Þjóðviljinn - 09.04.1983, Blaðsíða 4

4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 9.-10. aprfl 1983
stjórnmál á sunnudegí
Um
frammistöðu
Alþýðubandalagsins
l kjaramálum
undanfarin
ár
Þegar litið er yfir stjórnartímabil
það sem nú er að Ijúka og spurt um
árangur má vafalaust að ýmsu
finna. En af því sem vel hef ur verið
gert má nef na að það hef ur tekist að
halda atvinnuleysisvofunni frá
dyrum okkar, það hafa orðið
f irnamiklar framfarir í ýmsum
þáttum félagslegrar þjónustu, og
kaupmáttur launa hefur á þessu
tímabili verið hærri en á nokkru
öðru stjórnartímabili. Af því sem
miður hef ur tekist má nefna
verðbólguna og að ekki er
sjáanlegur árangur í þvíað koma af
okkur hernum á Miðnesheiði.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur klifað svo
lengi á því að Alþýðubandalagið sé kaup-
ránsflokkur, að það kann ef til vill að koma
einhverjum á óvart að kaupmáttur skuli
vera svo hár á stjórnartíma ríkisstjórnar
Gunnars Thoroddsen, að hann hafi aldrei
verið hærri. Mogginn fjasar mikið um 14
kjaraskerðingar Alþýðubandalagsins og
telur það sannað að krafan um „samning-
ana í gildi“ hafi verið lýðskrum eitt.
Við settum
samningana
í gildi
En samningarnir voru settir í gildi árið
1978, hjá 9 af hverjum 10 launþegum.
Aðeins þeir tekjuhæstu fengu skerðingu,
og lái þáverandi stjórn það hver sem vill
þótt aðeins hafi verið klipið af þeim hæst
launuðu
t kjaraannál Alþýðusambands íslands,
sem kom út um síðustu áramót segir m.a.:
„í september 1978 voru kjarasamningarnir
settir í gildi fyrir laun flestra ASÍ félaga.
Niðurgreiðslur voru auknar og söluskattur
afnuminn af matvælum.“ Þetta er mat
launþegasamtakanna sjálfra. Og þá segir
vafalaust einhver: þetta eru eintómir Al-
þýðubandalagsmenn, ekkert að marka
hvað þeir segja. En - þessi kjaraannáll er
frá sambandsstjórn ASI, og mun hafa verið
afgreiddur af allra flokka fólki, jafnt'
stjórnarsinnum sem stjórnarand-
stæðingum.
Og ef einhverjir hafa áhuga á að skoða
sögu hagstjórnar má benda á tímabilið frá
haustinu 1978 og fram að Ólafslögum 1979,
sem gott dæmi um stjórn efnahagsmála þar
sem Alþýðubandalagið fær ráðið miklu.
Með Ólafslögum sveiflaðist Framsókn yfir
á kjaraskerðingarvænginn til Kratanna, og
um leið var vitið farið úr þeirri ríkisstjórn.
Þann tíma sem farið var að tillögum Al-
þýðubandalagsins voru launakjör með
besta móti, en verðbólga í hjöðnun.
Hið sama gerðist árið 1981 þegar Al-
þýðubandalaginu tókst að sigrast á kjara-
skerðingaráhuga Framsóknar og koma
fram aðgerðum, sem tryggðu hag launþega
samhliða því að verðbólga lækkaði. Fram-
sóknarflokkurinn er þessa dagana að reyna
140
130
Kaupmáttur ráöstöfunartekna á mann
1970=100I
AB í stjórnarandstöðu
Kaupmáttur
NIÐURSTAÐA:
Þrátt fyrir versnandi viðskiptakjör
undanfarin ár og fall þjóðartekna
1982 hefur kaupmáttur haldist
hærri en á nokkru öðru
stjórnartímabili.
-.Víöskiptakjör
1974 1 1975 ' 1976 1 1977 1 1978 1 1979 1 1980 1 1981 ' 1982 1 r
Meðalkaupmáttur ráðstöfunartekna á mann
síðustu þrjú stjórnunartímabil (1970=100)
(Minnihlutastjórn Alþýöuflokks sleppt)
Ríkisstjórn
Geirs
Hallgrímssonar
Sjálfstæðisfl.
og
Framsóknarfl.
1974-1978
Ríkisstjórn
Ólafs
Jóhannessonar
Alþýðubandalag,
Framsóknarflokkur,
Alþýðuflokkur
1978-1979
Ríkisstjórn
Gunnars
Thoroddsen
Alþýðubandalag,
Framsóknarflokkur,
Gunnarsmenn
1980-1982
að koma niðurtalningarstimpli á þessar
aðgerðir ársins 1981, en allir sem fylgdust
með gangi mála í kringum jólin 1980 vita,
að þær aðgerðir sem forsætisráðherra til-
kynnti á gamlárskvöld voru Framsókn síður
en svo að skapi og órafjarri þeim tillögum
sem foringjar Framsóknar höfðu lagt fram í
jólamánuðinum.
En víkjum aftur að kaupmætti launa og
stjórnarþátttöku Alþýðubandalagsins. Það
liggur Ijóst fyrir að Alþýðubandalagið fór
inn í ríkisstjórn Ólafs Jóhannessonar með
það fyrir augum að tryggja kaupmátt launa.
Afkoma heimilanna og uppbygging at-
vinnulífs umhverfis landið var í rauninni
það eina sem dró Alþýðubandalagið inn í
stjórn bæði með Ólafi Jóhannessyni og
síðar með Gunnari Thoroddsen. Flokkur-
inn varð að gefa eftir kröfu sína um brottför
hersins, þar sem hún virðist í engum flokki
öðrum eiga hljómgrunn. Og sitthvað fleira
varð að láta eftir til þess að verja heimilin
fyrir kjaraskerðingapostulunum, sem
fengu reyndar yfir 80% atkvæða í síðustu
kosningum.
Kaupmátturinn aldrei
veriö meiri
Árangurinn hefur líka verið alveg bæri-
legur. Sé tekið mið af kaupmætti ráðstöfun-
artekna á mann og árið 1970 sett jafnt og
100, þá hefur meðaltals kaupmáttur stjórn-
arára Alþýðubandalagsins frá 1978 til 1982
verið um 160 stig. Þ.e. kaupmátturinn hef-
ur verið nær 60% hærri en hann var fyrir
rúmum áratug. Til samanburðar má nefna
að á tímabili ríkisstjórnar Geirs Hallgríms-
sonar var þetta meðaltal um 140, og hefði
verið miklu lægra ef ekki hefðu komið til
sólstöðusamningarnir, sem þeirri stjórn
voru þó mjög á móti skapi.
Segja má að ráðstöfunartekjurnar séu
umdeilanlegur mælikvarði, en ekki liggur
annar heppilegri fyrir, einkum með hlið-
sjón af því, að félagslegar umbætur hafa
komið inn sem samningsatriði milli ríkis-
valds og launþegasamtaka í staðinn fyrir
verðbætur á laun. Því getur kaupmáttur
kauptaxta ekki talist nothægur mælikvarði
við þessar kringumstæður.
Við þurfum heldur ekki að líta lengi í
kringum okkur til að fá staðfestingu á því að
kaupmáttur er hér með hæsta móti. Bíla-
eign landsmanna hefur stóraukist, og eru
nú einungis Ameríkanar okkur meiri í þeim
efnum, og nú seljast mun dýrari tegundir en
fyrir nokkrum árum, þegar Ladan var aðal
sölubíllinn.
Meðaltals íbúð, sem tekin var í notkun í
Reykjavík í fyrra var 199 m2 að stærð og enn
- Engilbert __
Guðmundsson
skrif ar-----
Kaupránið sem hvarf
stærri í Hafnarfirði. Þetta sýnir einkaneyslu
langt ofan við það sem þekkist í nokkru
nágrannalandi. Við ferðumst til útlanda í
meira mæli en nokkru sinni fyrr. Við
kaupum meira af sjónvörpum og hljóm-
flutningstækjum en nokkru sinni fyrr. Og
tegundirnar ekki af verri endanum, enda
segir sagan að erlendur umboðsmaður hafi
forviða spurt um hvort allt væri fullt af disk-
otekum á íslandi. Honum datt ekki í hug að
tækin sem hann var að selja til íslands væru
notuð inni á heimilunum.
Ekki skal þessu neyslubrjálæði hossað
hér, en það sýnir þó í öllu falli, að kauprán
hefur ekki verið stundað í stórum stíl á
stjórnartímabili Alþýðubandalagsins.
Stórfelld
félagsleg
uppbygging
Þessi aukning einkaneyslunnar væri
auðvitað forkastanleg ef hún hefði t.d.
komið niður á uppbyggingu félagslegrar
þjónustu. En svo er ekki. A þessu tímabili
hefur átt sér stað lenging orlofs - fæðingar-
orlof hefur komist á - réttindi í veikinda og
slysatilfellum hafa batnað - uppsagnar-
frestur launþega hefur fengist betur
tryggður- eftirvinna hefur verið felld niður
á fostudögum - fjármagn til málefna fatl-
aðra og til málefna aldraðra hefur stór-
aukist. Sama má segja um fé til lista, til
þróunaraðstoðar, til lánasjóðs íslenskra
námsmanna o.s.frv.
Og það er ástæða til að benda á, að þessi
jákvæða þróun til mikils kaupmáttar sam-
fara félagslegri uppbyggingu hefur átt sér
stað á tímabili með versnandi viðskiptakjö-
rum, þ.e. á tímabili þar sem verð á út-
flutningsvörum okkar hefur lækkað miðað
við verð á innflutningi til landsins.
Enda hafa laun aldrei verið hærra hlutfal!
af þjóðartekjum en undanfarin ár. Árið
1981 er áætlað að þau hafi verið orðin um
80% af nettóþjóðartekjum, en voru um
66% árið 1971 og 72% árið 1978. Launþeg-
ar hafa þannig sannarlega aukið hlut sinn f
stjórnartíð Alþýðubandalagsins.
Árið 1982 var okkur erfitt ár, og sama
verður sagt um það sem af er árinu 1983. Á
árinu 1982 lækkuðu þjóðartekjur á mann
um en 5%. Það leiddi þó aðeins til 1%
lækkunar ráðstöfunartekna á mann, eða
eins og segir í kjaraannál ASÍ: Nú eru horf-
ur á að kaupmáttur kauptaxta landverka-
fólks verði á yfirstandandi ári 1,2% lakari
en hann var á árinu 1981“, og ber þá saman
ASÍ, Þjóðhagsstofnun og Kjararannsókna-
nefnd.
í þessu sambandi er vert að minna á hetj-
ulega framgöngu ríkisstjórnar þeirra Geirs
Hallgrímssonar og Ólafs Jóhannessonar f
kjaraskerðingum árin 1975 og 1976. Þá
drógust þjóðartekjur nokkuð saman, eða
um 9% miðað við 1974 á þessum tveimur
árum, og er það minna en reiknað er með
að þjóðartekjur dragist saman 1982 og
1983. Þetta áfall notuðu þeir Ólafur og Geir
til lækkunar á kaupinu um allt að 19%, sem
var langt umfram lækkun þjóðarteknanna.
Áföllin voru notuð til að minnka hlut launa-
stéttanna í þjóðarbúskapnum. Ef hagstjórn
þeirra herra væri notuð í ár væri kjarask-
erðingin í ár upp á ein 30% miðað við
kaupmáttinn árið 1981. Til samanburðar
má nefna að Þjóðhagsstofnun telur að
kaupmáttur muni dragast saman um 7% á
árinu 1983. Semsé: 7% á móti 30%. Það er
munurinn á stjórnarstefnu.
Nú flytja menn heim
Þeir frjálshyggjumenn segja stundum
þegar þeir eru að fjalla um ófrelsið fyrir
austan tjald, að þar greiði fólk atkvæði með
fótunum. Þetta á einnig við um íslendinga
gagnvart lífskjörunum. Á kjaraskerðingar-
tíma viðreisnarinnar 1968 og 1969 hófst hér
stórfelldur landflótti. Þúsundir flúðu land
og leituðu sér starfa í öðrum löndum. Úr
þessum flótta dró á vinstri stjórnarárunum
og eitt árið fluttu fleiri heim en úr landi.
Síðan hefur verið stöðugt útstreymi, þar til
síðustu ár. Nú er svo komið að fleiri flytjast
heim en að heiman. Það segir sína sögu um
stjórn efnahagsmála, um kaupmáttinn og
um atvinnuöryggið. Þetta er marktækur
samanburður.