageymslur og norskir flug-
vellir Bandarfkjunum til reiðu á
sama hátt og aðstaðan á íslandi.
Munurinn er einfaldlega sá, að á
Islandi eru það bandariskir her-
menn, sem reka þessa starfsemi,
en norsk stjórnvöld hafa komið
tengslum Ncregs við kjarnorku-
vopnakerfi Bandarikjanna fyrir
með fldknari og að sumu leyti
þróaðri hætti.
Öll innan eða
öll utan
Burðar- og stuðningskerfum
kjarnorkuhernaöarins hefur ver-
ið komið upp á vegum allra
NATO-Norðurlandanna þriggja.
Að þessu leyti er enginn grund-
vallarmunur á Noregi, Islandi og
heimastjórna rsvæ ðunum i
danska rfkinu, Færeyjum og
Grænlandi. Þau fléttast öll inn i
vefinn. Islenska, norska og
dansk-færeyska-grænlenska SOS-
US-kerfið eru hluti af alþjóölegu
hlustunarneti Bandarikjanna,
sem nær frá ströndum Amerfku,
gegnum Atlantshaf til Miðjarðar-
hafsins og meðfram ströndum
Asi'uríkja. I Noregi, á Jan Mayen,
á Islandi og Færeyjum eru svo
miðunarstöðvar og radarstöðvar,
sem eru tengdar innbyrðis og við
tölvustýrðar heimsstöðvar stór-
veldisins, sem frægar urðu i
fréttum sfðasta vetur, þegar þær
gáfu falska viðvörun um árás og
gangsetning kjarnorkuvigbún-
aðarins var komin af stað. I Nor-
egi, Islandi og Grænlandi eru
flugvellir, sem m.a. eru ætlaðir
tegundum, sem mynda kjarn-
orkuflugflota stórveldisins.
Greining á hinni hernaðarlegu
aðstöðu sýnir, að enginn slfkur
eðlismunur er á NATO-Norður-
löndunum þremur, að hægt sé við
mótun stefnu um kjarnorku-
vopnaleysi Norðurlanda að draga
svæöislínu þannig aö NATO-lönd-
in verði klofin sundur. Þau verða
öll að vera saman, annaðhvort
innan eða utan við hið fyrirhug-
aöa kjarnorkuvopnalausa svæöi.
Tæknibúnaðurinn og aðstaðan er i
löndunum þremur ýmist af sama
tagi eða nátengd og þau tilheyra
öll herstjórnarsvæöi Bandarikj-
anna og NATO.
Þótt bandarfskirhermenn séu á
Islandi er það stigsmunur en ekki
eðlismunur á tengslum Islands
annars vegar og Noregs hins veg-
ar við kjarnorkuvopnakerfið á
norðurslóðum. Tæknibúnaðurinn
og önnur aðstaða, sem nú þegar
er f löndunum báðum, gerir stór-
veldinu kleift aö taigja þau á
svipstundu inn í kjarnorkuvopna-
kerfi gagnkafbátahernaðarins og
flugflotans. Það er fyrst og
fremst mannaflamunur á her-
stöövunum á íslandi og i Noregi,
ekki hertæknilegur munur. Þjóð-
erni mannanna i einkennisbún-
ingunum skapar ekki grundvall-
armun á sessi Noregs og Islands
irman kjarnorkuvopnakerfisins.
Grár leikur
Þó einhverjir vildu halda fast
við þá afstöðu, að vera banda-
riska hersins á Islandi útiloki
landið frá aðild að hinu kjarn-
orkuvopnalausa svæði Norður-
landa á sama tima og Noregur
væri talinn gjaldgengur hluti
svæðisins, þá væri ókleift að úti-
loka Færeyinga af slikri ástæðu.
Varla færu dönsk stjórnvöld og
friðarsinnar að íysa meginland
danska rikisins kjarnorkuvopna-
laust svæði, en sleppa Færeyjum
e*a Grænlandi, ef þingin á heima-
stjórnarsvæðunum óska eftir
þátttöku.Með neitun væri þessum
tvéimur heimastjórnarsvæðum
danska rikisins gefið til kynna, að
þau fengju ekki að njóta sama ör-
yggis og meginlands-Danir.
A sama hátt verður þvi ekki
trúað, fyrr en fullreynt hefur ver-
ið,að þeir norsku ráðherrar, þing-
menn, verkaiyðsforingjar,
menntamenn og aðrir skoöana-
leiðtogar, sem á undanförnum
áratugum hafa boðað Islending-
um nauðsyn þess fyrir Noreg, að
bandarisk herstöð væri á tslandi
á sama tíma og samfelld dvöl er-
lendra hermanna væri bönnuð i
Ncregi, ætli að gera tilætlunar-
semi sína gagnvart íslendingum
svo hrikalega, að þeir i alvöru
haldi þvi til streitu, að Island séu
útildcað frá samningi um kjarn-
orkuvopnalaus Norðurlönd vegna
dvalar bandarisks hers á Islandi.
Verði niðurstaðan sú, að norræn-
ir frændur vorir telji, að banda-
riska herstöðin dæmi Island frá
samstöðu með öðrum Norður-
löndum um stofnun kjarnorku-
vopnalauss svæðis, þá hefur
vissulega verið grár leikur þeirra
norrænu ráðamanna, sem lengi
hafa hvatt íslendinga til að hafa
herstöðina lþágu norrænna, sér-
staklega norskra og danskra
hagsmuna.
Frá Grænlandi
til Finnlands
Sögulega, menningarlega,
stjórnmálalega og félagslega eru
Island, Færeyjar og Grænland
hluti af Norðurlöndum og friðar-
hreyfingar i eyrikjunum þremur
eru sömu ættar og sú friðarhreyf-
ing, sem á siðustu mánuðum
hefur sótt fram i hinum fjórum
stóru ríkjum Norðurlanda. 1 öll-
um þessum löndum á stefnu-
grundvöllurinn að vera sámeigin-
legur.
A næstu mánuðum er brynt að
ræða af hreinskilni þær mismun-
andi stefnuáherslur, sem komið
hafa fram i trausti þess að niður-
staða veröi sameiginleg krafa um
kjarnorkuvopnaleysi Noröur-
ianda aiira frá Grænlandi til
Finnlands: Samtenging eyríkj-
anna og meginlandanna 1 kjarn-
orkuvopnalaust svæöi, sem stað-
fest yrði með innbyrðis samning-
um Norðurlandarikjanna fimm:
tslands, Noregs, Sviþjóðar, Dan-
merkur og Finnlands — og
heimastjórnanna þriggja i Græn-
landi, Færeyjum og Alandseyj-
um. Þessi átta st jórnvöld eiga að
taka höndum saman.
Það yrði mikið tjón fyrir nor-
ræna samvinnu, ef eyrikin I
Norður-Atlantshafi yrðu i þessum
efnum viðskila við aðrar Norður-
landaþjóðir. Einkum ef slfk að-
greining yröi til að auka þrysting
stórveldanna á hinar fámennu
fiskimannaþjóðir eyrikjanna og
þar með draga þær enn frekar inn
i vigbúnaðarkerfi kjarnorku-
hernaðarins. Með aðskilnaöartil-
lögum væri I reynd verið að
kaupa grið fyrir hinar stóru og
voidugu N orðurlandaþjóöir á
kostnað hinna fámennari og veik-
byggðari. Slik mismunun væri i
himinhrópandi mótsögn við nor-
rænar hugsjónir, hugsjónir frels-
is, íyðræðis, og friðar, og i and-
stöðu við sögu okkar, menningu
og félagslegar hefðir.
Fílharmonían í Stokkhólmi:
Með íslenskum blæ
Næsta starfsár Filharmcmiu-
hljómsveitarinnar i Stokkhólmi
mun hafa á sér islenskan blæ.
Hljómsveitin er ein hin þekktasta
í Evrópu og hefur hún aðsetur i
TónleikahUsinu i Stokkhólmi, þar
sem eru tveir tónleikasalir.
Flutt verða verk eftir islensk
tónskáld og islenskir flytjendur
munu koma þar fram sem hér
segir:
19. sept. 1981 leika Guðný Guð-
mundsdóttir konsertmeistari,
Hafliði Hallgrimsson sellóleik-
ari og Philip Jenkins pianóleik-
ari i Grönewaldsalnum. A efnis-v
skránni eru m.a. Pianótrió i e-
moll eftir Sveinbjörn Svein-
björnsson og Origami eftir Haf-
liöa Hallgrimsson.
18. nóv. 1981 flytur Fil-
verða sönglög eítir Islenska höf-
unda.
16. des. 1981 verður frumflutt
hljómsveitarverkið Hjakk eftir
Atla Heimi Sveinsson. Fil-
harmoniuhljómsveitin leikur
undir stjórn György Lehel.
Verkið verður endurtekið 17.
des.
30. jan. 1982 leikur Nils-Erik
Sparf, konsertmeistari, Forleik,
prelúdiu og fUgu yfir BACH eftir
Þórarinn Jónsson.
24. febr. 1982 flytur Fil-
harmoniuhljómsveitin hljóm-
sveitarverkið Leiðslu eftir Jón
Nordal undir stjórn Karsten
Andersens. Verkið verður end-
urflutt 25. og 27. febr.
3. mars flytur Filharmoniu-
hljómsveitin Fiðlukonsert eftir
Þorkel Sigurbjörnsson. Einleik-
ariveröur Hallele Segerstam og
stjórnandi Leif Segerstam.
6. april leikur Hans Fagius á
nyja orgelið i Tónleikahúsinu
Inngang og passacagliu eftirPál
Isólfsson.
23. jUni' 1982 stjórnar Páll P.
Pálsson Fflharmoniuhljóm-
sveitinni. Einleikari verður
ManUela Wiesler og leikur hún
m.a. flautukonsertinn Evridis
eftir Þorkel Sigurbjörnsson.
E nnf remur kemur Ut bæklingur
um islenskt tónlistarlif, höfunda
og flytjendur á vegum Tónleika-
hUssins. Höfundur hans er Göran
Bergendal, þekktur tónvisinda-
maður og skipuleggjandi.
harmoniuhljómsveitin Sögusin- - fóníuna eftir Jón Leifs undir stjórn Jussi Jalas. Þættir Ur verkinu verða endurteknir þann 21. nóv. 29. nóv. 1981 heldur Kammer- sveit Reykjavikur tónleika i Grönewaldsalnum. Stjórnandi verður Páll P. Pálsson og ein- söngvari Ruth L. MagnUsson. A efnisskránni eru verk eftir Jón Asgeirsson, Pál. P. Pálsson, Hjálmar Ragnarsson, Atla Heimi Sveinsson o.fl. 3. des. 1981 heldur Ruth L. MagnUsson tónleika i GrQne- waldsalnum. A efnisskránni Járniðnaðarmenn og aðstoðarmenn óskast strax. Upplýsingar á skrifstofu i sima 26155 eða á verkstæði hjá verkstjóra i sima 78120. Traust h.f.
Leyndardómurinn í Mayerling-höliinni — bls. 30-31
Tvö blöð í dag
Helgin 11.-12. júlí 1981 —153. tölublaö—65. árgangur
atr=B r smjföKKrow

Xs' .'Vxvö