Þjóðviljinn - 11.07.1981, Blaðsíða 9

Gunnar Karlsson prófessor skrifar
Þaö komst dálitiö illa upp um
þjóöina á þjóöhátiöardaginn,
þegar Asta Ragnheiöur Jó-
hannesdóttir fór á stúfana fyrir
Vettvangsþátt i útvarpi og spuröi
þjóöhátiöargesti i Reykjavlk hver
Jón Sigurösson heföi veriö. Þaö
kom i ljós aö meirihluti þeirra
sem voru spuröir hélt helst aö Jón
heföi veriö fyrsti forseti Islands.
Einhver hélt þvi fram aö hann
heföi stofnaö lýöveldiö. Aöeins
örfáir gátu sagt eitthvaö rétt frá
honum, og sumir þeirra þó ekki
annaö en utanaðlærða kennslu
bókarfrasa. Ég þykist vita aö
þessi frammistaöa hafi ýtt ónota-
lega viö fleirum en mér. Fyrst
undrast maöur kannski mest aö
fólk skuli vita svona litiö. En i
rauninni er þaö ef til vill ekki
minna undrunarefni hvaö viö vit-
um yfirleitt öll litiö um varöveislu
þess fróöleiks sem er kenndur i
skólum. Þaö er skrýtiö aö viö
skulum i sifellu leggja vinnu og
styrkjum og islenskur innflytj-
andi i Kaupmannahöfn. Þannig
mætti telja áfram endalaust. Það
kynni aö vefjast fyrir mörgum
okkar aö velja umsvifalaust
hverja þessara ótalmörgu hliöa
Jóns viö ættum aö nefna fyrst i
útvarpiö á sjálfan þjóöhátiöar-
daginn. En þegar fólk ruglar
saman atriöum eins og sjálf-
stæöisbaráttunni undir forystu
Jóns um 1840—1874 og stofnun
lýöveldis og forsetaembættis
1944, þá hlýtur það að hafa af-
skaplega litla yfirsýn yfir þá
stjórnmálasögu Islendinga sem
hefur veriö kennd almenningi i
barnaskólum I meira en manns-
aldur.
Ég er ekki aö halda neinu fram
um mikilvægi þess aö þekkja
endilega sögu Jóns Sigurössonar.
Raunar held ég aö kennslu-
bækurnar hafi lagt of mikla
áherslu á aö segja sögur af stór-
mennum þjóöarinnar i saman-
fræöingur hélt fram i Vettvangs-
þætti 18. júni aö vanþekking
Reykvikinga um Jón Sigurðsson
stafaöi af einhverju nýtilkomnu
vali i sögunámi i grunnskólum.
Asta Ragnheiöur Jóhannesdóttir
hefur staðfest þann grun minn i
viðtali aö þaö hafi verið fólk á
öllum aldri sem hélt aö Jón heföi
veriö forseti Islands og vissi svo-
sem ekkert meira um hann.
Margt af þvi var fólk sem hlýtur
aö hafa veriö komiö á unglingsár
þegar lýöveldiö var stofnaö. Ég
veit heldur ekki til aö neitt veru-
legt val um efni i lslandssögu sé
komiö á i grunnskólum enn.
Skólarannsóknadeild mennta-
málaráðuneytisins gerði at-
hugun á lestrarefni i sögu vet-
urinn 1978—79. Þá kom i ljós aö
langflestir skólanna notuöu annaö
hvort Islandssögu Jónasar
Jónssonar frá Hriflu eöa Þórleifs
Bjarnasonar, enda um fátt annaö
aö velja fyrir miöbekki
Hvað varðar okkur
um Jón Sigurðsson?
kostnaö i aö fræöa almenning i
skólum og athuga svo aldrei hve
vel þessi fræðsla tollir, hvernig
hún ávaxtast og kemur aö gagni.
Viö vitum ekki heldur hve margt
fulloröiö fólk kann aö margfalda
eöa deila. Þaö þætti lltil hagspeki
I iönaði eöa verslun aö fylgjast
ekki betur meö arösemi fjárfest-
ingar.
Ég ætla samt ekki aö staldra
viö þetta seinna undrunarefni i
þetta sinn, heldur velta aöeins
fyrir mér hinu, hvers vegna fólk
veit svona litiö.
Raunar lái ég engum þótt hon-
um vefjist tunga um tönn þegar
útvarpsmaöur rekur allt I einu
hljóönema upp aö vitum hans og
spyr: „Hver var Jón Sig-
urösson?” Spurningin er þræl-
erfiö af þvi aö hún er svo opin. Jón
Sigurðsson var auövitaö margt i
senn, og svariö fer eftir þvi frá
hvaða sjónarmiöi viö litum á
hann. Hann var forseti Alþingis
og Bókmenntafélags, pólitiskur
leiðtogi og átrúnaðargoð mikils
hluta þjóðarinnar.
Hann var ráðrikur flokksforingi,
merkur pólitiskur hugsuður og
vandaöur fræöimaöur. Hann var
lika próflaus stúdent sem liföi á
buröi viö þau öfl sem allur
almenningur hefur veriö seldur
undir og þó barist gegn. A hinn
bóginn tel ég vist aö þaö sé hverj-
um manni nauösyn, ef hann vill
lifa sem ábyrgur þegn i
lýöræöisþjóðfélagi, aö hafa
nokkra yfirsýn yfir þaö stjórn-
málakerfi sem viö búum viö, og
sú yfirsýn fæst varla betur meö
ööru móti en aö læra hvernig þaö
varö til. Og hafi einhver Islenskur
stjórnmálamaður hugsað svo
snjallar hugsanir aö vert sé aö
kynnast þeim, eftir aö þær eru
hættar aö eiga viö raunveruleika
liöandi stundar, þá er þaö vissu-
lega Jón Sigurösson. En þaö er
ekki þetta sem skiptir meginmáli,
heldur hitt aö Jón hefur óneitan-
lega fariö meö eitt af aöalhlut-
verkunum i sögukennslu okkar.
Ef fólk slær honum saman viö
Svein Björnsson, hvaö veit þaö þá
um hluti sem kennslubækurnar
afgreiöa I örfáum linum:
fjárkláöa, þilskipaútgerö, far-
kennslu, upphaf samvinnufélaga,
verkalýðshreyfingar og kven-
réttindahreyfingar baráttu viö
sullaveiki og berkla?
Þaö vár nefnilega misskilning-
ur sem Heimir Þorleifsson sagn-
grunnskóla. 1 báöum bókunum
fær Jón Sigurösson drjúgan
skammt, og mér finnst óliklegt aö
kennarar hafi gertmikiö af þvi aö
hlaupa yfir þáttinn um hann. Þaö
eru hörmuleg mistök ef gat
Reykvikinga á prófinu 17. júni
veröur notaö sem vopn gegn
þeim tilraunum til nýjunga sem
veriö er aö fara af staö meö i skól-
unum. Þvert á móti er árangur
prófsins glöggur vitnisburöur um
fánýti þess aö kenna „aðalatriði”
sögunnar meö þvi aö láta lesa
samanþjöppuð staðreyndasöfn
til prófs. Þaö er einmitt fólk sem
hefur lært sögu meö þvi móti sem
gataöi á prófinu.
Getum viö þá gert okkur ein-
hverja grein fyrir hvers vegna
þaö gataöi? Reynum þaö. Ef Asta
Ragnheiöur heföi spurt hvenær
lýöveldi hafi veriö stofnaö á Is-
landi þykir mér liklegt aö margir
heföu svaraö þvi rétt. Margir
heföu lfklega vitaölika aö Jón var
löngu dáinn þá. Þegar fólk ruglar
saman forsetatitli Jóns og em-
bætti forseta tslands þá áttar þaö
sig ekki á þvi aö forsetaembætti
er óhjákvæmilega tengt lýöveldi.
Þaö ræöur ekki viö einföldustu
hugtök um þjóöfélagsmál. Þegar
fólk ræöur ekki viö þau hlýtur
texti sögukennslubókanna aö
veröa óskiljanlegur, og óskiljan-
legur texti er afar erfiöur,
óminnisstæöur og umfram allt
ónothæfur til nokkurs hlutar. Sá
sem ekki skilur sögu getur ekki
ályktað um einföldustu atriöi. Ég
held aö mistök sögukennslunnar
sem komst upp um 17. júni stafi
aö verulegu leyti af þvi aö ekki
hafi verið beitt réttum aöferöum
til aö kenna og þjálfa notkun
þeirra hugtaka sem öll þjóö-
félagsumræða, og þarmeð öll
söguumræöa, byggist á. Ég veit
að sögukennarar eru sifellt aö
skýra hugtök. Kennslubækurnar
eru flestar skrifaöar á máli rosk-
inna menntamanna sem skóla-
börn skilja eðlilega ekki, og kenn-
arar berjast endalaust hetjulegri
baráttu viö þennan óskiljanlega
orðaforða. En þaö hrekkur
skammt af þvi aö fólk lærir fátt
og litið af þvi sem þvi er sagt. Þaö
lærir einkum þaö sem það upp-
götvar sjálft, og meöan kennslu-
efniö i sögu er ekki sniöiö til þess
aö hjálpa fólki aö uppgötva smátt
og smátt hvaö þjóöfélagsleg hug-
tök merkja og hvernig þau eru
notuð, þá er barátta kennaranna
vonlaus.
Auövitaö getum viö lagst dýpra
i sálfræöilegar skýringar á þvi
hvers vegna Jón Sigurðsson er
svona óminnisstæöur nútima-
fólki. Hann er kannski óminnis-
stæöur af þvi aö hann er óskiljan-
legur og óskiljanlegur af þvi aö
hann er ekki sýndur sem maður
heldur sem forgyllt hetja, sneydd
öllu mannlegu eöli og eiginleik-
IÐNSKÓLINN í REYKJAVÍK
Stundakennara vantar i offset-ljósmynd-
un, skeytingu- og plötugerð og prentun.
Nánari upplýsingar veitir óli Vestmann
Einarsson deildarstjóri i sima 18326.
Iðnskólinn i Reykjavik.
Unglingaheimili
ríkisins
óskar eftir að ráða kennara.
Æskilegar kennslugreinar grunnskólafög
og handmennt.
Umsóknafrestur til 26. júli n.k.
Ennfremur óskast til starfa uppeldisfull-
trúi, ráðskona og skrifstofumaður.
Umsóknafrestur til 1. ágúst n.k.
Unglingaheimili rikisins
Kópavogsbraut 17
Helgin 11.—12. júli 1981 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
um. Okkur getur lika grunaö aö
Islendingar vilji I rauninni
margir vita sem minnst um Jón
gamla af þvi aö þeir hafi yfirgefiö
þá braut sem hann ruddi, aö vilja
vera sjálfstæö þjóö i landinu, taka
sjálfir ábyrgö á llfi sinu og mæta
sjálfir lifsháska sinum. Og vera
má aö þessar skýringar allar séu
skyldari en þær viröast viö fyrstu
sýn. Aö eiga sögu og þora aö
kenna hana eins sanna og skiljan-
lega og okkur er unnt hverju sinni
er hluti af þvi aö horfast i augu
viö eigin tilveru. Viö höfum löng-
um haldið aö börnum okkar
gervisögu, litt eða ekki skiljan-
legri lofrollu um stórmenni
þjóöarinnar i gamla daga. Er þaö
ekki bara hluti af sjálfsblekkingu
þjóöarinnar?
3.7. 1981
Frá Tónlistarskóla
Akraness
Þrjá kennara vantar að skólanum, pianó-
kennara, gitarkennara og fræðikennara..
Um ársráðningu gæti verið að ræða.
Upplýsingar gefur skólastjóri i sima 93-
1004 eftir kl. 18
Umsóknarfrestur til 31. júli.
Skólanefndin