Þjóðviljinn - 09.04.1983, Síða 6

6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 9.-10. aprO 1983
DJÚOVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðshreyf-
ingar og þjóðfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Pjóöviljans
Framkvæmdastióri: Guörún Guömundsdóttir
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan Úlafsson.
Umsjónarmaður Sunnudagsblaðs: Guðjón Friöriksson.
Auglýsingastjóri: Sigriður H. Sigurbjörnsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Siguröardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Blaðamenn: Auöur Styrkársdóttir, Álfheiöur Ingadóttir, Helgi Ólafsson,
Luövík Geirsson, Magnús H. Gíslason, Ólafur Gíslason,
Óskar Guðmundsson, Sigurdór Sigurdórsson, Valþór Hlöðversson.
íþróttafréttaritari: Víöir Sigurösson.
Utlit og hönnun: Helga Garðarsdóttir, Guðjón Sveinbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Atli Arason.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Auglýsingar: Áslaug Jóhannesdóttir, Ólafur Þ. Jónsson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Jóhannes Haröarson.
Símavarsla: Sigríöur Kristjánsdóttir, Sæunn Óladóttir.
Húsmóðir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bilstjóri: Sigrún Bárðardóttir
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar Sigurmundsson,
Ólafur Björnsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdótfir
Útkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar:
Síöumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prent.
Prentun: Blaöaprent h.f.
r itst Jór nararci n______________________
Þrcitt fyrir
kreppu
• Þegar alþjóðleg kreppa setur íslendingum stólinn
fyrir dyrnar á mörgum sviðum koma fram sparnaðar-
kröfur margar, eins og eðlilegt er. Sá sem sinnir því
verkefni að taka tillit til slíkra krafna er sjaldan öfunds-
verður og mun hann aldrei gera svo öllum líki. En það
er þá ekki lítils virði að láta ekki kreppu og basl smækka
sig og geta „sótt fram á vissum sviðum félagslegrar
þjónustu þrátt fyrir kreppu“ eins og Ragnar Arnalds
fjármálaráðherra komst að orði í svari við fyrirspurn
sem honum barst í fyrrakvöld er hann tók upp beina
línu hjá Þjóðviljanum.
• Um búsýslu sína sagði Ragnar á þessa leið: „Við
höfum svo sannarlega skorið margt niður, hagrætt og
þjappað saman í því skyni að spara fé skattgreiðenda.
Markmið okkar hefur verið að láta enda ná saman, og
það hefur tekist þessi þrjú ár. En jafnframt höfum við
reynt að skapa svigrúm til þess að auka beinlínis félags-
lega þjónustu við fólkið í landinu“.
• Fjármálaráðherra minnti á það í svörum sínum, að
þrátt fyrir kreppu hefði tekist að auka raungildi fram-
laga til margra nauðsynja verulega. Til dæmis voru
tekin lög um fæðingarorlof, félagslegar íbúðabygging-
ar, byggingar dvalarheimila aldraðra og framlög til
málefna þroskaheftra. Ragnar minnti líka á það, að á
undanförnum fimm árum hefði framlag ríkissjóðs til
Lánasjóðs íslenskra námsmanna nær tvöfaldast að
raungildi og að í tíð núverandi ríkisstjórnar hefði láns-
hlutfall af svonefndri umframfjárþörf námsmanna
hækkað úr 85% í 95% og að lögð hefðu verið drög að
því að sjóðurinn brúaði bilið milli tekna námsmanna og
fjárþarfar til fulls um næstu áramót.
• Það er regla að heita má, að þegar fregnir berast af
kreppuráðstöfunum og niðurskurði ríkisútgjalda úr ná-
lægum löndum, þá lendir skapandi menningarstarfsemi
undir hnífnum. Éað er því ástæða til að minna á það, að
í ráðherratíð Ragnars Arnalds hafa lífsskilyrði ís-
lenskra lista verið bætt á margan hátt. Bæði með því að
afnema söluskatt af aðgangseyri að ýmsum menning-
arsamkomum, svo sem leiksýningum og tónleikum og
svo með því, að framlög til lista hafa aukist mjög veru-
lega að raungildi. Er nánast um tvöföldun að ræða á
tímabilinu 1979 til 1982. Menn vita að hvaðeina sem
gert er á þessum vettvangi þykir koma of seint og í of
smáum mæli. En þeim mun þarfara og nauðsynlegra er
að geta þess og muna það sem breyst hefur.
- áb
Friðarfundur
• Það er ekkert nýtt að í kosningabaráttu þeirri sem nú
er háð er oftast vitnað til efnahagsástands - spurt um
kreppuráðstafanir, vofu atvinnuleysis og þá hluti aðra
sem á fólki brenna.
• En þess gætir einnig, sem betur fer, að fólk vill einnig
hafa föst í huga þau mál sem mestu varða um framtíð
mannkyns - kappræðu lífsháskans um vígbúnað og fær-
ar leiðir til afvopnunar.
• Það er því fagnaðarefni að Samtök herstöðvaand-
stæðinga efna á morgun, sunnudag, til stórfundar um
þessi mál undir fyrirsögninni Kjarnorkuvopnalaus
Norðurlönd. Þjóðviljinn hefur margt skrifað um þau
máí og önnur brýn viðfangsefni friðarhreyfinga og vill
hvetja alla lesendur sína til að fjölmenna á fund þennan
og staðfesta þar með hug sinn til fáránlegrar rökvísi
vígbúnaðarkapphlaupsins.
- áb
úr almanakínu
þeirra en hugsa þeim mun meira
fyrir öruggu umhverfi.
En allt þetta er í rauninni
hreinn barnaleikur og glamur hjá
þeirri hættunni, sem vomir yfir
öllum heimi. Sprengjunni sjálfri.
Dauðanum.
Ekki geta öll meiðsli
flogið út um glugga
Sólin er komið upp og farin að
kæta fugla og árrisula borgara
þegar augnlokin byrja að titra.
Fyrst í stað eru þau ósköp óá-
kveðin og reyna að lafa örlítið
lengur - ólundarleg og ekki tilbú-
in í slag dagsins. Því þótt sólin sé
farin að bræða hjörtun þá er enn
drungalegt úti, öklahár snjór og
klakahrúgur á gangstéttum, sem
vinnuvélar borgarinnar hafa
rutt gangandi vegfarendum til
óþurftar, en bílum greiða-
braut. Og svo er kalt úti. Nei, þá
er betra að lafa, hugsa augnlokin
og lafa. En eyrun nema eftirfar-
andi sögu innan úr stofu og heil-
inn neyðist því til að starfa þótt
augnlokin segi enn pass.
- Deþþi majur atlar að kveikja
á bílnum þínum. Diþþ. Kveiki -
Kveiki. Brmmmmm.
- Deþþi majur er fajinn af daþ.
Brmmmmm.
Og nú er brúmmað um alla
íbúð. Drunur og ískur. Hjólin
þjóta áfram.
ískur. Óp. Einhver dettur.
Greinilega árekstur. Annar
mannanna skælir.
- Meiddiju dig? Má é þjá?
Kossi smellt á kinn. Þona, þona.
Allt búiþ?
- Nei! Meiri skælur.
- Vi gulum taka meiddiþ. Taki-
taki.
- Má é þjá meiddiþ. Nei þgo.
Vi gulum láta þa út.
Fyrirgangur í eldhúsinu.
Greinilega verið að klifra upp á
borð. Glugginn opnaður.
- Nei, nú flýgur meiddiþ.
Bleþþ, meiddi!
- Nú er allt búiþ!
Þögn dálitla stund meðan litlu
heilarnir vega og meta þýðingu
þess atburðar þegar meiddið yfir-
gaf drenginn og flaug út um
gluggann. Svo koma litlir fætur
hlaupandi. — Mamma! Vi viljum
glaut! Pabbi, elda glaut!
Augnlokin eru auðvitað löngu
komin á þann stað sem þeim ber
að vera á að degi til - upp. Og
hláturinn ískrar langt niðri í
maga. Og auðvitað sprettum við
framúr glöð í lund og eldum
graut. Nema hvað.
En það er fleira gert hjá barn-
afjölskyldum en eldaðir grautar í
morgunsárið og hlustað á spenn-
andi atburði. Hjá okkur eru einn-
ig sorgir eins og annars staðar í
mannheimum. Sorgir yfir ýmis
konar meiddum, stórum og
smáum, sorgir yfir því að þurfa'að
hátta á kvöldin, sorgir þegar slæst
upp á vinskapinn og svo bara
sorgir almennt. Stundum er lífið
fullt með sút.
Sorgir foreldra eru þó öllu
verri. Þar er nefnilega ekki um
það að ræða að kyssa á einhver
meiddi eða láta þau fljúga út um
gluggann. Nei, þær sorgir eru
varanlegar og varpa einlæglega
skugga á hversdagslega og yfir-
leitt glaða tilveru.
Þessar sorgir snúast yfirleitt
um börnin smá. Því hvað getur
ekki hent þessar yndislegu mann-
verur þannig að á örskotsstundu
breytist ljós í myrkur? Þau geta
t.d. dottið og meitt sig illa,
klemmt litlu fingurna milli stafs
og hurðar, dottið ofan af svölum,
stólum, borðum, rúmum eða þá
bara á sléttu gólfinu. Svo geta
þau náð í alls konar eitur í
skápum, það getur hrokkið ofaní
þau óþverri svo liggur við köfn-
un, þau geta gleypt eitthvað upp-
úr gólfinu, og orðið illt af ulla-
bjakki sem þau tína uppúr göt-
unni. Og enn eru ónefnd hrekkju-
svín á öllum aldri sem hyllast
til að hrella augasteinana manns
án tilefnis og breyta oft barni
fullu trúnaðartrausti og tilhlökk-
un í sútarlegt barn sem hættir að
þora að spyrja.
Og svo eru það allir bílarnir.
Best að tala sem minnst um vá
Ég held að flestir komi sér hjá
því að hugsa mikið um sprengj-
una. Einhvern veginn vill hún
fylla svo mikið rúm hugans, sé
henni á annað borð hleypt inn, að
ekki verður pláss fyrir annað. Og
daglegri tilveru verður að sinna
hvað sem tautar og raular og
hugurinn verður sífellt að vera
stmnur og sveigjanlegur í senn.
Því er best að hleypa engu inn
sem rekur ljósið að flótta fyrir
fullt og allt.
En þar með er ekki sagt, að
sprengjan gleymist - öðru nær.
Hugsunin um hana bíður bara
síns tíma. Til dæmis þess, er her-
stöðvaandstæðingar og friðar-
sinnar mótmæla herstöðinni og
vígbúnaði, prestar álykta á prest-
astefnum og mótmæla vígbúnaði
í öllum prédikunum sínum, kon-
ur stofna friðarhreyfingu og slá
kannski hring um herstöðina eins
og konur í Bretlandi gerðu við
herstöð eina og hafa haldið þeim
hring á sjöunda mánuð - og hugs-
unin bíður þess tíma er allir
stjórnmálaflokkar landsins og
þjóðin öll rís upp og mótmælir.
Þar til sá tími rennur upp má
ekki halda að sér höndum. Það
verður að hlúa að frjóöngum nýs
tíma, og þá á ég við alla frjóanga
- bæði þá á gömlum hreyfingum
og nýjum.
Ekkert af því sem hér hefur
verið sagt er nýtt - þetta hefur allt
verið sagt áður, og það margoft.
En nú er svo að skilja á sumum,
að þetta séu úrelt viðhorf; krafan
ísland úr NATÓ-herinn burt er
bara einkamál flokkanna! Og
það er meira að segja gengið svo
langt að segja að hugtökin hægri
og vinstri í pólitík séu ónothæf
(sjá viðtal við Kristínu Ást-
geirsdóttur í blaði SÍNE, Sæ-
mundi, frá mars 1983).
Ég ætla samt ekki að segja
pass, þótt huga mínum liggi við
hægu andláti þegar yfir hann hell-
íst slíkur boðskapur. Ég ætla að
halda mér við þessi hugtök -
barnanna minna vegna að
minnsta kosti. Því ég vil ekki
missa af sögunum þeirra, ég vil
ekki missa af sorgum þeirra og
gleði. Og ég vil áfram fá að kyssa
á meiddin þeirra og smíða með
þeim hús úr kubbunum þegar ég
sé að smíðar þeirra líkjast byss-
um. Og það þarf enginn flokkur
að draga mig í dilk eða skipa mér
á bás og stimpla. Ég fer þangað
sem ég fer af innri þörf og sann-
færingu. Og þangað skulum við
öll fara.