Þjóðviljinn - 20.11.1982, Blaðsíða 18

',18 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 20. - 21. nóvember 1982 '
myndlíst
Nína Tryggvadóttir
Halldór B.
Runólfsson
skrifar
Þaö er alltaf fróðlegt að sjá sýn-
ingu á smámyndum og skissum
listamanna, því slíkt bregður oft
birtu á starfsaðferðir, hugmyndir
og úrvinnslu þeirra. Oft spretta
mikil listaverk af litlu sem engu,
næsta hugsunarlausu pári á blað.
Menn geta oft nálgast listamanninn
betur gegnum slíkar smámyndir en
stóru verkin, þar sem hugmyndin
hefur hlotið fullmótað form og
aðdragandinn er horfinn sjónum
áhorfandans.
En til þess að njóta slíkra mynda
til fulls, þarf að fylgja þeim úr hlaði
með nægum upplýsingum. Fyrst og
fremst þarf að setja þær í rétta
tímaröð svo ferli þróunarinnar
komi sem best í ljós. Þá þarf að
útskýra tæknibrögð og sýna hvert
þau leiða, t.d. með því að hafa lok-
averkið til hliðsjónar. Þótt best
væri að það hengi við hliðina, kæmi
einnig til greina að hafa af því ljós-
Smámyndir á r
Listasafni ASÍ
Nína viS vinnu í Reykjavík, 1955.
Þegar Nína Tryggvadóttir lést í
New York árið 1968, hvarf hún
frá fjölmörgum verkum og
verkefnum. Sum voru fullgerð
en öðrum hafði listamanninum
ekki auðnast að Ijúka. Meðal
þeirravoru pantanirsem Nína
hafði tekið að sér fyrir óskylda
aðila, s.s. mósaíkmyndirnar
sem prýða vegg Hótel Loftleiða
og viðbyggingu Landsbanka
íslands.
Auk þessara stóru verkefna sem
eiginmaður Nínu, Alfred L. Copl-
ey (Alcopley) sá um að lokið væri,
lét listamaðurinn eftir sig fjölmarg-
ar smámyndir, vinnuteikningar og
skissur. Fyrir tilstuðlan Alcopleys
og dóttur þeirra hjóna, Unu Dóru,
er nú haldin sýning á smámyndum
Nínu í Listasafni alþýðu við Grens-
ásveg. Hafa þau feðgin sent á ann-
að hundrað verka austur um haf og
eru það myndir frá fyrstu lista-
mannssporum Nínu til síðustu
æviára.
mynd eða bregða því einfaldlega á
skjáinn í formi litskyggnu.
Þetta er vissulega erfiðleikum
bundið með Nínu. margar mynd-
irnar eru sjálfstæð lokaverk, full-
mótuð þótt smá séu. Það getur ver-
ið erfitt að greina milli þeirra og
annarra sem flokkast undir stúdí-
ur. En þessa greiningu þarf að gera
og rökstyðja hana á eins fullnægj-
andi hátt og frekast er unnt. Því
miður verður að segja að engar
slíkar tiiraunir hafa verið gerðar.
Litskyggnuröðin sem fylgir sýn-
ingunni rekur æviferil listamanns-
ins, starf og stílþróun. Flytjandi
formálans er Hrafnhildur Schram
listfræðingur. Hún leysir verkið af
hendi með ágætum, en vandinn er
eftir sem áður hin sami. Væri hér
um yfirlitssýningu á verkum Nínu
að ræða, kæmu æviágrip og lit-
skyggnuröð Hrafnhildar að góðum
notum fyrir sýningargesti. En við
þessa sýningu skapar þessi inn-
gangur engin tengsl og missir
marks að flestu leyti.
Hér krefst fyrst og fremst svara,
Abstraktsjón, frá 1958. Nína þræðir persónulega leið milli Ijóðrænu og
geometríu.
spurningin um vinnubrögð og
starfshætti Nínu. Hvernig urðu
þessar smámyndir til, í hvaða sam-
hengi vann hún þær og hver var
tilgangurinn? Eru þetta fullþroska
verk, eða persónulegar myndir og
vinnuteikningar sem hún hugðist
halda fyrir sig, án þess að sýna?
Eflaust er vandasamt að svara
þessum spurningum á viðhlítandi
hátt, því verkin eru svo misjöfn að
inntaki og tæknin margbrotin. En
hafa verður í huga að sýning á verk-
um látins listamanns þarfnast meiri
undirbúnings og ýtarlegri en lif-
andi. Því hefði legið beinast við að
sækja upplýsingarnar til ættingja
hennar, sem sennilega þekktu
Nínu betur en aðrir.
Ef vikið er að sjálfri sýningunni
þá er hún í fyllsta máta frambæri-
leg. Reyndar er hún forkunnarfög-
ur og er það Nínu sjálfri að þakka.
Það leikur enginn vafi á að staða
hennar innan íslenskrar nútímalist-
ar er sterk og undirstrikar þessi
smámyndasýning þá staðreynd.
Það hlýtur að vekja furðu gesta,
hve bráðþroska Nína hefur verið
og hversu fljótt hún gerir sér grein
fyrir eðli málverksins.
Myndin „í sveit“, olíumálverk
sem hún málaði þegar hún var enn
undir handleiðslu Finns Jónssonar,
fyrsta kennara síns, er í senn einfalt
og samþjappað. Það er sláandi,
hve auðvelt er að rekja þraðinn frá
þessari mynd sem er máluð 1934,
til abstraksjónanna á 6. áratugn-
um. Litirnir eru óvenju bjartir, ef
miðað er við obbann af íslensku
málverki á þessum árum.
Það er greinilegt að Nína hefur
snemma hneigst til einföldunar
forma og lita, jafnvel áður en hún
hélt utan til frekara náms. Það að
hún skyldi síðar njóta handleiðslu
hinnar gömlu þýsku kempu, Hans
Hofmanns í New York og kynnast
franska kúbistanum Fernand
Léger, hlýtur fremur að skoðast
sem afleiðing áhuga hennar á form-
rænum þáttum myndgerðar, en or-
sök þessa sama áhuga. Væntanlega
hefur Nína valið sér þá kennara
sem henni þótti henta sér best. Þó
Sigurður Nordal, 1948. Dæmi um
mannamyndir Nínu.
ber að hafa í huga að mannamyndir
hennar sem voru svo áberandi á
einkasýningu hennar 1942, eiga
fjölmargt sameiginlegt með
mannamyndum Légers, frá fyrsta
kúbista-skeiði hans. Þá leikur ekki
vafi á að tilraunir Hofmanns til að
mægja flatarkennd ferhyrnings-
form við ljóðrænt og órætt rúmtak,
hafa haft áhrif á myndgerð Nínu.
Þrátt fyrir alla ögun í formbygg-
ingu og litanotkun, eru málverk
Nínu ávallt ljóðræn. Klippimyndir
hennar sem gjarnan minna á skyld
verk fransk-þýska listamannsins
Arp, eru of sjálfsprottnar til að þær
nálgist geometríska abstraktsjón.
Hið sama gildir um málaðar kom-
posisjónir hennar (t.d. nr. 18 í sýn-
ingarskrá). Áherslan er ekki lögð á
bygginguna sem slíka, heldur ryþ-
mískt samspil forma og bakgrunns.
Litfletirnir, skáhallandi, synda of-
an á grunninum og skapa þannig
hreyfingu í myndrúminu. Þetta
blekkir augað þegar best lætur og
skapar víddir í tómið milli tening-
anna. Einnig hjálpar til aðferð
Nínu, hvernig hún skefur formin
svo ein hlið þeirra nálgast augað
meðan önnur fjarlægist það. Þarna
eru komnar gömlu góðu kenning-
arnar hans Cézannes um þrívídd-
in'a, útfærðar á nýstárlegan og sér-
stæðan hátt.
Nína er einstök í hópi íslenskra
abstraktmálara, hvað rúmfræðiá-
huga varðar. A.m.k. man ég ekki í
svipinn eftir neinum sem leggur svo
ríka áherslu á innhverfar víddir eða
þrívíddarkennd í verkum sínum.
Yfirleitt eru myndir annarra ís-
lenskra abstrakt-málara, formræn
tilbrigði um tvívídd, eða breidd
fremur en dýpt.
Það er margt hægt að athuga í
123 verkum eftir eins ágætan mál-
ara og Nína var. (Hér eru m.a.
drögin að Loftleiða-myndinni í
fjórum litlum vatnslitateikningum
og er greinilegt hvaðan hin gagn-
sæja ásýnd veggjarins kemur). En
fyrst og fremst er það heildarsvipur
sýningarinnar sem máli skiptir, úr
því upplýsingar um þessar myndir
liggja ekki á lausu. Sem sölusýning
er hún ágæt. Á meðan bíðum við
eftir rækilegri úttekt á þessum
merka myndlistarmanni.