Þjóðviljinn - 13.01.1989, Blaðsíða 4

Á BEININU
Nú eru samningar lausir úr
viðjum í febrúar. Eruð þið ekki
ágætlega haldnir í BHMR, vel
launaðir og vel menntaðir í ör-
uggum störfum. Hvað viljið þið
upp á dekk?
„Ég held að það sé best að líta á
hvernig raunveruleg launakjör
eru. Ef við iítum t.d. á byrjenda-
laun þar sem fólk er með B.A.
eðaB.S. prófþáerþaðnúnameð
tæp 53 þúsund á mánuði. Ef við
lítum á Félag bókasafnsfræðinga
sem er dæmigert þjónustufélag
þá eru meðaltaxtalaun þar í sept-
ember sl. 68.590 kr. en heildar-
laun með yfirvinnu o.s.frv. eru
78.759 kr. Þetta er víðsfjarri því
sem fólk þarf til að komast af. Ef
við lítum á BHMR sem heild þá
voru meðaltaxtalaun í september
74. 264 kr., en ef yfírvinnu, sem
er mikil, er bætt við þá erum við
komnir upp í 99.327 kr. Það er
nokkurn veginn sú tala sem ný-
legar kannanir hafa sýnt að eru
meðalheildarlaun í landinu.
Þú bendir á atvinnuöryggi. Við
skulum ekki gera lítið úr því að
margir opinberir starfsmenn
njóta góðs atvinnuöryggis, en
það á því miður ekki við um þá
alla. Á síðari árum hefur sá siður
tíðkast í vaxandi mæli að menn
eru ráðnir skammtímaráðningu
og njóta lítilla réttinda. Það eru
meira en 25% okkar félagsmanna
sem eru á mjög lélegum ráðning-
arkjörum og eru ekki fastráðnir.
Með fastráðningu er ekki átt við
æviráðningu endilega. Það sem
við köllum fastráðningu og höf-
um unað við er ráðning með
þriggja mánaða gagnkvæmum
uppsagnarfresti. Rúmur fjórð-
ungur félagsmanna BHMR er
sem sagt á verri kjörum en þetta
og þróunin er meira í þessa átt.
Fólk er þá ráðið tímabundið,
kannski til sex mánaða eða árs,
og svo er það nýjasta að fólk er
einfaldlega ráðið á tímakaupi, án
allra frekari trygginga. Við höf-
um ekki tölur yfir þann fjölda,
því það háskólamenntaða starfs-
fólk sem þannig er ráðið hjá rík-
inu telst ekki til okkar samtaka og
telst ekki vera opinberir starfs-
menn.
Það er eitt af meginviðfangs-
efnum okkar að taka á þessum
ráðningarformum með það fyrir
augum að allir fái eftir vissan tíma
fastráðningu með þriggja mán-
aða gagnkvæmum uppsagnar-
fresti og að það gerist ekki að
hægt sé að koma í veg fyrir það
með lélegum ráðningarformum
að menn séu aðilar að stéttarfé-
lögum."
Hver er ykkar stefna varðandi
launadreifingu í þjóðféiaginu,
teljið þið að launamunur sé of
mikill í þjóðfélaginu?
„Ef þú átt við laun sem menn
afla með vinnu sinni að þá held ég
það séu ákaflega fáir sem eru of-
haldnir í launum í sjálfu sér.
Tekjuskiptingin í þjóðfélaginu er
hins vegar gjörsamlega komin úr
höndunum á verkalýðshreyfíng-
unni vegna þess að þau laun sem
verið er að semja um eru á allt
öðru plani en þau sem greidd eru,
vegna yfirborgana. Verkalýðs-
hreyfingin hefur því ekkert getað
leitt í þessu efni.“
Hver finnst þér að sé eðlilegur
launamunur á félaga í BHMR og í
Dagsbrún? Hvað á að borga
mönnum fyrir að hafa notið
þeirra forréttinda að hafa gengið
í skóla?
„í fyrsta lagi efast ég mjög um
að það teljist til forréttinda að
ganga í skóla. Fólk sem hefur ver-
ið að ljúka námi á síðastliðnum
árum er flest afkomendur ófag-
lærðs fólks, þannig að hér er ekki
um Iokaðan hóp að ræða. En þeg-
ar við ræðum um launamun þá er
tvennt sem við horfum á. Við
höfum ekki sett niður einhverja
ákveðna reglu um að launamun-
ur okkar félaga gagnvart t.d. ó-
faglærðum eigi að vera eitthvert
ákveðið hlutfall. En við horfum
annars vegar til ævitekna,
þ.e.a.s. maður sem hefur eytt
löngum tíma í háskólanám byrjar
síðar að afla tekna. Ef við lítum
t.d. á kennara þá koma ævitekjur
eirra hreinlega neikvæðar út, þ.e.
ævitekjur þeirra eru lægri en
hópa sem ekki hafa farið í nám en
farið fyrr út á vinnumarkaðinn.
En það er annað sem við ríkis-
starfsmenn höfum litið til og það
eru þau laun sem greidd eru úti á
hinum frjálsa vinnumarkaði. Það
hafa verið gerðar á þessu nokkrar
kannanir og síðast 1986. Þá kom í
Ijós að háskólamenntaða ríkis-
starfsmenn vantaði 60% á að
vera með sambærileg laun og
sambærilega menntaðir menn á
frjálsa markaðnum."
Er hægt að hafa hér þjóðfélag
þar sem allir hafa sömu laun eða
er ákveðinn launamunur
nauðsynlegur?
„Ef allir ættu að fá sömu laun
þá þyrftu námsmenn einnig að
hafa sambærileg laun og aðrir,
þannig að möguleikarnir á
jöfnum ævitekjum væru fyrir
hendi.“
En er það hlutverk svona stétt-
arfélags eins og BHMR er, að
taka á svona grundvallarspurn-
ingum eins og því hvort allir eigi
að hafa jöfn laun?
„Það er ekki hlutverk þeirra.
Þetta er pólitísk spurning og hlut-
verk okkar er fyrst og fremst að
gæta þess að okkar félagsmenn
njóti réttlátra kjara.“
Nú stendur VSÍ í málaferlum
sem miða að því að skerða verk-
fallsrétt verulega og ríkisstjórnin
hefur bæði bannað samnings- og
verkfallsrétt. Hvernig er fyrir
verkalýðsfélög að starfa við þess-
ar kringumstæðum?
„Starfsemi stéttarfélaga hefur í
raun verið lömuð upp á síðkastið
og þeim hefur verið bannað að
sinna því sem þau voru stofnuð
til. Þessi málaferli Flugleiða gegn
Verslunarmannafélagi Suður-
nesja eru ein viðbótin við þetta,
þ.e.a.s. að þegar menn hafa
þennan rétt til að fara í verkföll
þá er verið að reyna að gera ver-
kfallsvopnið ónothæft. Ef þeir ná
því í gegn að geta afgreitt flug-
vélar með einhverju liði sem ekki
er í Verslunarmannafélaginu og
það verður talið löglegt, þá er þar
með búið að taka verkfallsvopnið
úr höndum verkalýðshreyfingar-
innar. Þetta er því mál sem snert-
ir ekki bara VS heldur alla
verkalýðshreyfinguna. “
En sýna svona aðgerðir ríkis-
valdsins, þ.e. afnám samnings- og
verkfallsréttar, ekki einfaldlega
að verkalýðshreyfingin verður að
fara að taka á því sem ég kallaði
grundvallarspurningar og það
þótt þær séu pólitískar?
„Verkalýðshreyfingin stendur
auðvitað frammi fyrir því núna að
verja sinn tilverurétt. Ef hreyf-
ingin hefur ekki möguleika á því
að semja um kaup og kjör þá er
hiutverk hennar auðvitað orðið
mjög takmarkað og félagsmenn-
irnir hætta eðlilega að sjá tilgang í
því að halda þessu uppi. Surning-
in snýst því um hvort launafólk á
að hafa þann möguleika að skipa
sér í samtök til að berjast fyrir
kjörum sínum. Það er vaxandi
skilningur á þessu í verkalýðs-
hreyfíngunni og ég vil t.d. benda
á fund helstu launþegasamtak-
anna í Háskólabíói fyrir stuttu. f
þessum efnum stendur hreyfingin
saman, enda er um líf hennar að
tefla.“
Hvernig leggst komandi samn-
ingalota við ríkisvaldið í ykkur í
BHMR?
„Yfirlýsingar ráðamanna eru
auðvitað á þann veg að þeir segja
sem svo að ekki sé mikið að
sækja. Það hefur reyndar alltaf
verið svo. Ég vil hins vegar benda
á að frá júní sl. hefur kaupmáttur
verið skertur um 12% og
samráðsfundur aðildarfélaga
BHMR lýsti því yfir að sú skerð-
ing yrði sótt. Við göngum því til
samninga til að ná fram kjarabó-
turn. Við gefum okkur ekki að
barlómur í stjórnvöldum og at-
vinnurekendum eigi við rök að
styðjast. Tvö síðustu árin hafa
verið þau fengsælustu í íslands-
sögunni og allt bendir til þess að
næsta ár verði í þeim hópi.“
Sérð þú fram á hörð átök sem
gætu endað í verkfalli?
„Ég er sannfærður um að ef
menn ætla að ná fram einhverjum
verulegum kjarabótum þá verður
það ekki gert án mjög ákveðinna
átaka. Það er mín persónulega
skoðun.“
Sýnist þér einhver eðlismunur
vera á þessari ríkisstjórn sem
kennd er við félagshyggju og
hinni sem Þorsteinn Pálsson
stýrði?
„Samtök launamanna taka
ekki afstöðu til ríkisstjórna en
hins vegar tökum við afstöðu til
þess sem þær gera. Og við sitjum
uppi með það eftir sem áður að
við erum sviptir samningsrétti og
þessi ríkisstjórn sem nú situr
heldur áfram á þeirri braut að
taka af umsamdar hækkanir.
Gagnvart launamönnum hefur
ekki komið fram neinn munur.“
Nú hafið þið í BHMR dregið
mjög alvarlega í efa áreiðanleika
þjóðahagsspár Þjóðhagsstofnun-
ar og gefið í skyn að hún sé nánast
pöntuð af forsætisráðherra.
Hvað hafið þið fyrir ykkur í
þessu?
„Við höfum einfaldlega litið á
það hvenær þessar þjóðhagsspár
hafa verið gefnar út og hvert á-
standið heftir verið þegar þær
hafa verið gefnar út. Þær hafa
verið gefnar út rétt þegar samn-
ingar eru að verða lausir, þegar
menn eru að ræða kröfugerð og
standa jafnvel í átökum. Þjóð-
hagsspár sem birtast á þessum
tímum eru yfirleitt mjög svart-
sýnar en síðan birtir að jafnaði
yfír eftir að samningar eru frá-
gengnir. Af þessu getum við að-
eins dregið eina ályktun og hún er
sú að spár Þjóðhagsstofnunar eru
að engu hafandi, hvorki við
kröfugerð né er hægt að taka tillit
til þeirra í samningum.
Þjóðhagsstofnun heyrir beint
undir forsætisráðuneytið og vinn-
ur þær kannanir sem það felur
stofnuninni. Ég hef ekki fullyrt
að spárnar séu pantaðar af for-
sætisráðherra, en hins vegar virð-
ist mér nokkuð ljóst að frá þeirri
stofnun koma ekki upplýsingar
sem koma forsætisráðherra illa.“
Það hefur oft verið gripið til
þess sem lausnarorðs að fækka
beri ríkisstarfsmönnum, það
minnki halla ríksissjóðs og fái þá
sem eftir sitja til að vinna betur
o.s.frv. Hvaða álit hefur þú á slík-
um lausnum?
„í fyrsta lagi má nefna að halli
ríkissjóðs stafar ekki af þeirri
starfsemi sem fram fer á vegum
ríkisins. Fjárlaga- og hagsýslust-
ofnun hefur nýlega sýnt fram á að.
sá halli er allur tilkominn vegna
þess fjármagns sem rennur út úr
ríkissjóði til einkafyrirtækja.
Þess vegna er hlálegt að heyra
menn úr einkageiranum að býsn-
ast yfir þessum halla því þangað
renna fjármunirnir. Hvað fjölda
ríkisstarfsmanna varðar hefur í
fjöldamörg ár verið reynt að tak-
marka eins og hægt er ráðningar
starfsmanna hjá ríkinu. Niður-
staðan er sú að öll opinber starf-
semi er orðin stórlega undir-
mönnuð þannig að það er
óhemju starfsálag á því fólki sem
þar vinnur. Það kemur m.a. fram
í því að framleiðni ríkisstarfs-
manna er meiri en gerist á frjálsa
markaðnum. En þetta er ástand
sem ekki getur varað. Það stenst
ekki að halda uppi heilbrigðis- og
menntunarkerfinu með allt of fáu
fólki.“
Nú ert þú gamall róttæklingur
eða byltingarsinni eins og það var
líka kallað. Hvernig liflr sú hug-
sjón með þér í dag?
„Ég er nú hræddur um að ég
þætti slappur byltingarsinni í dag,
en það lifir með mér að ég tel að
launafólk eigi mikið að sækja í
þessu þjóðfélagi og að þjóðfé-
lagið verði að byggjast á sam-
hjálp og samvinnu," sagði Páll
Halldórsson formaður BHMR að
lokum.
Páll H. Hannesson
Þætti slappur
byltingarsinni
Meira en 25 % félagsmanna BHMR ekki
fastráðin. Ef Flugleiðir vinna málið gegn VS er
verkfallsvopnið ónýtt. Spár Þjóðhagsstofnunar
að engu hafandi
Bandalag háskólamenntaðra
ríkisstarfsmanna hefur verið í
sviðsljósinu að undaförnu og verður
það enn meira á næstunni þegar
samningar verða lausir. Það vakti
athygli þegar BHMR gagnrýndi spár
Þjóðhagsstof nunar og sýndi fram á
að þær virtust gerðar eftir pöntun frá
forsætisráðherra. Páll Halldórsson,
formaður BHMR, er á beininu.
4 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 13. janúar 1989