Þjóðviljinn - 29.07.1988, Blaðsíða 27

Myndbandaskólinn
Sjaldan eða aldrei hefur almennur áhugi fyrir
myndböndum og myndbandagerð verið meiri hér-
lendis, en einmitt á síðustu misserum. í vissu tilliti
getur sá áhugi skoðast sem bein afleiðing þeirrar
ótrúlegu grósku er verið hefur í íslenskum fjölmiðla-
heimi að undanförnu. En einnig má benda á að
aldrei fyrr hefur jafn frambærilegur tækjabúnaður
staðið áhugamönnum á þessu sviði til boða, og það
sömuleiðis á tiltölulega viðráðanlegu verði. Áhuga-
fólki í greininni fjölgar nánast dag frá degi og þykir því
ÓLAFUR
ANGANTÝSSON
TÓK SAMAN
ekki nema tilhlýðilegt, að leitast verði við að koma
nokkuð til móts við þarfir þess hér á þessum síðum.
Myndbandaskólinn er greinaflokkur sem áætlað
er að verði fastur liður hér í helgarblaðinu á næstu
vikum. Við hefjum umfjöllunina í dag með því að gera
nokkra grein fyrir tækjabúnaðinum, en tökum þegar í
næstu viku til við sjálft myndmál kvikmyndagerðar-
listarinnar.
í þáttum þessum verður einnig fjallað verður um
myndbyggingu, myndskurð, notkun Ijóss og lita,
hvernig hefðir og venjur kvikmyndagerðarlistarinnar
gera ráð fyrir að klippt sé á milli ólíkra myndskeiða
sömu senu, hljóð í kvikmyndum, handritsgerð o.fl.
o.fl.
Öll umfjöllun í greinunum miðast við þarfir byrj-
enda í faginu, en þó vonumst við vissulega til að þeir
áhugamenn sem lengra eru komnir geti haft af þeim
nokkurt gagn og þó umfram allt gaman.
Góða skemmtun.
Að fanga Ijós
„í upphafi var orðið...“ stend-
ur skrifað á vísum stað og gamalt
máltæki fullyrðir að orð séu tii
alls fyrst. En svo eru til þeir sem
fullyrða að í raun sé það ljósið
sem sé upphaf alls, að í raun megi
setja jafnaðarmerki milli efnis og
orku. Að efni og orka sé í raun
sama fyrirbærið. Að einvörð-
ungu sé um e.k. fasamun að
ræða.
En við ætlum ekki að velta
okkur um of upp úr slíkum
vangaveltum að svo stöddu. f
þess stað viljum við aðeins leyfa
okkur að fullyrða, að þegar um
kvikmynda- eða myndbandagerð
er að ræða, eru orð enganveginn
til alls fyrst.
Mun mikilvægara er að byrj-
andinn í faginu sé sér fyllilega
meðvitaður um eðli og eiginleika
ljóssins. Geri sér nokkra grein
fyrir hvað það í raun er sem hann
er að fást við, þegar hann mundar
vídeótökuvélina frammi fyrir
ómótstæðilega heillandi mótífi:
Hann er í raun að fanga á mynd-
band viss ljósskilyrði. Þ.e. þau
ákveðnu ljósskilyrði, sem upp-
haflega urðu hvatinn að þeim
hughrifum, er hann með hjálp
myndbandatækninnar hyggst
koma til skila til væntanlegra
áhorfenda sinna.
Áður en lengra er haldið er því
ekki úr vegi að líta ofurlítið nánar
á eðli þess fyrirbæris, sem í raun
er grunnforsenda allrar góðrar
myndsköpunar, nefnilega sjálfs
ljósins.
Hvað er Ijós?
Það sem við í daglegu tali
köllum ljós eru þær bylgjulengdir
á rafsegulbylgjusviðinu svokall-
aða, sem augað er gert til að
skynja. Sýnilegt ljós er sem sagt
strangt tií tekið og í raun sama
fyrirbæri og rafsegulbylgjur þær
sem notaðar eru til að varpa út
sendigeislum hljóðvarps og sjón-
varps. Aðeins af annarri bylgju-
lengd.
Bylgjulengdir sýnilegs ljóss eru
á sviðinu 400-800 nm. En til sam-
anburðar er kannski rétt a.ð geta
þess hér að einn nanometri sam-
svarar einum miljarðasta hluta úr
millimetra. Við upplifum síðan
hinar mismunandi bylgjulengdir
ljóssins sem mismunandi liti.
Éannig hefur rautt lengstu
bylgjulengdina (u.þ.b. 800 nm)
ogdökkblátt þástystu (u.þ.b. 400
nm). Milli þessara tveggja liggj a
síðan bylgjulengdir allra annarra
lita litrófsins.
Hvítt ljós, eins og t.d. það sem
sólin gefur frá sér, inniheldur all-
ar bylgjulengdir, þ.e. hefur falið í
sér alla liti litrófsins í e.k. skipu-
lagðri kaos. Ef við beinum hvítu
ljósi undir réttu horni gegnum
prisma, getum við brotið það nið-
ur í frumeindir sínar, þannig að
það myndi litróf hins sýnilega
ljóss. Litirnir skiljast að í prism-
anu, því sérhver litur hefur sína
eigin bylgjulengd. Speglast þeir
því og brotna undir mismunandi
homi í glerinu.
Við getum einnig í grófum
dráttum fullyrt að á svipaðan hátt
endurvarpi mismunandi efni mis-
munandi bylgjulengdum sól-
arljóssins til augans. Og sömu-
leiðis ef því er að skipta, til linsu
vídeótökuvélarinnar, sem nemur
að sjálfsögðu hinar mismunandi
bylgjulengdir sem mismunandi
liti ólíkra flata og hluta í umhverf-
inu. Þannig endurvarpar hvítur
flötur öllum bylgjulengdum sól-
arjóssins til baka til linsunnar, en
svartur drekkur aftur á móti í sig
flestar þeirra. Blár flötur endur-
varpar einvörðungu þeim bylgju-
lengdum sem samsvara bláu í litr-
ófinu, en drekkur í sig aðrar. En
meira um það síðar.
Upptökuvélin
í dag er til á markaðnum því-
líkur fjöldi ólíkra tegunda upp-
tökuvéla fyrir myndbönd, að ó-
gerningur er að gera þeim öllum
fullnægjandi skil í greinarkorni
sem þessu. í þess stað verður
brugðið á það ráð að lýsa í
grófum dráttum eiginleikum
einnar slíkrar, sem um margt get-
ur talist dæmigerð fyrir hvernig
slíkar vélar vinna. Hér er um að
ræða vél sem byggir á Trinicon
myndlampanum frá Sony. Pað
skal þó tekið fram að um tölu-
verða einföldun er að ræða, því
ferlið er vissulega flóknara en
sem samsvarar eftirfarandi lýs-
ingu.
Videótökuvél vinnur á svipað-
an hátt og sjónvarpsviðtæki,
nema með öfugum formerkjum.
Hún umbreytir mynd þeirri sem
linsa hennar fangar í röð staðl-
aðra rafboða, sem sjónvarpsvið-
tækið síðan þýðir og skilar sem
fullbúinni mynd á skjáinn.
Linsa myndavélarinnar (1)
safnar ljósgeislunum sem endur-
varpast frá myndefninu og varpar
myndinni gegnum glerplötu (2) á
framhlið myndlampans. Því næst
smýgur ljósið gegnum plötu (3)
sem alsett er örsáum prismum,
sem kljúfa ljósið niður í frumlit-
ina rautt, blátt og grænt, en úr
þeim litum má við ljósblöndun fá
fram alla aðra liti litrófsins.
Eftir að ljósið hefur verið
klofið niður í frumlitina fer það
gegnum s.k. elektróðu, eða raf-
skaut (4) og hafnar um síðir á
markskífunni svokölluðu (5) sem
þakin er ljósnæmu efni. Þegar
skífa þessi er lýst gefur hún frá sér
elektrónur með neikvæða hleðslu
sem varpast síðan til baka á raf-
skautið.
Sérhver elektróna sem mark-
skífan geislar frá sér skilur eftir
jafn stóra jákvæða hleðslu og
samsvarar sú hleðsla þeim ljós-
styrk sem fellur á skífuna á hverj-
um tíma. Því meira ljósmagn sem
fellur á tiltekinn punkt markskíf-
funni og les hleðslu hennar frá
vinstri til hægri, ofanfrá og niður.
Hleðsla þeirra rafboða sem hún
sendir frá sér hverju sinni sam-
svarar að sjálfsögðu hleðslunni í
hverjum punkti hinnar rafhlöðnu
myndar markskífunnar.
í næstu viku verður ffjall-
að um myndsegulbands-
tækið og sjón varpsvið-
tækið.
unnar hverju sinni, þeim mun
hærri hleðsla verður eftir í við-
komandi punkti á skífunni.
Þannig er markskífan í raun
eins konar rafhlaðið kort, eða
eftirlíking myndarinnar sem linsa
vélarinnar teiknar á hverjum
tíma.
Elektrónubyssan (6) um-
breytir síðan rafhleðslu markskíf-.
unnar í rafboð, sem send eru með
vissri tíðni til myndsegulbands-
tækisins og fram í skjá sjónvarps-
viðtækisins. Hún skýtur örmjó-
um elektrónugeisla að markskí-
NÝTT HELGARBLAÐ - WÓÐVILJINN - SlÐA 27