Þjóðviljinn - 29.07.1988, Blaðsíða 17

Er Karl Bretaprins
vinstri sinnaður?
Skelfing grípur um sig
meðal íhaldsmanna
Karl Bretaprins kynnir sér lífsviðhorf unglinga í Manchester.
ískaldur vindur feykti tætings-
legum regnskúrum eftir
Temsárbökkum. Tugir flæk-
inga höfðu leitað sér skjóls
undir Waterloo-brú. Þótt kom-
ið væri langt fram á þessa nó-
vembernótt gengu þrír eða
fjórir menn varlega milli poll-
anna sem endurspegluðu
götuljósin. Flækingarnir lágu
þétt saman undir steinbogun-
um, skeggjaðir, tannlausir og
með rauð augu. Þrátt fyrir
óþefinn og hrjúfa framkomu
flækinganna, gengu gestirnir
ótrauðir milli þeirra í næstum
tvo tíma. En enginn þeirra
þekkti manninn, sem ræddi
við þá og sþurði þá vingjarn-
lega og virtist hafa mikinn
áhuga á hrakfallasögum
þeirra.
Þessi maður, sem var enginn
annar en Karl Filippusson, prins
af Wales og ríkisarfi Bretlands,
virtist kunna jafn vel við sig þarna
undir brúnni meðal flækinganna
og í forgylltum sölum
Buckingham-hallar. Þessi óopin-
beri næturleiðangur hans var
engan veginn hinn fyrsti. Elsti
sonur Elísabetar drottningar hef-
ur nefnilega látið í ljósi mikla
samúð með lítilmögnum og þeim
sem hafa orðið undir í lífsbarátt-
unni í veldi Járnfrúarinnar, og
hefur hann margsinnis farið á
stúfana og haldið á fund atvinnu-
leysingja, húsnæðislausra manna
og annarra slíkra. Það er því ekki
nema von þótt íhaldsmenn séu
skelfingu lostnir og spyrji í angist
sinni hinnar mjög svo óvæntu
spurningar: „Skyldi erfðaprins-
inn vera vinstri sinnaður?“
„Ríkisarfa-
vandamál“
Samkvæmt enskum venjum
hefur prinsinn af Wales engin sér-
stök réttindi. Elísabet drottning
fær einu sinni í viku hverri heim-
sókn forsætisráðherra, sem skýrir
henni frá helstu ákvörðunum
stjórnarinnar, og getur hún látið í
ljós skoðanir sínar og „efa-
semdir“ - eins og hún hefur að
sögn ekki hikað við að gera varð-
andi stefnu stjórnarinnar í mál-
efnum Suður-Afríku - þótt hún
stjórni ekki og eigi að vera hlut-
laus í stjórnmálum. En ríkisarf-
inn hefur engin réttindi og fær
ekkert að gera. Hann verður að
bíða andláts þjóðhöfðingjans til
að taka við því starfi sem hann
hefur verið þjáifaður til að gegna
frá frumbernsku. Vegna langlífis
þjóðhöfðingja af Windsor-ætt,
einkum þeirra sen hafa verið
kvenkyns, hefur oft verið
„ríkisarfa-vandamál" í Bretlandi,
sem er að því leyti verra en ung-
lingavandamál að það varir
lengur. Játvarður 7., sonur Vikt-
oríu drottningar þurfti að bíða til
sextugs áður en hann varð kon-
ungur, og stytti hann sér á meðan
stundir yfir glasi. Georg 5. var
krýndur 45 ára gamall og Georg
6. 41 árs.
Karl prins beið ekki til fertugs
áður en hann fór að láta í ljós
skoðanir sínar á ýmsum við-
kvæmum málum: atvinnuleysi,
fátækt, kynþáttahatri og slíku.
íhaldsmaður einn, sem lét þetta
fara í taugarnar á sér, sagði:
„Samúð hins tilvonandi Eng-
landskonungs með atvinnu-
leysingjum stafar af því að hann
er atvinnulaus sjálfur. Á fertugs-
aldri hefur hann aldrei haft neina
ábyrgð. Það er vandamál hans“.
Daginn eftir var fyrirsögnin í
íhaldsblöðum: „Finnið starf
handa honum!“
Vildi ganga
í Verkamanna-
flokkinn
En skoðanir prinsins af Wales
hvíla á sterkari grunni en svo, að
unnt sé að útskýra þær á einhvern
slíkan hátt. Stundum er því hald-
ið fram að áhrif Filippusar föður
hans hafi ráðið miklu. Til að
forða honum frá að alast upp í of
þröngu umhverfi sendi hertoginn
af Edinborg hann nefnilega í
skóla, þar sem afkvæmi miðstétt-
arinnar fengu gjarnan menntun
sína. Þar tók hann virkan þátt í
iþróttum og leiklist, og kom
jafnvel fram í Shakespeare-
sýningum. Síðar lærði hann sagn-
fræði í háskólanum í Cambridge,
og var þar í slagtogi með dóttur
sendiherrans frá Chile, sem var
eldri en hann og róttæk. Á þeim
tíma ákvað Karl prins að ganga í
Verkamannaflokkinn breska, og
þurfti frændi hans Mountbatten
lávarður að beita öllum sínum
sannfæringarkrafti og valdi til að
fá hann ofan af því. En Karl prins
, lauk prófi í sagnfræði og varð
N fyrsti prinsinn af Wales með há-
skólapróf.
Karl prins var síðan nokkra
stund í sjóhernum samkvæmt
gamalli hefð í fjölskyldunni, og
lærði þar m.a. að stjórna þyrlu.
En upp úr 1980 fór hann að skipta
sér af áhugamálum sínum, og
byrjaði á ýmislegri félagslegri
starfsemi sem miðaði að því að
aðstoða unga atvinnuleysingja,
sem ekki var hægt að segja að
Járnfrúin skipti sér mikið af. Þá
fór hann að kynna sér ástandið í
fátækrahverfum landsins af eigin
raun, og vakti gífurlega
hneykslun íhaldsmanna með því
að lýsa því yfir að lífsskilyrðin þar
væru fyrir neðan allar hellur:
„Menn lifa við kjör sem eru engu
betri en á Indlandi. Þetta getur
ekki gengið". fhaldsblað ávarp-
aði hann með orðunum: „Hættu
að hugsa!" Annað blað sagði:
„Verndið oss gegn gáfuðum kon-
ungum. Karl 1. varhálshöggvinn.
Karl 2. seldi Fransmönnum
landið, og Georg 3. missti Amer-
íku...“
„Þiö eruð verri
en þýski
loftherinn..."
Prinsinn af Wales lét þetta ekki
á sig fá, því að hann vissi að vin-
sældir hans meðal alþýðu voru
talsverðar. Og í desember síðasta
ár tók hann að láta í ljós skoðanir
sínar á öðru sviði, en það var
eyðilegging gamalla hverfa og ný-
byggingar í Englandi. Á árlegu
samsæti byggingamanna, arki-
tekta og skipulagsmanna hélt
hann ræðu og var ekki myrkur í
máli: „Þið hafið valdið meira
tjóni í London en þýski lofther-
inn gerði á stríðsárunum," sagði
hann. „Þegar Þjóðverjar helltu
sprengjum yfir byggingar okkar,
settu þeir ekki neitt verra í stað-
inn en grjóthrúgur. En það hafið
þið hins vegar gert“. Tók hann
sem dæmi Pálskirkjuna frá 17.
öld, sem nú er umkringd skelfi-
lega ljótum nútíma-stórhýsum,
og hann vitnaði í frönsk lög til
verndunar sögulegum húsum og
hverfum, sem eiga enga hlið-
stæðu í Bretlandi.
Áður en þetta gerðist hafði
Karl prins reyndar komið í veg
fyrir að byggð yrði viðbygging við
safnið National Gallery í
London, en hann sagði að þessi
viðbygging væri eins og „hræðileg
varta" sem hann vildi ekki sjá á
andliti besta vinar síns. Síðan hef-
ur hann sagt skoðun sína á mörg-
um áætlunum um stórbyggingar.
Hann hefur verið gagnrýndur
fyrir að gera ekki greinarmun á
skapandi nútímaarkitektum og
hönnuðum hinna hryllilegustu
kumbalda. En hann er hlynntur
því að almenningur sé spurður
álits þegar verið er að breyta um-
hverfinu með byggingu stórhýsa
og öðru, og eftir að hann hefur
farið að láta skoðanir sínar í ljós
með svo lítilli tæpitungu, er sagt
að þær hafi nú talsverð áhrif á
slíkar framkvæmdir í London.
Sagt er að Karl prins sé „húm-
anisti“ og hafi orðið fyrir miklum
áhrifum af rithöfundinum,
heimspekingnum og æfintýra-
manninum Sir Laurence Van der
Post, sem vígði hann inn í
leyndardóma Afríku. Vegna
slíkra áhrifa á hann það til að ein-
angra sig stundum nokkra daga
fjarri skarkala heimsins: í fyrra
var hann t.d. um stundarsakir á
smáeyju í Suðureyjum, þar sem
hann veiddi rækjur, setti niður !
kartöflur og svaf á mottu. Slíkt
hátterni veldur sumum íhalds-
sömum Bretum áhyggjuui...
(eftir „L‘Expre
_________________________________|
NÝTT HELGARBLAÐ - ÞJÓÐVILJINN - '3iDA 17