Þjóðviljinn - 11.07.1981, Blaðsíða 18

18 SÍÐA — ÞJÓDVILJÍNN Heigin 11. — 12. júll 1981
af görðum og gróðri
Venusarhár
Matyconum bifurc.mim \)
H j artarhomsburkni
Ptcns crvticn
Fjaðurburkni
Asplcnium bulbiturum
Gulrótarburkni
Sverðburkni
anáplöntur af gulrótarburkna
Skipting
Fjölgun burkna
Jóhanna Einarsdóttir spyr:
Get ég tekið afleggjara af
burknanum minum, ef það er
hægt, hvernig fer ég þá að? Nú
brotna stundum af honum blöð.
er mögulegt að koma þeim til?
SVAR:
Burknar hafa verið mjög vin-
sælar stofuplöntur i mörg ár og
er óhætt að kalla þá „tisku-
plöntu”, þó svo þeir hafi fengið
harða samkeppni siðustu árin
frá t.d. Yuccu. Ekki er svo að
skilja að burknar hafi ekki áður
notið hylli, þvi þeir voru t.d. vin-
sæiir um og eftir siðustu alda-
mót.
Langflestir burknar una sér
best á skyggðum og rökum
stöðum eins og vaxtarstaðir
þeirra i náttúrunni benda til. Sjá
t.d. islensku burknana sem vaxa
yfirleitt i kletta- og hraun-
sprungum i nægum raka, skjóii
og i vari fyrir sterkustu sólar-
geislunum. Af þessari lýsingu
má glöggt sjá að burknar eru
ekki heppilegustu plönturnar i
okkar heitu og loftraka-lágu hý-
býli. En viö flestu má nú sjá og
er ótrúlegt hvað sumar suð-
rænar burknategundir geta að-
lagað sig með góðri umhirðu.
Þær burknategundir og af-
brigði þeirra sem ræktaðar eru
innanhúss og i gróöurhúsum eru
allmargar. Allir eiga burkn-
arnir það sameiginlegt að f jölga
sér með gróum, sem eru örsmá
æxlikorn. Að fjölga þeim með
gróum er varla ætlandi nema
fagmönnum eða sérstöku
áhugafólki. Margar tegundir
treysta ekki eingöngu á kyn-
æxlunina og hafa þvi aörar að-
ferðir til vara. T.d. myndar gul-
rótarburkninn smáplöntur á
blaðæðunum sem fremur auö-
velt er að koma til. Hann er eini
„stofuburkninn” sem hægt er að
fjölga með blaðgræðlingum.
Sverðburkninn, langalgeng-
asti stofuburkninn, fjölgar sér
aftur á móti rikulega með ofan-
jarðarrenglum, þvi á þeim
myndast smáplöntur (sbr.
jarðarberjaplöntur), sem skjóta
rótum ef raki er nægur. Þessar
„renglur” vaxa oft langtút fyrir
pottbrúnina og þykir mörgum
litil prýði. Best er að vefja þær
upp i pottinn, en klippa þær ekki
af eins og margir gera. Með þvi
fæst þéttari og gróskumeiri
planta, sem siðar er auðvelt að
skipta. En skipting er einmitt
þægilegasta og fljótlegasta að-
ferðin til að fjölga flestum
burknum i smáum stil.
Burkninn er losaður úr pott-
inum og laus mold hrist varlega
af rótunum. Siðan er rótar-
klumpnum skipt með beittum
hnif eða gætilega með fingr-
unum. Hægt er að skipta burkn-
anum i mismarga hluta eftir þvi
sem óskað er og stærð hans
leyfir. Þ.e. fáa, jafnvel tvo
hluta, eða fleiri og smærri.
Einnig er hægt að taka aðeins
utan úr rótarklumpnum og fá
„smá bita” þ.e. nokkurs konar
„græðling”, en gæta þess að
blöö fylgi með. Þegar búið er að
potta hvern hluta (græðling)
fyrir sig i góða pottamold
(mosablandna) og vökva,.er gott
að setja glæran plastpoka yfir, á
meðan þeir eru að taka við sér
(ca. 2—3 vikur).
Æskilegast er að skipta
burknum á vorin þ.e. mars-mai
þegar vöxtur er byrjaður, þvi þá
taka þeir fljótt við sér og allur
vaxtartiminn framundan.
Umsjón
Hafsteinn Hafliðason
og Sævar
Jóhannesson
Gloxiníu-
vandamál
Gloxíníuvandamál
Þóra Tómasdóttir hringdi og
spurði hvað hún ætti að gera við
gloxiniuna sina. Plöntunni fór
vel fram á meðan Þóra hafði
hana i glugga. En svo brá við að
þegar hún setti hana á borð
innar i stofunni kom einhver
ódöngun i gloxiniuna. Blöðin
fölna og veslast upp. Þóra spyr
hvort flutningurinn gæti verið
valdur að umskiptunum.
Svar til Þóru:
Sennilega hefur tilfærslan á
gloxiniunni i sjálfu sér ekkert
gert plöntunni. Ég held að nær
sé um að kenna ofvökvun,
plöntur inni i stofum nota minna
vatn en þær sem standa i glugg-
um. Gloxinian þolir ekki að
standa i vatni lengri tima.
Moldin á að vera sirök (eins og
undinn svampur), sé hún blaut
eiga illskeyttir sveppir auðvelt
með að ná yfirhöndinni og gera
útaf við plöntuna. Helsta ráðið
er að láta moldina þorna nokkuð
vel upp áður en aftur er vökvað.
Vökvaðu alls ekki með áburðar-
vatni fyrr en plantan hefur náð
sér að fullu. Ein B-vitamintafla
mulin saman við vatnsskammt-
inn getur gert kraftaverk á
hrjáðum pottablómum.
1 annan stað getur ódöngunin i
gloxiniunni stafað af of sterkum
áburði. Þá þarf að framkvæma
nokkurskonar „magaskolun”.
— Nokkrir litrar af volgu vatni
eru látnir renna hægt i gegn um
pottinn ofan frá og niður úr.
Siðan er látið siga vel úr á dag-
blaði eða einhverju sliku sem
sogar vel til sin vatnið. Að lok-
um má svo vökva með B-vita-
minvatni og setja plöntuna i
friðsælan glugga þar sem ekki
skin sterk sól og vona að henni
batni.
Svona „magaskolun” er
eiginlega öílum plöntum holl
öðru hverju, einkum þegar oft
er vökvað með tilbúnum blóma-
áburði. Ýmis sölt sem plantan
fær ekki torgað hlaðast upp i
pottamoldinni. Eins ber þess að
geta að plöntur sem eru ný-
fengnar úr blómabúð, hafa oft
verið aldar upp við áburðargjöf
neðan frá. Þá safnast úrgangs-
söltin i efsta borðið á moldinni
eftir lögmálum hárpipukraftar-
ins. Þegar svo er farið að vökva
á venjulegan hátt ofan frá leys-
ist þessi áburðarskán upp og
getur orðið plöntunum um
megn. Þvi er best að vökva allar
nýjar plöntur það riflega að
áburðarleifarnar skolist vel úr
og láta liða a.m.k. viku áður en
áburður er gefinn á ný.
En svo að við vikjum nú að
gloxinium aftur, þá má ekki
gleyma að geta þess að þær hafa
GLOXIIMIA
hlotið heitið sumargull á is-
lensku. Visindaheitið er Sinn-
ingia hybrida. Og i stuttu máli
þetta: Gloxiniur þurfa nokkuð
hátt rakastig og þrifast best i
árdagssól eða siðdegissól við
16—18°C. Moldinskalvera sirök
en ekki blaut. Bleyta á blöðin
getur valdið rotnun, vökvið á
skálina og látið þær sjúga upp
vatn i hálftima og hellið þá af
umfram vatni. 1/3 úr áburðar-
skammti vikulega. Of þurrt loft
og sterkt sólskin geta valdið
brúnum þurrum blettum á blöð-
unum.
Grœnir
molar
Enn er ekki of seint að sá
radisum, karsa og spinati. Er
ekki einhversstaðar auður
blettur i beðunum sem væri
betur varið til að rækta á
þennan bragðrika orkukost.
Eða kannski nokkrir blómstur-
jjottar til að hafa á svölunum.
Uppskerunnar þarf ekki lengi
að biða, eftir hálfan mánuð til
þrjár vikur má fá hressandi
karsa og hreðkur i' hrásalatið og
spi'nat i' jafninginn. Sennilega
hefur sá verið smámæltur sem
fann upp á að kalla radisur
hreðkur!
Undralönd og
íslenskt sumar
Hellisgeröi i Hafnarfiröi er
go'öur áningarstaöur i sunnu-
dagsbíltdrnum. Þar vaxa
fegurst beykitré a' islandi.
Hrossakastania er þar líka en
virðist viðkvæmari fyrir um-
hleypingum islenskra veðra en
beykið. Klifurhortensfa þekur
þar klettasnös.
En það eru þd ekki einungis
þessar fjarsóttu tjrátegundir
sem lokka menn til sin i' Hellis-
gerðið. 1 garðinum, þöttli'till sé,
tekur hvert undralandið við af
öðru. Þar eru brekkur og balar,
bollar og gjár brydduð burkna-
stóði og breiðum af maríustakk.
Hafnarfjarðarhraunið lagði til
hæðarlinurnar, en allt hitt hefur
mannshöndin gert af svo
miklum næmleik að varla
verður eftir þvi tekið. Einfalt,
látlaust en áhrifamikið. Viti
vegfarandinn ekki betur, þá
hvarflar að honum að Hafnar-
fjörður hafi byggst utan um
þennan stað.
Úr þvi' að við erum lögð af
stað i Hafnarf jörð, er upplagt að
leggja lykkju á leið sina og aka
út á Alftanes. Heimreiðin að
Bessastöðum er jöðruð blöndu-
strokk og baldursbrá. Stórkost-
legt sjónarspil, rautt og hvi'tt
með blátt hafið I bakgrunn og
græn túnin tengja alltsaman við
þjóðarheimilið.
Erþettaekki islenskt sumar?

Frá Hellisgerði.